Mannheim Karl „Człowiek i społeczeństwo w dobie przebudowy”

Cz. V; Rozdz. I, III, IV („Pojęcie techniki społecznej”, „Pojęcie kontroli społecznej”, „Klasyfikacja rozdziałów kontroli społecznej”)

Kwestia planowania w życiu społecznym; argumenty oponentów i zwolenników.

Obecnie panuje ambiwalentny stosunek do planowania, nie chcemy się mieszać w cudze sprawy, ale mamy pasję do eksperymentowania. W społeczeństwach mniej rozwiniętych technicznie za przyczynę prawie każdego wydarzenia uznaje się ślepy los. I albo społeczeństwo uczy eksperymentowania i ryzyka przez wpajanie jednostce cnót heroicznych, albo wyrabia w niej uległość wobec niezbadanych sił. Te reakcje mogą ustąpić w miarę jak ulepszone techniki społeczne umożliwiają kontrolowanie niektórych sfer życia, wobec których pojawia się poczucie odpowiedzialności. W miejsce postawy biernej rozwija się postawa aktywna i decyzywna. Tradycyjny sposób myślenia ustępuje funkcjonalnemu.

OPONENCI	ZWOLENNICY
Romantycy	Funkcjonaliści, rewolucjoniści, techniczny punkt widzenia
Uważają przedmiot za cel sam w sobie („czym jest ta rzecz?”)	Uważają, że istota przedmiotu polega na jego relacji z innymi przedmiotami („skąd się to wzięło?”, „jak to się robi?”)
Organiczny sposób myślenia	Abstrakcyjny, mechaniczny typ myślenia
Uświadamiają granice funkcjonalistycznego punktu widzenia	Funkcjonuje we wszystkich naukach od przyrody do nauk społecznych
Uważają, że postawa rewolucjonistów jest ahumanistyczna, ponieważ wtłacza osobowość człowieka i stosunki międzyludzkie w kategorie mechanistyczne	Krótkowzroczni są oponenci, nie zauważając, że społeczeństwo zostało zmuszone do planowania, nie jest to tylko wynik czystej dedukcji; umiejętności techniczne potrzebne są do sterowania machiną społeczną
Nie można traktować ludzi i rzeczy jako artefaktów	Socjotechniczne podejście do spraw ludzkich i wynalazków technicznych, które są czynnikiem kształtującym historię
Krytyka uważania absolutnych wg oponentów idei i wzorów moralnych, za produkt procesu społecznego, w zależności od dyrektyw moralnych i politycznych	Porzucenie fatalistycznych poglądów o predestynacji społecznej i przyjęcie koncepcji planowania

Techniki społeczne a inne rodzaje technik.

Pierwotnie wyrazy „technika”, „wynalazek techniczny” odnosiły się do obiektów namacalnych (takich jak: maszyny, tv, samochód, bomba. łopata), koncepcje techniczne można jednak też zastosować w dziedzinie form współdziałania ludzi (np. technika organizacji).

TECHNIKI SPOŁECZNE- jest to wszelka działalność praktyczna, wszelkie jej formy, których ostatecznym celem jest kształtowanie zachowań ludzkich i stosunków społecznych.

Wstępna klasyfikacja technik społecznych:

1. techniki organizacji wielkich zbiorowości (miast)

2. techniki organizacji małych zbiorowości

3. techniki społeczne badań przeobrażeń i form zachowań ludzkich

Marks odkrył technikę w sferze ekonomicznej, nie biorąc pod uwagę , że wpływa ona na przemiany społeczne.

INNE TECHNIKI: produkcji, władzy politycznej, w dziedzinie administracji, techniki oddziaływania psychologicznego itp.

Kontrola społeczna jako celowe stosowanie technik społecznych.

Klasyfikacja instrumentów kontroli społecznej: bezpośrednie metody oddziaływania na zachowanie; pośrednie metody oddziaływania na zachowanie.

