DIAGNOZA O CHARAKTERZE ROZWOJOWYM (ZOKN, ZRPO)
1. Co to jest diagnoza o charakterze rozwojowym?
Jest to cykl wielu następujących po sobie w krótkich odcinkach czasu ocen jakości rozwoju psychomotorycznego.
2. Czego dotyczy?
Dotyczy diagnozowania mózgowego porażenia dziecęcego
3. Dla stworzenia jaśniejszego obrazu złożonej problematyki diagnostycznej, konieczne wydaje się rozróżnienie pojęć: ZOKN, ZRPO, M.P.DZ
ZOKN - zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej.
Jest to zbiorcze określenie dla różnego typu nieprawidłowości w zachowaniu czyli motoryce spontanicznej a także reakcjach posturalnych i odruchach niemowlęcia
ZRPO - Zaburzenia ruchowe pochodzenia ośrodkowego
Mózgowe Porażenie Dziecięce - (MPDZ) - są to rozwojowe zaburzenia OUN o charakterze trwałym.
4. Na podstawie doświadczeń można wskazać wiele dzieci z MPDZ, u których pomimo wnikliwego wywiadu - trudno byłoby doszukać się jakichkolwiek czynników ryzyka, a jednocześnie rozwijających się prawidłowo, u których ryzyko wystąpienia zaburzenia rozwoju było znaczne. W związku z tym w praktyce zwykle do końca pierwszego roku życia dziecka, używa się określenia “zaburzenia ruchowe pochodzenia ośrodkowego”, dopiero później te objawy stają się wyraźnie zaakcentowane, wprowadza się nazwę “mózgowe porażenie dziecęce”
Rozpoznanie takie przyjmuje wówczas nieco inny tzw. rozwojowy charakter i stanowi przede wszystkim sygnał do rozpoczęcia usprawnienia.
5. Czy zawsze ZOKN prowadzi do ostatecznego zdiagnozowania MPDZ
NIE, W wielu przypadkach chociaż rozwój dziecka bezpośrednio po urodzeniu nie jest zgodny z normą, większość nieprawidłowych objawów zanika stopniowo bez stosowania środków terapeutycznych. Jest to wynikiem plastyczności OUN.
6. Czy konieczne jest postawienie diagnozy MPDZ aby rozpocząć usprawnianie?
NIE
Chociaż w większości nie jest możliwe postawienie takiej diagnozy, a jednocześnie stwierdza się objawy zagrażające rozwinięciu się tego zespołu, konieczna staje się wczesna interwencja terapeutyczna. Wstępna diagnoza służy tu przede wszystkim wczesnemu rozpoczęciu usprawniania, który Dzięki temu staje się postępowaniem o charakterze profilaktycznym, a przez to znacznie efektywniejszym. O wiele łatwiej jest bowiem „wyhamować” nieprawidłową aktywność posturalną i motoryczną, zanim zacznie ona dominować w rozwoju, niż odzwyczajać dziecko od utrwalonych już nawyków ruchowych.
SZCZEGÓLNIE w przypadku niewielkiego stopnia uszkodzenia wczesne usprawnianie niesie dziecku nadzieję na normalne życie.
7. Na czym polega ocena dziecka?
Wstępna ocena ogólnie stwierdzająca zaburzenia ruchowe pochodzenia ośrodkowego staje się jedynia sygnałem do rozpoczęcia postępowania usprawniającego. Kolejne oceny sprawdzające są z kolei podstawą jego planowania oraz stałego weryfikowania oceny wstępnej.
Zasadniczym narzędziem diagnostycznym jrst obserwacja mechanizmu odruchu postawy, a więc:
- jakości wzorców posturalnych i motorycznych,
- prawidłowego wyrównania posturalnego
- napięcia posturalnego
Najlepszym narzędziem diagnostycznym jest studium zachowań ruchowych dziecka oraz jego obserwacja kliniczna.
Obserwacja taka musi jednak wybiegać daleko poza testowania odruchów postawy w różnych pozycjach. O wiele cenniejsza jest obserwacja rozwoju motorycznego pod kątem sposobu, w jaki wzorce ruchowe i posturalne są ze sobą połączone, jak są używane w spontanicznej aktywności, a przede wszystkim, jak przystosowują się do zmieniających się warunków zewnętrznych i jak wykorzystywane są do celów funkcjonalnych.
8. W prawidłowym rozwoju psychomotorycznym występują następujące cechy:
- wariantowość
- zmienność
- zróżnicowanie
U prawidłowo rozwijającego się dziecka istnieje ogromna liczna wzorców zachowań ruchowych. Można jednak wskazać kilka tzw. podstawowych wzorców ruchowych oraz wyrównań posturalnych oraz pewną charakterystyczną sekwencję ich rozwoju, które leżą u podstaw wszelkiej dowolnej aktywności ruchowej. To one są gwarancją prawidłowego rozwoju motorycznego.
9. W nieprawidłowym rozwoju psychomotorycznym wyróżnić możemy następujące cechy:
- identyczne, stereotypowe nieadekwatne do sytuacji wzorce ruchowe i posturalne są stale takie same, niezależnie od tego czy jest to odpowiedź na ból, głód, cierpienie, czy też wyraz zadowolenia.
Występuję więc „ubóstwo ruchów” lub „patologiczna motoryka”.
10. Pamiętać jednak należy, że diagnozy nie można opierać na jakimkolwiek schemacie rozwoju prawidłowego. Nie powinno się też dokonywać oceny neurorozwojowej w odniesieniu do kamieni milowych czy tabel rozwoju fizjologicznego dla określonego wieku.
Ocena rozwoju psychomotorycznego nie może być zatem rutynowa. Trzeba w niej uwzględniać zarówno indywidualność, zmienność jak i wariantowność rozwoju psychomotorycznego każdego dziecka. Wymaga ona czasu i częstej weryfikacji na podstawie obserwacji zachowań i rozwoju dziecka.