Zagadnienie 22. Romantyczna poetyka cyklu i fragmentu.

Anna Kurska, Fragment romantyczny,

Wrocław 1989, BN I 245.

1. Fragment romantyczny „pierwszym ogniwem nieskończonego szeregu, początkiem niekoń-czącej się powieści”.

Istotną cechą człowieka jest niedoskonałość; „rzecz niedoskonała najbardziej znośna jest jeszcze jako fragment” Novalis.

• cykliczność fragmentu oswojenie poprzez umiłowanie pamiątek, które przecież zachowują się częściowo.

• Wolf uznał Iliadę i Odyseję za fragmenty poskładane za czasów Pizystrata.

• Mickiewicz wykorzystał tezę Wolfa w prelekcjach paryskich - tak miała powstawać epopeja.

• Rozpowszechnienie się techniki druku tekstu w odcinkach.

• Świat kreowany przez romantyków jako nieskończony domaga się otwartej formy.

• Otwarta postawa poznawcza wymaga formy, która się nie kończy.

• Ojczyzną fragmentu były Niemcy - Schlegel wydał w 1797 zbiór aforyzmów.

• Mój umysł jest fragmentem - mówił Byron.

• Nie utożsamiali fragmentu z konkretną formą literacką.

• Dziady - brak ciągłości i jedności ontologicznej, materią jest wspomnienie - dlatego fragmenta-ryczne, nie wszystko ma być wyjaśnione.

• Podtytuł do Giaura Byrona brzmi: Ułomki powieści tureckiej.

• Jako polemika z klasycyzmem - otwarta forma - sam środek lub z zakończeniem.

• Fragmentami ogłaszano te dzieła, które jakby czekały na rozwinięcie - pierwsza wersja Fausta - Faust. Fragment; Mickiewicz planował: Ułomki z poematu Dziady.

• Nie-Boska Komedia nie jest zamknięta, ale zwrócona ku przyszłości.

• Z fragmentem łączą romantycy przesłanie o kruchości, rozdarciu ludzkiej egzystencji.

2. Wizja świata w rozpadzie i fragmenty Zygmunta Krasińskiego jako zapowiedź Nie-Boskiej Ko-medii.

• motywy rozpadu, ruiny przenikające naturę i biografię poety dominują w krótkich utworach pisa-nych prozą w latach 1830-1832.

• świat i bohater ulegają w nich dekonstrukcji.

• wedle Janion, fragmenty Krasińskiego są realizacją gatunkową - tworzą cykl, bo układają się w całość - dzięki jednolitej podstawie filozoficznej - przeświadczenie, że wszystko zmierza ku rui-nie.

• fragmenty Krasińskiego zrodziły bajroniczny klimat, ale ostatecznie jako cykl stały się jakby wy-powiedzią przeciwko Byronowi, bo przezwyciężył burzliwą noc i odnalazł wiarę w dobro.

3. Rok 1846 Zygmunta Krasińskiego - „dramat zaczęty”.

• Rok 1846 to dramat zrodzony z niepokoju przed czasem teraźniejszym i tragicznie zapowiada-jącą się, zdaniem autora przyszłością Polski.

• Akcja w salonie w Warszawie, ale pełna przeczuć i przewidywań, nieukończona.

• Ale nie ma tradycyjnie rozumianej akcji - jest szereg relacji, opowiadań itp.

4. Niedokończony poemat - jako fragment cyklu dramatycznego, czyli Krasińskiego próba auto-komentarza

• Niedokończony poemat - jako pierwsza część Nie-Boskiej Komedii.

• O młodości Henryka; poznaje on świat ze swym przyjacielem i nauczycielem Algierem; wę-drówka jest wędrówką w krainę poznania.

• Akcja w górach, w Wenecji, w piekle i czyśćcu - razem z Dantem.

• Potępił współczesność.

• W zamierzeniu trzecia część miała być utopią, marzeniem o szczęśliwości.

• Też uwzględnia plan mesjanistyczny - naród wybrany stanie się Bogiem ludzkości.

• W pierwszej części naród polski ma nie walczyć, ale czekać.

• Rewolucja jako zło, bo opóźnia nadejście epoki miłości.

5. Fragment - rekonstrukcje i hipotezy. Przykład Kraka Juliusza Słowackiego.

• Słowacki zamierzał stworzyć na bazie Balladyny serię tragedii.

• Krak był nazywany początkiem dramatu - niewielki fragment.

• Podobieństwo do Henryka IV Szekspira.

• Henryk i Krak to pełni zalet młodzieńcy, ale obracają się w towarzystwie pijaków.

• Krak został wydziedziczony za pijaństwo.

• Podobieństwo do Burzy Szekspira - dotyczą mechanizmów tworzenia sztuki.

• Mieszanie stylów i nastrojów.

• Krak spełnił rolę ziarna zasiewu, fragmentu poprzedzającego podjęcie dzieła - wobec Beniow-skiego

6. Dziady Słowackiego jako fragment dzieła mistycznego.

• fascynowała go atmosfera wizyjności.

• ten tekst stanowi część ogromnej całości mistycznego dzieła Słowackiego.

• w tych latach wszystkie dzieła powstały jako fragmenty.

• posługuje się kryptocytatami: u Mickiewicza: „weźcie pasterkę pod ręce/ wyprowadźcie za kaplicę”, u Słowackiego: „weźcie tę Kobietę pod ręce/ i odprowadźcie z cmentarza”.

• musiał zastosować formę otwartą - fragment, bo odkrywanie dziejów ducha nie może być zakończone.

7. Adam Mickiewicz o słowiańskim ułamku.

• Mickiewicz jako jedyny w krytyce romantycznej wspomniał o problemie fragmentu w czasie pre-lekcji paryskich

• „cechą ułamków serbskich jest to, że istnieją niejako równolegle, w cyklu. Nie są ze sobą ściśle powiązane, ale mają jakieś stałe, wspólne motywy”.

• Ułamek staje się źródłem epopeicznej całości.

• Ułamki serbskie traktuje jako ilustracje kształtowania się epopei homeryckiej.

• Ułamkiem jest wszystko to, co rodzi się z natchnienia, ale nie mogą przejść w stan trwały, więc rodzą się natchnione urywki, które potem mogą być scalone.

• Nie można zamknąć nieskończoności w jakimś kształcie.

8. Norwid: Mój fragmentowy wyrażania się sposób.

• Menego to opowiadanie pisane stylem fragmentowym.

• Cechy fragmentu: niejasność, przemilczenie, niedopowiedzenie, manifestacja swobody twórcy.

• Zrywanie ciągłości linearnej, szczególnie w liryce.

• Poszczególne fragmenty dramatu romantycznego scalała osoba bohatera, a w Zwolonie Norwida jest ich trzy.

• Norwid postrzega rzeczywistość we fragmentach.

• Norwid rozsnuwa myśl, która spaja utwory nie tylko ze sobą sąsiadujące, ale także i znacznie od siebie oddalone: to idea człowieczeństwa (Fatum, Sfinks II, Ruszaj z Bogiem, Królestwo).

• Fragmenty mogą łączyć się też ironią: Syberie , Czynowniki, Vanitas, Powieść.

1

2