rozpad z s r r, studia


ROZPAD ZSRR

Bardzo ważne miejsce na mapie przemian współczesnego świata zajmuje problem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Zanim jeszcze doszło tam do jakichkolwiek prób reform, koniunktura polityczna i gospodarcza oraz stosunki Wschód- Zachód były coraz gorsze. Następował schyłek „zimnej wojny” spowodowany osłabnięciem pozycji ZSRR .(Zimna wojna to globalny konflikt po II wojnie światowej, rozpoczęty jako spór pomiędzy ZSRR a światem demokracji zachodniej)Akt agresji ZSRR na Afganistan w grudniu 1979 r. umocnił ostatecznie konflikt pomiędzy ZSRR a USA. Nowy prezydent Stanów Zjednoczonych -Ronald Reagan- założeniem swojej polityki zagranicznej uczynił popieranie ruchów antykomunistycznych, tym samym zajął stanowczą postawę wobec ZSRR, określając go jako „imperium zła”.Polityka ówczesnego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego - Leonida Breżniewa powodowała, że niewydolność ekonomiczna i organizacyjna systemu ujawniała się coraz wyraźniej. Sytuację pogarszał kryzys finansowy spowodowany olbrzymimi wydatkami na zbrojenia(wyścig zbrojeń). Do faktycznych zmian w stosunkach z Zachodem doszło po objęciu stanowiska sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego przez Michaiła Gorbaczowa (11.III.1985), zaś wybranie nowego ministra spraw zagranicznych (lipiec 1985) , Eduarda Szewardnadze było pierwszym sygnałem zmian w radzieckiej polityce zagranicznej.

W listopadzie 1985 doszło do spotkania prezydenta Reagana z sekretarzem generalnym KPZR Gorbaczowem w Genewie. Uzgodniono przyspieszenie rokowań w sprawie wyścigu zbrojeń. Podobne rozmowy toczyły się jeszcze w październiku 1986 w Reykjaviku..

Natomiast rok później , na kolejnym szczycie amerykańsko radzieckim w Waszyngtonie, osiągnięto porozumienie. Rosjanie zaakceptowali demontaż w ciągu 1,5- 3 lat rakiet średniego i krótkiego zasięgu. Gorbaczow posiadał dość duży autorytet na Zachodzie podczas tych spotkań. Postrzegany był jako demokrata i zwolennik pokoju.

Pod koniec 1987 r. Rosjanie zapowiedzieli wycofanie Armii Radzieckiej z Afganistanu.

W lutym 1989 r. wycofała się ona ostatecznie.

Dalszym krokiem w uregulowaniu stosunków obu mocarstw był szczyt na Malcie w grudniu 1989 r. Następca Reagana - George Bush zawarł z Gorbaczowem układ o ograniczeniu arsenałów broni jądrowej dalekiego zasięgu i redukcji broni konwencjonalnych w Europie. Gorbaczow zaakceptował zmiany w Europie Wschodniej i zrezygnował z doktryny Breżniewa. Spotkanie to stanowiło rzeczywisty koniec „zimnej wojny”.

Zmiany , jakich Gorbaczow dokonał w polityce zagranicznej , były zaskakujące, jednak najwięcej wysiłku poświęcił zmianom w polityce wewnętrznej.

Komunistyczne Chiny , kierowane przez Deng Xiaopinga zaczęły przeprowadzanie reform gospodarczych. Zachęcony przykładem Chin M.S. Gorbaczow podjął próby zreformowania systemu ZSRR.

Kiedy w marcu 1985 stanowisko sekretarza objął dużo młodszy od swoich poprzedników polityk, był on świadom trudnej sytuacji ZSRR. Zastał pogarszającą się sytuację rynkową i niski poziom technologii.

