Nicienie Nematoda bezkręgowce, dawniej klasyfikowanych jako gromada w typie obleńce.

Środowisko

Zamieszkują środowisko wodne, ale również glebę. Niektóre z nich są pasożytami zwierząt i roślin.

Budowa zewnętrzna

• Kształt ciała: Silnie wydłużone. Niewielkie, osiągają rozmiary od 0,3 mm do około 1,2 m.

• Bezbarwne z przeświecającym przewodem pokarmowym o barwie pożywienia.

• Nie dzielone trzony ale można rozróżnić przód ciała z głową tylny koniec ciała zwężony, część poza otworem odbytowym nazywana jest ogonem.

• Otwór gębowy na przedzie ciała centralnie otoczony 3 lub 6 wargami na głowie mogą występować brodawki lub szczecinki zmysłowe.

• Małe brodawki n a polach bocznych.

• Na stronie brzusznej poprzeczny otwór odbytowy otwór wydalniczy i otwór płciowy u samic wulwa u samców stekiem,

• U samców koniec ciała często zagięty, występuje torebka kopulacyjna

• Zewnętrzna powłoka: Zewnętrzną powłokę ciała stanowi wór powłokowo-mięśniowy składający się z oskórka, nabłonka i pojedynczej warstwy mięśni.

• Oskórek - (zwany kutikulą) stanowi warstwę ochronną, przepuszcza jedynie wodę i gazy, zbudowany jest on z substancji białkowej. Dzięki niemu nicienie są bardzo odporne na trucizny i niekorzystne warunki środowiska.

• Nabłonek - (zwany hypodermą) leży pod oskórkiem, jego budowa jest zależna od wielkości nicieni, tworzy on zgrubienia zwane wałkami hyperdermalnymi, biegnące wzdłuż ciała.

• Warstwa mięśniowa- zbudowana jest z mięśni podłużnych. Nie ma tu mięśni poprzecznych, jakie spotykamy u wirków. Jamę ciała wypełnia płyn surowiczy, który zapewnia zwierzęciu sprężystość, zastępuje on również układ krążenia rozprowadzając substancje odżywcze.

Budowa wewnętrzna

• Układ pokarmowy ma postać przewodu. Dzieli się on na dwa odcinki: przedni (początkowy) i tylny (końcowy). Oba są pochodzenia ektodermalnego. Rozpoczynają się otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli łączącej się z jelitem, a kończy otworem odbytowym. U niektórych gatunków może dojść do redukcji otworu odbytowego, a nawet jelita środkowego.

• Nicienie nie posiadają układu oddechowego, a wymianę gazową prowadzą całą powierzchnią ciała. Pasożyty potrafią oddychać beztlenowo.

• Układ krążenia nie został wyspecjalizowany, substancje odżywcze rozprowadzane są po organizmie przez płyn surowiczy.

• Układ nerwowy składa się z pierścienia okołogardzielowego (obrączki okołogardzielowej), w skład którego wchodzi 5 zwojów nerwowych i z pni nerwowych (pnia brzusznego i pnia grzbietowego), połączonych spoidłami poprzecznymi.

• Układ wydalniczy jest zbudowany z 2 przewodów, które mają wspólne ujście.

Rozmnażanie

Większość nicieni jest rozdzielnopłciowa, u niektórych występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Większość z nich jest jajorodna (jajożyworodny jest włosień kręty), a rozwój dzieli się na kilka stadiów.

Przedstawiciele

• wolno żyjące: Turbatrix aceti - węgorek octowy

• odżywiające się bakteriami - mikrobionty

• odżywiają się grzybami - micetofagi

• pasożyty roślin wewnętrznych

• Rodzina: Anguinidae

• Anguina tritici - węgorek pszeniczny

• Ditylenchus dipsaci - niszczyk zjadliwy

• Rodzina: Pratylenchidae

• Pratylenchus penetrans - korzeniak szkodliwy

• Rodzina: Heteroderidae - mątwikowate

• Globodera rostochinsis - mątwik ziemniaczany

• Heterodera schachtii - mątwik buraczany

• Meloidogyne hapla - guzak północny

• Rodzina: Aphelenchoididae

• Aphelenchoides ritzemabosii - węgorek chryzantemowiec

• Aphelenchoides fragariae - węgorek truskawkowiec

• nicienie drapieżne

• rozwijające się w innych nicieniach żywiących się roślinami - pantofagi

• pasożyty zwierząt i człowieka:

