Anatomia narządów płciowych żeńskich

Narządy zewnętrzne

Wzgórek łonowy

Wzgórek łonowy to wzniesienie z przodu spojenia łonowego. Pod skórą leży tam warstwa tłuszczu kilku lub kilkunastocentymetrowej grubości. Jego zasięg wyznaczają bruzdy boczne i linia pozioma pod brzuchem. Z dołu przechodzi w wargi sromowe większe. Od okresu pokwitania pokryty jest włosami łonowymi.

Wargi sromowe większe

Wargi sromowe większe to dwa duże fałdy skóry, zawierają tkankę tłuszczową i łącza się z przodu spoidłem przednim (skórna listewka nad napletkiem łechtaczki). Tylne ich końce są połączone spoidłem tylnym. Wargi większe ograniczają szparę sromową, od jej strony wargi są nieowłosione, pokryte skóra podobna do błony śluzowej. Od drugiej strony wargi sromowe sa owłosione i posiadają gruczoły łojowe. Rozwojowo sa one odpowiednikiem moszny.

Wargi sromowe mniejsze

Wargi sromowe mniejsze ograniczają przedsionek pochwy. Skóra warg mniejszych jest cienka i pozbawiona włosów oraz gruczołów potowych. Tylne końce warg są złączone wędzidełkiem warg sromowych. Zwykle ulega ono rozdarciu podczas pierwszego porodu. Ogranicza ono dół przedsionka pochwy (najgłębszą jego część). Końce przednie warg dzielą się na dwie listewki. Dłuższe tworzą napletek łechtaczki a krótsze kończą się u jej podstawy tworząc wędzidełko łechtaczki. Rozwojowo wargi sromowe mniejsze odpowiadają skórze prącia.

Łechtaczka

Łechtaczka jest rozwojowym odpowiednikiem prącia tworzącym wyniosłość w górnej części szpary sromowej. Dzieli się na żołądź łechtaczki i jej trzon. Trzon tworzą dwa ciała jamiste odnogami przyczepiające się do gałęzi dolnych kości łonowych i kulszowych. Trzon jest przymocowany do dolnego brzegu spojenia łonowego więzadłem wieszadłowym łechtaczki. Ciała jamiste oddziela od siebie przegroda ciał jamistych. Łechtaczka przeciętnie osiąga długość 2 cm, jednak może być zarówno większa, jak i mniejsza. Podczas stymulacji osiąga erekcje powiększając się. Zawiera liczne zakończenia nerwów czuciowych.

Narządy wewnętrzne

Jajnik

Jajnik jest żeńskim gruczołem płciowym, narząd ten ma kształt małej spłaszczonej śliwki o wymiarach 4 na 2 na 0,8 cm. Jego masa wynosi 6 do 8 gram. Barwa gruczołu jest szaroróżowa. Jest twardy w dotyku. Leży w miednicy mniejszej przy jej bocznej ścianie, w dołku jajnikowym. Dołek jajnikowy jest ograniczony tętnicami biodrowymi (wewnętrzna i zewnętrzną) a od tyłu moczowodem. Z przodu ogranicza go więzadło pępkowe. Położenie jajnika zmienia się podczas pierwszej ciąży, po której jajnik już nie wraca do dawnej pozycji. U pierworódek oś jajnika przy podstawie pionowej przebiega mniej więcej pionowo. Górny koniec jajnika jest skierowany w stronę jajowodu. Jest to koniec jajowodowy. Dolny koniec to koniec maciczny. Spłaszczona powierzchnia od strony miednicznej to powierzchnia boczna, po drugiej stronie leży powierzchnia przyśrodkowa. Jajnik jest zawieszony na tylniej powierzchni więzadła szyjki macicy z pomocą krezki jajnika. Brzeg do którego przyczepiona jest krezka to brzeg kreskowy. W krezce przebiegają naczynia krwionośne i chłonne. Jajnik leży wewnątrz jamy otrzewnej. Poza nią jest pokryty sześciennym nabłonkiem płciowym oddzielonym ostro od nabłonka płaskiego otrzewnej. Wewnątrz jajnika znajduje się łącznotkankowy zrąb zawierający naczynia krwionośne. Na powierzchni jest pokryty osłonka białawą. Wewnątrz zrąbu lezą komórki śródmiąższowe podobne do komórek jądra (rozwojowo odpowiadające). Na przekroju jajnika pod warstwa powierzchniową widać pęcherzyki (liczne okrągłe i przejrzyste). Są to mieszki jajnikowe pierwotne. Najwięcej tych struktur znajduje się w jajnikach małych dzieci. U dojrzałych kobiet spotyka się poza nimi mieszki o większych wymiarach (do 2 cm średnicy) - mieszki pęcherzykowe zawierające dojrzewające komórki jajowe. Jajnik ma trzy więzadła utrzymujące go w danym położeniu. Są to krezka jajnika, więzadło wieszadłowe i więzadło właściwe.