Gorbaczow stał się inicjatorem i rzecznikiem przebudowy gospodarki i życia społecznego (tzw. pierestrojka) oraz jawności w życiu politycznym (tzw. głasnost`), pomimo, że początkowo jawił się tylko jako kolejny reformator ustroju komunistycznego. Gorbaczow deklarował początkowo kontynuację polityki J. Andropowa i K. Czernienki, później - poszukując szerszego poparcia społecznego - wysunął hasło przyspieszenia (ros. uskorienije) . Dążył do przełamania wieloletniej stagnacji (ros. zastoj) odziedziczonej po czasach Breżniewa, która zahamowała rozwój gospodarczy i przyczyniła się m.in. do awarii w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej (26 IV 1986).

Beznadziejny stan gospodarki, koszty wojny afgańskiej i wyścigi zbrojeń skłoniły Gorbaczowa do wprowadzenia polityki pierestrojki.

23. IV. 1985 na plenum KC KPZR przedstawiony został program pierestrojki. Zakładał on przede wszystkim: - Reformy gospodarcze ku intensyfikacji produkcji

- Odejście od centralizmu planowania gospodarczego

- Samodzielność- gospodarcza przedsiębiorstw

- Samodzielność- prawniczą

- Weryfikację kadr zarządzających

- Liberalizację polityki wewnętrznej: jawność- życia publicznego i partyjnego, ograniczenie cenzury, przebudowę struktur państwa ( rozdzielenie funkcji partyjnych od państwowych)

- Zwołanie XXVII Zjazdu KPZR w 1986 r.

Na XXVII Zjeździe KPZR (luty- marzec 1986)zatwierdzony został program przebudowy życia gospodarczego i społecznego. Jednym z następstw tej przebudowy było dość duże ograniczenie władania partii komunistycznej.

Gorbaczow zawsze jednak zaznaczał, że wiernie stosuje się do wskazań Marksa i Lenina, zaś jego dążeniem jest reforma systemu komunistycznego, by mógł on sprawniej funkcjonować. Niestety okazało się , że przebudowa ekonomiczna, raczej cząstkowa i bojaźliwa, nie poprawiła stanu gospodarki radzieckiej. Pieriestrojka była w istocie reformą „zwierzchnią”, więc wymagała jeszcze oddolnego poparcia. W tym celu wprowadzona została polityka otwartości i jawności w życiu politycznym (Głasnost`). Miała ona na celu ograniczenie cenzury oraz rozszerzenie zakresu krytyki i kontroli opinii publicznej nad wszystkimi sferami życia .Zapoczątkowana została w 1985 r., pogłębiła się zaś w latach 1986/`87. Stworzyła warunki do demokratyzacji życia społecznego i zmian w konstytucji ZSRR .

Przykładem ogólnego rozkładu systemu stała się katastrofa w czernobylskiej elektrowni atomowej (26. IV. 1986).Rząd ZSRR przez dwa dni nie podawał żadnych informacji o wypadku, a i w następnych dniach lekceważył zagrożenie. Akcja ratunkowa była opóźniona i źle zorganizowana. Gorbaczow wspomniał o katastrofie dopiero 14 V, ale głównie skrytykował „kłamstwa” publikowane na Zachodzie. Śmiesznie zabrzmiały wręcz zapewnienia szefa KPZR, że Kreml przedłuży zawieszenie na próby nuklearne. Katastrofa odegrała ogromną rolę w obaleniu mitu o potędze ZSRR. Udowodniła ona, jak niebezpieczny jest system oparty na nieograniczonym posłuszeństwie nieludzkich biurokratów wobec "góry", która straciła kontrolę nad skutkami swych działań.

Skutki blokady informacji o tej katastrofie udowodniły reformatorom potrzebę przeprowadzenia generalnych zmian w polityce informacyjnej. Zaczęto publikować wcześniej zakazane utwory, np. Aleksandra Sołżenicyna. Rząd zaczął w końcu przekazywać coraz więcej, interesujących opinię publiczną informacji, dotyczących swojej działalności. Zarówno osoby prywatne jak i media otrzymały możliwość wypowiadania się na tematy polityczne. Ujawniano zbrodnie Stalina, demaskowano mechanizmy systemu totalitarnego i rehabilitowano ofiary procesów.

W maju 1988 r. na plenum KC KPZR Gorbaczow przedstawił swoje „10 Tez” jako propozycję demokratyzacji systemu politycznego. Zapowiadały one:

- Rozdzielenie stanowisk partyjnych i państwowych.

