Ukierunkowanie celów rehabilitacji

Cele rehabilitacji leczniczej są ukierunkowane na:
profilaktykę upośledzenia sprawności fizycznej i psychicznej u dzieci z wrodzonymi lub okołoporodowymi ubytkami sprawności.
profilaktykę przewlekłego stanu upośledzenia sprawności psychicznej i fizycznej oraz stanu trwałego kalectwa.
skrócenie okresu niewydolności fizycznej i psychicznej oraz zaburzeń funkcjonalnych
kompensację ubytków funkcji uszkodzonych narządów i układów organizmu ludzkiego.

Sprawność fizyczna

Sprawność fizyczna zależy od genetycznych właściwości człowieka, takich jak: uzdolnienie ruchowe, konstytucja somatyczna, sprawność zmysłów, temperament oraz odpowiednie proporcje ciała. Jest to zespół czynników o charakterze endogennym. Drugi zespół czynników (egzogennych) odnosi się do środowiska zewnętrznego i trybu życia. Istnieją 3 cechy motoryczne: szybkość, siła i wytrzymałość. Pod pojęciem cech motorycznych mamy rozumieć wielkości charakteryzujące potencjalne możliwości fizyczne człowieka muszą one być mierzone niezależnie od stopnia opanowania techniki ruchu.
Teoretycznym uzasadnieniem konieczności zwiększenia aktywności ruchowej człowieka może być stwierdzenie Romanowskiego, że najbardziej korzystny dla organizmu jest stan wytrenowania, stan adaptacji organizmu do zwiększonej aktywności ruchowej. Poniżej i powyżej tego stanu występują objawy stanowiące już nawet pewne niebezpieczeństwo dla zdrowia. Stan przystosowania do zwiększonej aktywności ruchowej jest według Romanowskiego stanem normy fizjologicznej - najbardziej korzystnej dla organizmu homeostazy. Wielkości parametrów fizjologicznych występujące w tym stanie , a więc roboczy przerost serca, obniżenie ciśnienia tętniczego, zwolnienie tętna, zwolnienie rytmu oddechowego przy pogłębieniu amplitudy oddechów, obniżenie przemiany podstawowej, traktuje się jako wielkości normalne dla człowieka , jako normy fizjologiczne, do których osiągnięcia powinno się dążyć. Normy fizjologiczne zatem w tym rozumieniu są funkcją motoryczną.
Organizm ludzki ani pod względem morfologicznym, ani funkcjonalnym nie jest stworzony do stanów spoczynkowych. Odpowiednie ćwiczenia fizyczne powinny skutecznie aktywizować działalność głównych układów organizmu: nerwowo-mięśniowego, krążenia i oddychania oraz przyczyniać się do wzrostu integracji ze środowiskiem społecznym, co ze względów kształcąco-wychowawczych nie jest bez znaczenia.

Znaczenie ruchu dla rozwoju dziecka (cele wychowania fizycznego)

W dzisiejszym rozumieniu roli wychowania fizycznego (wychowania zdrowotnego) w całokształcie procesu wychowawczego wysuwają się trzy najogólniejsze zadania: (wg Z. Gilewicz : stymulacja - to jest pobudzanie procesów rozwoju. Wyrównanie i korektywa - to jest przeciwdziałanie i w miare możliwości likwidowanie nieporządanych zjawisk rozwojowych. Adaptacja- czyli przystosowywanie dziecka do zycia.

Ruch jako czynnik pobudzający

Od chwili urodzenia przejawem zycia człowieka jest ruch. Dla młodego ustroju jest on czynnikiem i regulatorem procesów organicznych: wzmacnia organizm, kształtuje i usprawnia wszystkie jego układy, wywiera wpływ na ich budowę i czynności.

Ruch jako czynnik wyrównawczy i korektywny

Przy pomocy ruchu możemy również wpływać na prawidłową budowę i postawę ciała, odpowiednio kształtować ukł. Ruchowy oraz likwidować zaistniałe błędy, a przynajmniej zapobiegać ich dalszemu nasilaniu się. Zajęcia ruchowe jak i cały program wychowania fizycznego mają w swoich założeniach działania profilaktyczne w tym także stosowanie ćwiczeń kształtujących i elementów korektywnych z uwzględnieniem oddziaływania na poszczególne odcinki kręgosłupa oraz nogi i stopy. Osobny problem stanowią dzieci zagrożone wadami postawy ciała. Dla nich niezbędne są ćwiczenia organizowane w grupach wyselekcjonowanych przez lekarza ortopedę i prowadzone przez specjalistów z zakresu gimnastyki korekcyjnej.