Wstępna klasyfikacja rodzajów kontroli społecznej:

1. BEZPOŚREDNIE METODY ODDZIAŁYWANIA NA ZACHOWANIE

Oparte są na wpływie osobistym i funkcjonują w najbliższym otoczeniu jednostki. Efekt jest często mylnie utożsamiany, z osobą która go wywiera, ale ona jest tylko nieświadomym wyrazicielem nacisku społecznego (np. przez zabraniających dziecku pewnych zachowań rodziców, przemawia społeczeństwo, które wymaga respektowania pewnych zasad). Tak więc działanie bezpośrednie jest ostatnim ogniwem działania pośredniego.

W społeczeństwie feudalnym dominował system oddziaływania bezpośredniego, co wynikało z panujących stosunków.

Obecnie bezpośrednie oddziaływanie osobowościowe odbywa się w grupach nazwanych przez Cooleya pierwotnymi. Czyli w małych społecznościach lokalnych, w rodzinie, w bractwach.

Bezpośrednie oddziaływanie wpływa na wyrabianie nawyków powszechnych lub związanych tylko z danymi instytucjami (z pracą), wyrabiają się „nawyki myślowe”.

Istnieją różne środki oddziaływania bezpośredniego na zachowanie: wymuszenie, strach, obojętność, gratyfikacja, persfazja, pochlebstwa. Społeczeństwo zaszczepia w jednostkach określone dążności i wymierza zakres możliwych gratyfikacji, nawet odżywianie zależy bardziej od wzorców społecznych niż potrzeb biologicznych.

2. POŚREDNIE METODY ODDZIAŁYWANIA NA ZACHOWANIE

Wyróżniamy ich 5 typów:

1. oddziaływanie na zachowania w niezorganizowanych masach

- jako zbiorowość społeczna taki tłum to przypadek krańcowy. Tłum nie jest związany celem ani funkcją społeczną, zachowaniem jednostki kieruje wzajemna kontrola ludzi, „zarażają się” zachowaniem innych ludzi

2. oddziaływanie na zachowania w konkretnych grupach:

- grupy konkretne to układy społeczne o wyraźnie zarysowanych konturach w czasie i przestrzeni, znana jest ich nazwa, funkcja, członkowie

1. w społecznościach - poprzez tradycyjne instytucje , zwyczaje itd.

- jest to, np. rodzina, plemię, społeczność wiejska, oddziałuje poprzez tradycyjne instytucje, „folkways” - system obyczajowy społeczeństwa, poprzez symbole i wzajemną kontrolę

2. w grupach zorganizowanych - poprzez zachowanie zracjonalizowane

- są to stowarzyszenia, czyli grupy konkretne o wyraźnie zakreślonych ramach , składające się z osób, które związały się w określonych racjonalnych celach (np. towarzystwa akcyjne). Zracjonalizowane i zorganizowane grupy to organizacje, najważniejszym ich rodzajem jest administracja. Są to nowoczesne formy kontroli społecznej.

3. oddziaływanie na zachowanie poprzez struktury pola

- struktury pola to obszar gdzieś pomiędzy konkretnymi organicznymi grupami a wielkimi organizacjami, np. grupy lokalne, świat handlowy.

4. oddziaływanie na zachowanie poprzez sytuacje

- sytuacje mają ogromny wpływ na życie ludzkie, są to specyficzne konfiguracje ukształtowane w procesie interakcji pomiędzy poszczególnymi osobami. Sytuacje powstają na przecięciu krzyżujących się działań. Rodzaje sytuacji: katastrofalne, sytuacje buntu, konfliktowe, harmonijne, sytuacje ponownego przystosowania. Sytuacje reprezentują mechanizmy społeczne, kontrola sytuacyjna to kontrola w mikroskali.

5. oddziaływanie na zachowanie poprzez mechanizmy społeczne

- mechanizmy społeczne takie jak konkurencja, podział pracy, podział władz to środki obiektywnej kontroli społecznej (zmuszają do pożądanych zachowań). Mechanizmy społeczne częściowo wytwarzają sytuacje i struktury pola.

3

---