- Sprawowanie funkcji do 10 lat.

- Wzmocnienie władzy sekretarza generalnego.

- Ograniczenie przewodniej i kierowniczej roli KPZR w państwie.

- Pluralizm polityczny.

- Zniesienie cenzury.

- Rozdział władzy partyjnej od państwowej.

- Rozwiązanie RN i powołanie Rady Deputowanych Ludowych jako najwyższej władzy ustawodawczej w państwie.

- Ustanowienie urzędu prezydenta.

Pod koniec 1998 r. powstał zapowiadany wcześniej przez Gorbaczowa organ władzy -Rada Deputowanych Ludowych. Był do następny, ważny krok ku demokratyzacji ZSRR. W 1989 r. zorganizowano wybory do nowego parlamentu radzieckiego . nie były one „wolne” w pojęciu zachodnim, bowiem aż 90% kandydatów było członkami rządzącej partii komunistycznej, a żadna inna partia nie miała prawa brać udziału w wyborach. Były to jednak wybory najbardziej zbliżone do prawdziwie wolnych wyborów od czasu przejęcia władzy przez komunistów

w 1917 r.

Gorbaczow podjął próbę wzmocnienia własnej pozycji politycznej, wprowadzając urząd prezydenta . 15 marca 1990 odbyły się wybory prezydenckie. Nowo ustanowiony urząd prezydenta ZSRR objął sam Michaił Gorbaczow. W tym samym czasie zniesiono także zapis o kierowniczej roli KPZR oraz władze ZSRR potwierdziły negowane dotychczas fakty z przeszłości (tzw. białe plamy), m.in. tajne protokoły paktu Ribbentrop - Mołotow (układy sowiecko-niemieckie 1939)oraz zbrodnię katyńską NKWD (1940).

Gorbaczowska głasnost` zapoczątkowała proces formowania się w ZSRR narodowościowych społeczeństw obywatelskich. Gwałtowny wybuch długo tłumionych nacjonalizmów zagroził całości ZSRR. W wyniku ożywienia ruchów narodowościowych załamywało się ZSRR jako państwo unitarne 15 republik. Najbardziej krwawe walki miały miejsce na Zakaukaziu, gdzie od 1987 r. toczył się ormiańsko- azerski spór o Górski Karabach. W poszczególnych republikach postulowano początkowo autonomię, by następnie przejść do żądań niepodległości. Nie trzeba było zbyt długo czekać na pierwsze niepokoje. Zaczęły się one w Estonii, Łotwie i Mołdawii oraz w paru innych republikach radzieckich. Pierwsza za całkowitą niezależnością od ZSRR opowiedziała się Litwa. Nowy parlament uchwalił 11 marca 1990 deklarację o przywróceniu niepodległości Republiki Litewskiej i usunięciu z jej nazwy określeń „socjalistyczna” i „radziecka”. Formalnie miała do tego prawo, bowiem w konstytucji radzieckiej istniała klauzula , która przyznawała każdej republice prawo do wystąpienia ze Związku. Mimo to każdy uważał, że w czasach „przed Gorbaczowem” taka próba zostanie szybko stłumiona i nie obejdzie się bez konsekwencji. Gorbaczow ogłosił oświadczenie Litwinów za bezprawne i zagroził konsekwencjami, jeżeli Litwini nie odwołają deklaracji. Gorbaczow narzucił embargo gospodarcze i nakazał wojskom radzieckim przemarsz przez stolicę Litwy. Mimo to nie użył przemocy ani nie aresztował przywódców litewskich. „W nocy z 12 na 13 stycznia 1991r. wojska sowieckie przy współpracy z miejscowymi komunistami wiernymi Moskwie podjęły próbę przejęcia władzy w Wilnie, które kilka miesięcy wcześniej, 11 marca 1990r. , ogłosiło niepodległość. W nocy sowieccy komandosi zajęli wieżę telewizyjną i budynek litewskiego radia i telewizji. (...) Generałowie nie odważyli się jednak wydać rozkazu ataku na broniony przez tysiące cywilów parlament. Oblężonym obrońcom parlamentu przewodził wówczas Vytautas Landsbergis.” Zakazano działalności partii komunistycznej, a majątek KP Litwy przejęło państwo; na przełomie sierpnia i września 1991 niepodległość Litwy została uznana przez większość państw świata (w tym także ZSRR). Fakt ten wzbudził nadzieję w innych republikach. Po ogłoszeniu niepodległości Gruzji I9 kwietnia 1991 rozpoczął się konflikt zbrojny między jego zwolennikami a opozycją. 5 maja 1990 nowy parlament ogłosił niepodległość Łotwy i usunął z jej nazwy epitety „socjalistyczna” i „sowiecka”. Po wprowadzeniu zakazu działalności partii komunistycznej (której majątek wydano władzom państwowym.) wprowadził w Republice Łotewskiej wielopartyjny system polityczny. Niepodległość Łotwy została w sierpniu 1991 uznana przez większość państw świata (w tym także 21 VII przez Polskę), a we wrześniu 1991 - przez ZSRR.