Cele gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej

Gimnastykę korekcyjno-kompensacyją przeprowadzają według zarzadzenia Ministra Oświaty i Wychowania : szkoły młodzieżowe oraz przedszkola i placówki wychowania pozaszkolnego dla uczniów i wychowanków wykazujących:
a) zaburzenia w statyce ciała a w szczególności: wady postawy ciała, zniekształcenia statyczne kończyn dolnych (płaskostopie, koślawość, szpotawość), skrzywienie boczne kręgosłupa I stopnia, skrzywienie boczne kręgosłupa II stopnia.
b) wyraźnie obniżoną sprawność fizyczną.
Celem gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej jest:
-korygowanie zaburzeń statyki ciała i przeciwdziałanie utrwalaniu i pogłębianiu się ich
- wyrównanie zaburzeń w rozwoju motoryczności
- zapobieganie powstawaniu zaburzeń statyki ciała oraz wyrównywanie niedoboru ruchu dzieci z odhyleniami w stanie zdrowia lub rozwoju, które ograniczaja ich udział w zajęciach wychowania fizycznego lub w których ćwiczenia fizyczne są istotnym elementem ich leczenia lub korekcji.
Organizując zespoły korekcyjno-kompensacyjne uczniów (wychowanków) łaczy się według:
- rozwoju zaburzeń w następujące zespołu: zespół K1 czyli grupy korekcyjne dla uczniów z zaburzeniami statyki ciała (5-10 osób) zespół K2 czyli grupy kompensacyjne dla uczniów z obniżoną sprawnością fizyczną (10-15 osób) zespół K3 czyli grupy korekcyjno-kompensacyjne dla uczniów z obnizoną sprawnością fizyczna i zaburzeniami w stanie zdrowia (5-10 osób)
- według wieku ćwiczących w następujące grupy wiekowe: 4-6 lat, 7-9 lat, 10-12 lat, 13-15 lat.

Podział ćwiczeń w gimnastyce

Systematyka w gimnastyce to uporządkowany zbiór ćwiczeń podzielony jest na cztery główne grupy i szereg podgrup:
1. Ćwiczenia porządkowo dyscyplinujące :
- musztra
- kolumny ćwiczebne
-czynności porządkowe
- ćwiczenia w marszu
2. Ćwiczenia kształtujące: ćwiczenia wyjściowe do ćwiczeń kształtujących, ćwiczenia ramion, nóg, szyi, tułowia (w płaszczyźnie strzałkowej w przód i tył, w płaszczyźnie czołowej, poprzecznej i złożonej) ćwiczenia mięśni brzucha i ćwiczenia w podporach bez przyrządów.
3. Ćwiczenia stosowane : ćwiczenia równoważne na przyrządach, zwinnościowo akrobatyczne, w półzwisach i zwisach, w podporach na przyrządach i skoki.
4. Ćwiczenia uzupełniające: są to ćwiczenia rytmiczno-taneczne, rozluźniające, uspokajające, oddechowe oraz elementy sportów walki.

Ad.1. Zadania:
- nauczanie i utrwalenie utrzymywania prawidłowej postawy
- zdyscyplinowanie grupy - mobilizacja do ćwiczeń

AD.2 Są ćwiczeniami ogólnorozwojowymi, zadania:
- kształtowanie harmonijnej budowy ciała i prawidłowej postawy przez wszechstronny rozwój mięśni ich siły, długości i elastyczności, zwiększenie elastyczności więzadeł, torebek stawowych i ścięgien, kształtowanie gibkości przez zwiększenie ruchomości w stawach
- rozwijanie koordynacji ruchowej to jest: umiejętności wykonywania złożonych ruchów sposób celowy zreczny i poprawnie technicznie.
- wyrobienie czucia położenia ciała w przestrzeni i czucia kierunku ruchu.

Ad3. zadania:
- wyrobienie ogólnej sprawności i koordynacji ruchów
- rozwój wszystkich cech motorycznych - szybkości, siły, wytrzymałości, zwinności i gibkości.

Ćwiczenia specjalne

Ćwiczenia rozluźniające - (relaksacyjne) są to ćwiczenia powodujące obniżenie napięcia mięśniowego zarówno lokalnie, jak i całego ciała. Stosuje się je, gdy zachodzi potrzeba obniżenia zmożonego czy to patologicznie, czy pod wpływem emocji - napięcia mięśniowego, także podczas przerw w intensywnym treningu. Istotna rolę odgrywa tutaj dobór odpowiedniej pozycji do relaksacji, która pozwala na wygodne ułożenie i rozluźnienie ciała. Należy zadbać o dobry nastrój czemu sprzyjaja odpowiednia muzyka i światło. Przydatny jest także komfort cieplny i nie krepujący ciała ubiór, ćwiczący sam poprzez wolę lub ulegając sugestii prowadzącego ćwiczenie napina a nastepnie rozluźnia określone grupy mięśni. Efekty staramy się uzyskać według określonej sekwencji np. od stóp do góry aż to rozluźnienia całkowitego. W toku ćwiczeń należy zwrócić uwage na zharmonizowanie pracy mięśnie z oddychaniem. Czas ok. 15-30 min. Jako metody treningowe zaleca się trening autogenny Schultza, Jacobsona, oraz orientalne metody ćwiczeń typu joga, zen.