• glisty (np. glista ludzka), włosień kręty (Trichinella spiralis), owsik ludzki, włosogłówka, tęgoryjec dwunastnicy, filaria Bancrofta (Wuchereria bancrofti),

Ditylenchus dipsaci - niszczyk zjadliwy - gatunek nicienia

Morfologia; Samica i samiec dł. 1,0-1,3mm ciało mają nitkowate, głowę małą, prawie nie oddzieloną od reszty ciała. Sztylecik dł. 8-11µm, z 3 guzkami u podstawy. Ogon ostro zakończony. Pola boczne o 4 liniach. Jajo o wymiarach 80x30 µm, jest 2-3 krotnie dłuższe od szerokości ciała samicy

Uszkadzają dorosłe, larwy oraz nimfy. Powodują zasychanie roślin. Żerują na zbożach, marchwi, cebuli. Liczba pokoleń w ciągu roku: 4 - 6. Rozwój jednego pokolenia trwa 19-30 dni. Jaja składane są wewnątrz roślin. Zimuje larwa inwazyjna w resztkach roślin. Wiosną następuje wnikanie przez podziemne części roślin (łodygi, bulwy, cebule). Rozprzestrzenia się poprzez wiązki naczyniowe. Jest to gatunek wilgociolubny wiec jednym z sposobów zwalczania go jest osuszanie terenu. Poza tym można stosować płodozmian.

Po wniknięciu do rośliny wędrują wiązkami naczyniowymi czynnie lub biernie wraz ze wzrostem ku górze rośliny do łodyg liści o a nawet do części generatywnych.

Gatunek polifagiczny. Objawy różne, charakterystyczne dla gatunku rośliny.

Silnie porażone rośliny zbóż krzewią się nadmiernie, nie strzelają w źdźbło rzadko się kłoszą, źdźbła są krótkie w dolnej części zgrubiałe, liście skręcone w korkociąg.

Porażone ziemniaki są karłowate, mają skędzierzawione listki, zgrubiałe i ogonki liściowe. Na porażonych bulwach pojawiają się wgłębienia przypominające parch zwykły.

Porażone siewki cebuli są blade poskręcanych listkach zamierają prze drugą fazą, dlatego często są nie zauważalne.

Porażone starsze rośliny są karłowate ich liście pękają u nasady, cebule gniją u podstawy łatwo dają się wyciągnąć z gleby mają popękaną piętkę. Cebule słabiej porażone łatwo gniją w przechowalni i nie nadają się do spożycia.

Cebule przechowywać w magazynach w temperaturze 0ºC ponieważ w temperaturze poniżej 10ºC zapada w stan anabiozy.

Aphelenchoides fragariae - węgorek truskawkowiec - gatunek nicienia z rodziny Aphelenchoididae węgorkowate

Morfologia;

Samica dł. 0,5-0,8 mm , głową słabo odgraniczoną od reszty ciała, nieznacznie szerszą od ciała u nasady, z dwoma liniami bocznymi. Ogon samicy zakończony 1 szczecinką ogon samca zagięty jest pod kątem 45-90⁰ w stosunku do osi ciała. Samiec dł. 0,5-0,7 mm Sztylecik u obu płci około 10 µm dł.

Biologia;

Nicienie zimują w roślinach na polu. Wiosną początkowo żyją jako pasożyty zewnętrzne w zwiniętych rozetkach liści i rozłogach truskawek. Następnie wnikają przez szparki oddechowe i zranienia do liści, gdzie rozmnażają się.

Rozwój nowego pokolenia odbywa się w roślinie i trwa około 14 dni. Zatem w okresie wegetacji występuje kilka pokoleń. Na truskawkach węgorek ten jest głównie ektopasożytem. Samica składa około 30 jaj. Liczba pokoleń w ciągu roku: 10 - 15.