Nadajnik i przyjajnik

Nadajnik i przyjajnik to pozostałości embrionalne . nadajnik odpowiada rozwojowo najądrzu. Pochodzi z części środkowej pranercza, leży w krezce jajowodu między jajowodem a jajnikiem. Składa się z przewodzików poprzecznych prostopadłych do jajowodu. Łączą się one z przewodem podłużnym nadajnika (pozostałość przewodu Gartnera). Kanaliki te są ślepe. Pojedyncze kanaliki mogą się rozszerzać pod wpływem nagromadzonego płynu - tworzą wtedy przyczepki pęcherzykowate. Przyjajnik odpowiada rozwojowo przyjądrzu. Leży w krezce jajowodu, blisko macicy. Składa się z małej ilości kanalików w budowie podobnych do nadajnika. Zanika w pierwszych latach życia dziecka.

Jajowód

Jajowody to cewy o długości koło 20 cm otwarte na końcach lezących w pobliżu jajników. Uchodzą do jamy macicy miedzy dnem a brzegiem trzonu. Odpowiednio ujścia te nazywane są ujściami brzusznymi i macicznymi. Ujście brzuszne jest umiejscowione w lejku jajowodu. Brzegi lejka są poprzecinane wcięciami oddzielającymi od siebie strzępki jajowodu. Najdłuższy strzępek to strzępek jajnikowy (ponieważ dotyka do jajnika). Powierzchnia wewnętrzna jajowodów i strzępków pokryta jest nabłonkiem migawkowym, którego migawki poruszają się w kierunku ujścia macicznego, zetknięcie się komórki jajowej z którymkolwiek strzępkiem powoduje przemieszczenie jej do macicy. Lejek jajowodu przechodzi w szeroki odcinek - bańkę jajowodu. Jego dalsza część zwęża się (nazywa się to cieśnią). Najwęższy odcinek w ścianie macicy to część maciczna. Ma on średnicę około 0,5 mm. Jajowód leży wewnątrz trzewnego i posiada krezkę stanowiącą górne uwypuklenie więzadła szerokiego macicy. W ścianach jajowodów rozróżnią się warstwy: błonę surowiczą, podsurowiczą, mięśniową i śluzową. Błonę surowicza tworzy otszewna. Tkanka łączna tworzy błonę podsurowiczą a błonę mięśniowa tworzą dwie warstwy (zewnętrznej podłużnej i wewnętrznej okrężnej) ich skurcze dają ruchy perystaltyczne przesuwające komórkę jajową. Błona śluzowa może mieć różną grubość. W bańce jest jej bardzo dużo a w cieśni niewiele. Błona śluzowa tworzy tam rozgałęzione fałdy najwyższe w bańce.