Ćwiczenia synergistyczne - polegaja na wykorzystaniu zjawiska przerzutu funkcji fizjologicznych wywołanych pracą mięśni do miejsc, w których w aktualnej sytuacji ruch jest niemożliwy np. ze względu na opatrunek gipsowy.

Ćwiczenia chodu i nauki zycia codziennego - te elementy składowe kinezyterapii mają szczególne zastosowanie w rehabilitacji osób po złamaniach kończyn, z niedowładami lub porażeniami mięśni, po amputacjach i po długotrwałym unieruchomieniu z innych przyczyn.

Ćwiczenia w wodzie - w procesie rehabilitacji na różnych jej poziomach, ćwiczenia w wodzie i pływanie mają szerokie zastosowanie gdyz środowisko wodne stwarza korzystne warunki potrzeb kinezyterapii. Należą do nich przede wszystkim ćwiczenia odciążające, rozluźniające i zmniejszające tarcie. Odciążenie to pozorna utrata masy ciała po zanużeniu w wodzie, mięśnie osłabione o sile 2 w skali Lovetta mogą w wodzie wykonywać ruch w pełnym zakresie. Rozluźnienie z jednej strony wiąże się z pozorną utratą masy ciała z drugiej z temperatura wody ( rozluźnienie potęguje woda ciepła pow. 34 stopni). Zmniejszenie tarcia dotyczy tylko ruchów powolnych, ruchy którym normalnie towarzyszy bolesność w stawie w wodzie mogą być wykonywane płynnie i bezboleśnie. Ćwiczenia w wodzie można przeprowadzać w zwykłej wannie, specjalnych basenach tzw. tankach Hubbarda lub małych basenach rehabilitacyjnych. Środowisko wodne stwarza również dogodne warunki do nauki chodzenia, zalecany czas trwania ok. 30 min.

Lekcja wychowania fizycznego

I. Część wstępna
II. Część przygotowawcza
- rozgrzewka
- kształtowanie cech motorycznych
III. Część główna
- ćwiczenia przygotowawcze i realizacja celu lekcji według zaplanowanej metodyki
IV. Część końcowa
- ćwiczenia wyrównawcze i korektywne
- koncentrująco - relaksujace

Walory profilaktyczne w ruchu

Aktualnie w ruchu dostrzega się jego walory profilaktyczne , dlatego możemy spotkać się z takimi określeniami jak: terapia sportem oraz ergoterapia.

Rehabilitacja i bezpieczeństwo w wyborze dyscyplin sportowych

Dokonując wyboru dyscyplin sportowych należy uwzględnić ich związek z celami rehabilitacji i bezpieczeństwem osoby. W tym ostatnim przypadku chodzi o niedopuszczenie do przeciążeń oraz kontuzji:
- stosowane ćwiczenia sportowe powinny mieć oddziaływanie lecznicze
- trening nie może szkodzić, musi być kontynuacja rehabilitacji przez odpowiedni dobór dyscyplin pod kątem możliwości funkcjonalnych narządów zaangażowanych w wysiłek
- ruch jako środek terapeutyczny może zastąpić każdy lek, natomiast żaden środek leczniczy nie może zastąpić ruchu
- oddziaływanie wychowawczo-psychologiczne powinno umożliwiać pokonanie barier psychicznych, uwarunkowanych lękiem przed nowymi zadaniami ruchowymi. Ruch wykonywany w formie ćwiczeń musi wywoływać przyjemne odczucia i doznania.
- Sport inwalidów, przez typowe srodki oddziaływania powinien wyrobić poczucie piękna. Niezbędne jest wyuczenie takiego zespołu nawyków ruchowych, który kryłby kalectwo i nie wyróżniał inwalidy w otoczeniu ludzi zdrowych.
- Oddziaływanie społeczne aktywności sportowej powinno służyć szerokiej wielostronnej integracji ze społeczeństwem.

Znaczenie ruchu jest niezaprzeczalne jego walory odnoszą się nie tylko do procesu leczenie czy profilaktyki ale i do zdrowego stylu życia.

---