Szkodliwość; głównie szkodnik truskawek ale poraża też liczne inne rośliny m.in. begonie lilie paprocie.

Objawy dobrze widoczne zwłaszcza na wiosnę i jesień

• karłowatość - liście małe o nierównych brzegach, ogonki liściowe gładkie bez włosków z liści i kwiatostanów tworzą się jakby szydła

• kalafiorowatość - ogonki liści i kwiatostanów skrócone . Zerowanie na innych liściach objawia się mozaiką liści.

Nicienie stymulują rozwój bakterii i są ich wektorami.

Zwalczanie; głównie sadzenie zdrowej rozsady i zwalczanie chwastów

Aphelenchoides ritzemabosii - węgorek chryzantemowiec - gatunek nicienia z rodziny Aphelenchoididae węgorkowate

Morfologia; Samica dł. 0,7-1,2 mm z ogonem zwężającym się stopniowo, zakończonym bardzo krótką szczecinka z 4 ostrymi kolcami. Sztylecik długości 12 µm. Samica dł. 0,7-0,9 mm bez torebki kopulacyjnej, z 3 parami brodawek na ogonie. Tylny koniec samca charakterystycznie zagięty pod katem 180⁰. U obu płci głowa wyraźnie oddzielona od ciała, szersza niż reszt ciała, sztylecik o wyraźnych guzkach u podstawy. Pola boczne o 4 liniach.

Biologia; Zimują nicienie w nadziemnych częściach roślin i w glebie> Nicienie z gleby z sąsiednich roślin wędrują po łodydze w błonce wody, przez szparki oddechowe wnikają do liści i tam następuje ich rozwój. Mogą także żerować i rozwijać się na powierzchni rośliny, Samice składają dużo jaj. Rozwój pokolenia trwa zaledwie 2 tygodnie, toteż w okresie wegetacji może występować nawet 10 pokoleń.

Szkodliwość; Atakuje głównie chryzantemy. Pod koniec czerwca na liściach porażonych roślin powstają żółto zielone plamy które później brunatnieją. Są wyraźnie ograniczone nerwami liści.

Zwalczanie: Źródłem szkodnika są mateczniki należy z nich usuwać uschnięte porażone liście , w których szkodnik w stanie utajonym przeżywa.

Korzeniak szkodliwy (Pratylenchus penetrans) - gatunek nicienia z rodziny Pratylenchidae. Uszkadzają dorosłe, larwy oraz nimfy. Szkodnik upraw sadowniczych, ogrodniczych i ozdobnych. Żeruje na korzeniach. Powoduje nekrotyczne plamy, później czernienie. System korzeniowy ulega znacznej redukcji. Jaja składane są do gleby. Do 5 pokoleń w ciągu roku. Wnikają przez korzenie.

Globodera rostochiensis - mątwik ziemniaczany - gatunek nicienia z rodziny Heteroderidae - mątwikowate.

Morfologia; Występuje dymorfizm płciowy, samica kulista z szyjką, o śr. 0,7mm początkowo biaława, następnie złota, później ciemnobrązowa. Cysta zawiera do 700 jaj . Samiec nitkowaty dł 0,9-1,2 mm ze sztylecikiem dł. Około 27 µm. jajo ma wymiary 0,1 x 0,05mm. Larwa wychodząca z cysty ma dł. 0,4mm a sztylecik -21 µm.

Biologia; Zimują jaja w cystach. Wiosną przy odpowiedniej tem. I wilgotności w obecności żywicielskiej rośliny larwy opuszczają cysty i atakują korzenie. W roku wychodzi około 40% larw tak, że nawet cysty kilkuletnie mogą zawierać żywe larwy. W roku jest jedno pokolenie, wyjątkowo drugie nieliczne. Mątwik pasożytuje głównie na korzeniach, ale może i na bulwach i stolonach. Larwa rozwija się początków wewnątrz korzenia a następnie wysuwa ciało na powierzchnię korzenia i umocowuje się do korzenia szyjką

Szkodliwość: Żeruje głównie ziemniakach, ale występuje też na pomidorze, oberżynie i innych psiankowatych. Rośliny porażone wolniej rosną pędy są cienkie nieliczne liście począwszy od dolnych żółkną i zamierają, na korzeniach kuleczki cyst które przed kwitnieniem są białe z w czasie kwitnienia złotożółte. Bulwy nieliczne i małe Roślin porażona jest łatwo atakowana przez patogena. W skutek zerowania nicienia w tkankach Rościn powstają komórki olbrzymie, jego wydzielina powoduje rozpuszczanie ścian komórkowych.

