Zagadnienie 22. Romantyczna poetyka cyklu i fragmentu.
Anna Kurska, Fragment romantyczny,
Wrocław 1989, BN I 245.
Fragment romantyczny „pierwszym ogniwem nieskończonego szeregu, początkiem niekoń-czącej się powieści”.
Istotną cechą człowieka jest niedoskonałość; „rzecz niedoskonała najbardziej znośna jest jeszcze jako fragment” Novalis.
cykliczność fragmentu oswojenie poprzez umiłowanie pamiątek, które przecież zachowują się częściowo.
Wolf uznał Iliadę i Odyseję za fragmenty poskładane za czasów Pizystrata.
Mickiewicz wykorzystał tezę Wolfa w prelekcjach paryskich - tak miała powstawać epopeja.
Rozpowszechnienie się techniki druku tekstu w odcinkach.
Świat kreowany przez romantyków jako nieskończony domaga się otwartej formy.
Otwarta postawa poznawcza wymaga formy, która się nie kończy.
Ojczyzną fragmentu były Niemcy - Schlegel wydał w 1797 zbiór aforyzmów.
Mój umysł jest fragmentem - mówił Byron.
Nie utożsamiali fragmentu z konkretną formą literacką.
Dziady - brak ciągłości i jedności ontologicznej, materią jest wspomnienie - dlatego fragmenta-ryczne, nie wszystko ma być wyjaśnione.
Podtytuł do Giaura Byrona brzmi: Ułomki powieści tureckiej.
Jako polemika z klasycyzmem - otwarta forma - sam środek lub z zakończeniem.
Fragmentami ogłaszano te dzieła, które jakby czekały na rozwinięcie - pierwsza wersja Fausta - Faust. Fragment; Mickiewicz planował: Ułomki z poematu Dziady.
Nie-Boska Komedia nie jest zamknięta, ale zwrócona ku przyszłości.
Z fragmentem łączą romantycy przesłanie o kruchości, rozdarciu ludzkiej egzystencji.
Wizja świata w rozpadzie i fragmenty Zygmunta Krasińskiego jako zapowiedź Nie-Boskiej Ko-medii.
motywy rozpadu, ruiny przenikające naturę i biografię poety dominują w krótkich utworach pisa-nych prozą w latach 1830-1832.
świat i bohater ulegają w nich dekonstrukcji.
wedle Janion, fragmenty Krasińskiego są realizacją gatunkową - tworzą cykl, bo układają się w całość - dzięki jednolitej podstawie filozoficznej - przeświadczenie, że wszystko zmierza ku rui-nie.
fragmenty Krasińskiego zrodziły bajroniczny klimat, ale ostatecznie jako cykl stały się jakby wy-powiedzią przeciwko Byronowi, bo przezwyciężył burzliwą noc i odnalazł wiarę w dobro.
Rok 1846 Zygmunta Krasińskiego - „dramat zaczęty”.
Rok 1846 to dramat zrodzony z niepokoju przed czasem teraźniejszym i tragicznie zapowiada-jącą się, zdaniem autora przyszłością Polski.
Akcja w salonie w Warszawie, ale pełna przeczuć i przewidywań, nieukończona.
Ale nie ma tradycyjnie rozumianej akcji - jest szereg relacji, opowiadań itp.
Niedokończony poemat - jako fragment cyklu dramatycznego, czyli Krasińskiego próba auto-komentarza
Niedokończony poemat - jako pierwsza część Nie-Boskiej Komedii.
O młodości Henryka; poznaje on świat ze swym przyjacielem i nauczycielem Algierem; wę-drówka jest wędrówką w krainę poznania.
Akcja w górach, w Wenecji, w piekle i czyśćcu - razem z Dantem.
Potępił współczesność.
W zamierzeniu trzecia część miała być utopią, marzeniem o szczęśliwości.
Też uwzględnia plan mesjanistyczny - naród wybrany stanie się Bogiem ludzkości.
W pierwszej części naród polski ma nie walczyć, ale czekać.
Rewolucja jako zło, bo opóźnia nadejście epoki miłości.
Fragment - rekonstrukcje i hipotezy. Przykład Kraka Juliusza Słowackiego.
Słowacki zamierzał stworzyć na bazie Balladyny serię tragedii.
Krak był nazywany początkiem dramatu - niewielki fragment.
Podobieństwo do Henryka IV Szekspira.
Henryk i Krak to pełni zalet młodzieńcy, ale obracają się w towarzystwie pijaków.
Krak został wydziedziczony za pijaństwo.
Podobieństwo do Burzy Szekspira - dotyczą mechanizmów tworzenia sztuki.
Mieszanie stylów i nastrojów.
Krak spełnił rolę ziarna zasiewu, fragmentu poprzedzającego podjęcie dzieła - wobec Beniow-skiego
Dziady Słowackiego jako fragment dzieła mistycznego.
fascynowała go atmosfera wizyjności.
ten tekst stanowi część ogromnej całości mistycznego dzieła Słowackiego.
w tych latach wszystkie dzieła powstały jako fragmenty.
posługuje się kryptocytatami: u Mickiewicza: „weźcie pasterkę pod ręce/ wyprowadźcie za kaplicę”, u Słowackiego: „weźcie tę Kobietę pod ręce/ i odprowadźcie z cmentarza”.
musiał zastosować formę otwartą - fragment, bo odkrywanie dziejów ducha nie może być zakończone.
Adam Mickiewicz o słowiańskim ułamku.
Mickiewicz jako jedyny w krytyce romantycznej wspomniał o problemie fragmentu w czasie pre-lekcji paryskich
„cechą ułamków serbskich jest to, że istnieją niejako równolegle, w cyklu. Nie są ze sobą ściśle powiązane, ale mają jakieś stałe, wspólne motywy”.
Ułamek staje się źródłem epopeicznej całości.
Ułamki serbskie traktuje jako ilustracje kształtowania się epopei homeryckiej.
Ułamkiem jest wszystko to, co rodzi się z natchnienia, ale nie mogą przejść w stan trwały, więc rodzą się natchnione urywki, które potem mogą być scalone.
Nie można zamknąć nieskończoności w jakimś kształcie.
Norwid: Mój fragmentowy wyrażania się sposób.
Menego to opowiadanie pisane stylem fragmentowym.
Cechy fragmentu: niejasność, przemilczenie, niedopowiedzenie, manifestacja swobody twórcy.
Zrywanie ciągłości linearnej, szczególnie w liryce.
Poszczególne fragmenty dramatu romantycznego scalała osoba bohatera, a w Zwolonie Norwida jest ich trzy.
Norwid postrzega rzeczywistość we fragmentach.
Norwid rozsnuwa myśl, która spaja utwory nie tylko ze sobą sąsiadujące, ale także i znacznie od siebie oddalone: to idea człowieczeństwa (Fatum, Sfinks II, Ruszaj z Bogiem, Królestwo).
Fragmenty mogą łączyć się też ironią: Syberie , Czynowniki, Vanitas, Powieść.
1
2