Macica

Macica jest pojedynczym narządem w którym rozwija się zygota. Stwarza płodowi warunki odpowiednie do rozwoju a później wypycha poza organizm matki. Macica zbudowana jest głównie z tkanki mięśniowej ma kształt spłaszczonej gruszki o długości od 7 do 9 cm. Jej szerokość wynosi około 6 cm i grubości 2,5 cm. Wewnątrz niej leży jama macicy. Trzon macicy rozszerza się u góry i przechodzi w rogach w jajowody. Wysklepiona cześć macicy między jajowodami to jej dno. Trzon zwęża się ku dołowi tworząc szyjkę macicy. Szyjka objęta jest górna częścią pochwy która dzieli ja na część nadpochwową i pochwową. Macica leży w miednicy mniejszej między pęcherzem moczowym a odbytnicą. Jamą macicy ma kształt trójkąta zwróconego w stronę dna. Jego wierzchołek skierowany jest do szyjki macicy. Kanał szyjki macicy rozpoczyna się zwężeniem jamy macicy - cieśnią. Kanał rozszerza się kończąc się ujściem macicy. Okrągłe ujście po pierwszym porodzie zmienia się w szparę ograniczonej wargami macicy. Ściana macicy ma trzy warstwy. Błonę surowiczą z tkanką podsurowiczą, błonę mięśniowa i śluzową. Błonę śluzową stanowi otrzewna. Pokrywa powierzchnie pęcherzową i dno macicy. Pod otrzewną leży blaszka błony podsurowiczej - pozwala ona na swobodne przesuwanie narządu przy zmianie jego objętości. Błona mięśniowa macicy tworzy główna masę narządu. Składa się z mięśni gładkich i ma złożoną budowę. Błona śluzowa macicy leży na błonie mięśniowej bez tkanki podśluzowej. Pokrywa ja nabłonek cylindryczny i migawkowy. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły maciczne podlegające tak jak błona śluzowa przemianom podczas miesiączki. Jeszcze większe zmiany zachodzą podczas ciąży. Macica jest połączona z boczną ścianą miednicy ładem otrzewnej stanowiącym więzadło szerokie macicy. Miedzy jego dwoma blaszkami leży tkanka łączna, a w niej naczynia i nerwy. Nosi ona nazwę przymacicza. Więzadło szerokie ma trzy części: krezkę jajowodu, krezkę jajnika, i krezkę macicy. Przednią blaszkę więzadła szerokiego uwypukla więzadło obłe macicy. Jest to powrózek z tkanki łącznej i mięśniowej nie przekracza 14 cm długości i rozpoczyna się przy brzegu macicy a kończy jako rozszczepione włókna w warach sromowych większych. Więzadła dochodzące do szyjki macicy to więzadło pęcherzowo-maciczne i odbytniczo-maciczne. Położnie macicy bywa różne. W przypadku normalnego ułożenia trzonu nosi ono nazwę przodozgięcia macicy. Czasami położenie macicy względem siebie jest nie prawidłowe. Trzon w stosunku do szyjki morze być bardziej lub mniej odchylony ku tyłowi. Takie patologiczne położenia, nazywa się tyłozgięciem macicy lub jej tyło pochyleniem.

Pochwa

Pochwa jest kanałem łączącym ujście macicy z zewnętrznymi narządami macicy. Leży w miednicy mniejszej i tylko jej dolna część przechodzi przez przeponę miedniczną. Od pęcherza moczowego pochwę oddziela łącznotkankowa przegroda pęcherzowo-cewkowo-pochwowa. Jest to ścisłe połączenie. Od tyłu pochwa jest połączona z odbytnicą. Łączy je przegroda odbytniczo-pochwowa. Długość ściany przedniej pochwy wynosi od 6 do 7 cm a tylnej około 9. Macica przechodzi w pochwę pod kontem ok. 90stopni. Ściany przednia i tylna stykają się ze sobą i wnętrze pochwy stanowi jedynie szczelinę włosowatą. Wymiar poprzeczny w środkowej części pochwy wynosi od 2 do 3 cm. Część dolna jest węższa natomiast górna jest najszersza. Dookoła części pochwowej macicy biegnie rowkowate sklepienie pochwy. Z przodu sklepienie jest płytsze. Ściana pochwy jest zbudowana z błony mięśniowej i śluzowej. Błonę mięśniową budują mięśnie gładkie i liczne włókna łącznotkankowe. Jest ona bardzo rozciągliwa co ma znaczenie podczas porodu. Składają się na nią mięśniowe włókna podłużne. Błona śluzowa jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym śluzowy. Biaława wydzielina pochwy powstaje z przesączu z naczyń, wydzieliny pochwy i rozpadu komórek nabłonkowych. Błona śluzowa tworzy fałdy poprzeczne - zmarszczki pochwowe. Na ścianie przedniej i tylnej w części środkowej występują poziome fałdy błony tworzące słupy zmarszczek. Leżą pod nimi sploty żylne. Słup przedni pokrywa cewkę moczową tworząc wałek cewkowy pochwy. Ujście pochwy jest zamknięte fałdem błony śluzowej. Jest to błona dziewicza. Pozostają po niej strzępki błony dziewiczej które po porodzie mają wygląd wyniosłości błony śluzowej.