W sierpniu 1991 Michaił Gorbaczow został oskarżony o dyktaturę i internowany na Krym (tylko 4 dni). 19 sierpnia doszło w Moskwie do próby puczu. Powstał Komitet stanu Wyjątkowego , domagano się ustąpienia Gorbaczowa z funkcji prezydenta państwa.
W maju 1991 r. Zjazd Deputowanych Ludowych wprowadził do konstytucji Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej rozdział o prezydencie i wyznaczył datę wyborów. Kampania wyborcza trwała 20 dni.

16 czerwca 1991 r. pierwszym prezydentem Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej został Borys Jelcyn. W sierpniu prezydent Jelcyn, który przyczynił się do uniemożliwienia wspomnianego puczu Głównego Komitetu Stanu Wyjątkowego zawiesił działalność KPZR.

Do końca 1991 roku każda z piętnastu republik ZSRR ogłosiła wystąpienie ze Związku Radzieckiego.(20.VIII.-Estonia,21.VIII.-Łotwa,25.VIII.-Białoruś,27.VIII.-Mołdawia, 30.VIII.-Azerbejdżan, 31.VIII.-Uzbekistan i Kirgizja,21.IX.-Armenia)

5 września 1991 r. w Moskwie miał miejsce zjazd Deputowanych Ludowych, który powołał Radę państwa i uznał niepodległość republik.

8 grudnia w Brześciu zawarto układ Prezydentów Rosji, Ukrainy i Białorusi o rozpadzie ZSRR i utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw.

23 grudnia w Mińsku 11 państw podpisało deklarację rozpadu ZSRR i utworzenie WNP proklamowanej 21. XII w Ałma -Acie. Dwa dni później- 25 grudnia Gorbaczow zrezygnował ze swojego stanowiska , podając się do dymisji. 26 grudnia Rada Państwa przyjęła deklarację o rozpadzie i likwidacji ZSRR.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
76, Studia, Pracownie, I pracownia, 76 Rozpady promieniotwórcze
Instrukcja, Studia, Pracownie, I pracownia, 76 Rozpady promieniotwórcze
Procesy rozpadu jądrowego-do pracy, Studia, chemia jądrowa
Rozpad imperiów kolonialnych po II wojnie światowej, studia
Rozpad nuklidu, Studia Politechnika Poznańska, Semestr I, Chemia, Chemia laboratoria, Stała rozpadu
Rozpad promieniotówrczy, Studia, Pracownie, I pracownia
rozpad imperium rosyjskiego, studia
Stała rozpadu Wojtek, Studia Politechnika Poznańska, Semestr I, Chemia, Chemia laboratoria, Stała ro
rozpad imperium otomanskiego, studia
Studia slajdy1
Studia slaidy
oszustwa studia cywilne
Mazowieckie Studia Humanistyczn Nieznany (11)
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2001 t7 n2 s157 160
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n1 s165 173
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s79 101
Mazowieckie Studia Humanistyczn Nieznany (14)
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1997 t3 n1 s290 292
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n1 s113 126

więcej podobnych podstron