Zwalczanie; szkodnik kwarantannowy nie należy wywozić ziemniaków z zagrożonych terenów. Cysty łatwo rozwlekane z bulwami i narzędziami, sadzić zdrowe bulwy niszczyć samosiewki ziemniaka i chwasty. Najmniej mątwika występuje w pH 6,0.

Mątwik buraczany (Heterodera schachtii) - gatunek nicienia z rodziny mątwikowatych (Heteroderidae).

Morfologia: Samica kształt cytrynkowy dł 0,5-1,0mm szer. 0,4-0,8 mm początkowo jest biała później zamierając ciemnieje, Cysta może zawierać 650jaj. Samiec jest robakowaty dł 1,2-1,6 mm ze sztylecikiem dł 28 µm jaja są owalne larwa 0,5mm a sztylecik 24-25 µm

Biologia: Zimują jaj w cystach w glebie. Pod wpływem wilgotności gleby i wydzielin korzeniowych roślin larwy opuszczają cysty i wnikają do korzeni. Rozwój w tem 19⁰ trwa miesiąc optymalne warunki rozwoju to 27^o i zasadowy odczyn. W okresie wegetacji daje w Polsce dwa pokolenia tylko część larw opuszcza cysty stąd nawet w 10 letnich cystach mogą się znaleźć żywe jaja. Rośliny porażone przez tego nicienia są szczególnie chętnie atakowane przez mszyce.

Szkodliwość; występuje tam gdzie są uprawiane buraki, zaatakowane buraki mają zahamowany wzrost żółknące liście nadmiernie rozwinięty system korzeniowy tworzy tzw. Brody.

Zwalczanie; zapobieganie rozwlekaniu szkodnika przerwa w uprawie na polach zakażonych w tym czasie uprawiać cykorie cebulę kukurydzę.

Guzak północny (Meloidogyne hapla) - gatunek nicienia z rodziny mątwikowatych (Heteroderidae).

Morfologia: Samice mają kształt workowaty lecz nie tworzą cyst. Jaja składają do galaretowatego woreczka przymocowanego do ciała. Samce są robakowate z bardzo krótkim ogonem. Samice są gruszkowate, perłowo białe, 0,5-1,0x 0,4-0,5 mm Jaja podłużne owalne.

Biologia: Zimują jaja w naroślach na korzeniach lub w galaretowatych woreczkach, wiosną larwy wychodzą do gleby a stad ostają się do korzeni i tam odbywa się ich rozwój. Żerowanie larw prowadzi do tworzenia się w roślinie komórek olbrzymich i następnie narośli. Samica tkwi całą w narośli lub tylna częstej ciała z niego wystaje. Jaj składane są do woreczka, ale mogą też być w narośli, jedna samica składa 2800 jaj . Rozwój pokolenia w naszych warunkach trwa około miesiąca w roku występują zwykle dwa pokolenia.

Szkodliwość: w naszych warunkach występuje tylko guzak północny. Jest wytrzymały na niską tem w zimuje, atakuje często marchew, ziemniaki, na korzeniach bocznych marchwi tworzy małe narośla z tych narośli wyrastają małe korzonki.

Guzak południowy jest też polifagiem na korzeniach licznych gatunków roślin tworzy wrzecionowate galasy, zawierające po kilka samic.

Zwalczanie; zachować przerwę uprawie roślin porażonych, nie należy uprawiać marchwi po cebuli i ziemniakach. Stosować do gleby Vydate.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Guzak_p%C3%B3%C5%82nocny"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%85twik_buraczany"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%85twik_ziemniaczany"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Korzeniak_szkodliwy"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Korzeniak_szkodliwy"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99gorek_chryzantemowiec"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99gorek_truskawkowiec"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Niszczyk_zjadliwy"

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Nicienie"

3

---