Przedsionek pochwy

Płytkie zagłębienie ograniczone wargami mniejszymi z przodu wędzidełkiem łechtaczki a z tyłu wędzidełkiem warg sromowych. W jego obszarze swoje ujście ma pochwa, cewka moczowa i przewody gruczołów przedsionkowych. Ujście cewki moczowej leży miedzy łechtaczką a ujściem pochwy i ma kształt okrągławej szczeliny w której okolicy mogą uchodzić przewody przycewkowe. Ujście pochwy leży między cewką moczową a odbytem. Ma różny kształt i wielkość w zależności od ilości przebytych porodów.

Gruczoły przedsionkowe

Na dnie przedsionka uchodzą gruczoły produkujące wydzielinę śluzową. Gruczoł przedsionkowy większy jest parzysty u leży u podstawy warg sromowych mniejszych. Jego przewód wyprowadzający ma około 2 cm i uchodzi do przedsionka na wysokości jednej trzeciej warg sromowych mniejszych. Jego wydzielina uchodzi do przedsionka podczas orgazmu. Jest to rozwojowy odpowiednik gruczołu opuszkowo-cewkowego mężczyzny.

Opuszka przedsionka

Opuszki przedsionka to utworzone ze splotów żylnych odpowiedniki ciała gąbczastego prącia. Sieć żylna je tworząca jest poprzetykana tkanką łączną i włóknami mięśni gładkich. Są to obłe ciała zgrubiałe na tylnym końcu a zwężające się ku przodowi. Łącza się z żołędzią łechtaczki. Po wypełnieniu krwią tworzą poduszeczki wyścielające wejście do pochwy.

Naczynia i nerwy

Srom jest ukrwiony przez tętnice pochodzące od tętnicy sromowej wewnętrznej. Odchodzą od niej gałęzie wargowe tylnie i tętnica opuszki przedsionka, a także tętnice głęboka i grzbietowa łechtaczki. Krew żylna odprowadzają naczynia do żyły sromowej wewnętrznej i zewnętrznej. Wchodzą w skład splotu pęcherzowego. Naczynia chłonne uchodzą do węzłów pachwinowych powierzchniowych. Nerwy pochodzą z nerwu biodrowo-pachwinowego.

Jajnik jest unaczyniony przez tętnicę jajnikową (odchodzi od aorty brzusznej). Oraz przez gałąź jajnikową tętnicy macicznej. Żyły wychodzące z jajnika tworzą splot wiciowaty. Odchodzą od niego żyły jajnikowe towarzyszące tętnicom. Nerwy obsługujące jajnik tworzą splot jajnikowy pochodzący ze splotu aortowego brzusznego.

Jajowód w krew zaopatruje gałąź tętnicy jajnikowej oraz macicznej. Powstałe dzięki temu tętnice jajowodowe zespalają się w krezce jajowodu. Żyły odpowiednio odprowadzają krew do splotów jajnikowego i macicznego. Naczynia limfatyczne odchodzą do węzłów chłonnych lędźwiowych a nerwy pochodzą ze splotów nerwowych jajnikowego i maciczno-pochwowego.

---