Znaczenie roli rodziców w rodzinie
i w rozwoju dzieci.
Małżeństwo i rodzina są pierwszymi, podstawowymi wspólnotami,
w których rozwija się i kształtuje osobowość człowieka. Związek dwojga ludzi stanowi fundament i początek życia rodzinnego. Rodzina jako wspólnota osób złączonych ze sobą więzami miłości, przebywaniem ze sobą, niepowtarzalnymi relacjami wobec siebie jest miejscem przygotowującym człowieka do realizowania podstawowych, życiowych zadań. Najczęściej są one spełniane
w małżeństwie i w życiu rodzinnym, a także w życiu społecznym. „Małżeństwo zawieramy po to, aby wspólnie żyć, wspomagać się i rozwijać w miłości, aby tworzyć nowe życie i zapewnić w rodzinie środowisko wychowawcze,
w którym - również w niezbędnym klimacie miłości - dzieci będą mogły wyrosnąć na dzielnych ludzi”. Tak jak w każdej wspólnocie, także i w rodzinie istnieją więzi pomiędzy jej członkami, wzajemne relacje i zależności. Dla prawidłowego rozwoju i ukształtowania się wzajemnych stosunków między rodzicami i dziećmi duże znaczenie spełnia rola rodziców.
Dzieci darem dla rodziców.
Rodzice w swoim związku, wzajemnej relacji do siebie i do dzieci spełniają szczególną rolę w rodzinie. Ze względu na to, że związek ten daje początek rodzinie, poczucie szczęścia małżeńskiego, rodzinnego wpływa na zadowolenie całej rodziny i dobre jej fukcjonowanie, komunikowanie oraz wzajemne kontakty. Szczęśliwi rodzice dają początek szczęściu rodzinnemu, a w nim ważna jest osobista przemiana każdego z nich, połączona
z poznaniem siebie, zaakceptowaniem. Wymaga to trudu wychodzenia z siebie, otwierania się na drugiego i współodczuwania z drugą osobą. Owocem tej szczególnej więzi i zjednoczenia rodziców jest potomstwo, którego wychowanie powinno być celem i sensem powstałej rodziny. „Dzieci są najcenniejszym darem małżeństwa i rodzicom przynoszą najwięcej dobra”, dlatego zadanie ojcostwa i macierzyństwa to wielka odpowiedzialność.
Dzieci to wielka szansa rozwoju rodziców gdyż one umacniają powstałą wspólnotę. Rodzice uczą się postawy dawcy, a nie tylko biorcy, uczą się wyrzeczeń i myślenia o innych, a nie tylko o sobie. Jeżeli dzieci są ucieleśnieniem miłości rodziców to wymaga ona od nich, aby wzrastały otoczone miłością, były nią obdarowywane i umiały ją odwzajemnić.
Dzieci patrzą na swoich rodziców.
Czy jednak wszyscy rodzice posiadają na tyle duże zasoby miłości
i szczęścia, aby w pełni obdarować nimi swoje dzieci? Wydaje się, że miłość
i związek małżonków jest często zagrożony brakiem miłości, co prowadzi do niezgody, niewierności, konfliktu lub nawet rozpadu rodziny. Nie jest to obojętne na rozwój i wychowanie dzieci. Postawa i rola rodziców wpływa na wszystkie sfery funkcjonowania dziecka - jego emocje, poznanie, i zachowanie. Małżonkowie podejmując role rodzicielskie na całe życie, przyjmują na nowo różne postawy w zależności od etapu rozwojowego dzieci. Wymaga to gotowości do zmian, elastyczności, ale jednocześnie trwałości związku. Dzieci żyjąc atmosferą rodzinną mają tendencję do naśladowania zachowania rodziców. Jest to sposób modelowania, uczenia się od innych. Obserwując zachowania rodziców, ich kłótnie, niezadowolenie i konflikty, mogą przejąć taki sposób postępowania i zachowania. Może to zrodzić u dzieci lęk, wrogość sprzyjać kształtowaniu się niekorzystnych cech i zachowań. Negatywne emocje, wrogość, konfliktowa atmosfera w domu może niekorzystnie wpływać na kształtowanie się osobowości i zachowanie dziecka, a więc na jego rozwój. Całe życie psychiczne dzieci jest zależne od twórczej postawy rodziców, w której słowa, zasób pojęć, wartości dziecko sobie przyswaja. Negatywne i konfliktowe relacje małżonków mogą unieszczęśliwić dzieci, które identyfikując się
z rodzicami często pozostają w pewnym rozdarciu. Dzieci mogą przeżywać lęk, gniew, złość, poczucie winy, zakłopotanie. Nie jest to celem miłości małżeńskiej i rodzicielskiej, a wręcz przeciwnie, niszczy ją i niszczy wszystkich członków rodziny. Rodzice powinni zawsze pamiętać o zobowiązaniach małżeńskich takich jak: poświęcanie się dla współmałżonka i dzieci, wzajemna miłość, odpowiedzialne rodzicielstwo, wzajemne oddanie. Jeżeli w rodzinie nie będzie prawdziwej miłości, serdeczności, oddania, to nie będzie w niej mocnych relacji wszystkich członków, trudno będzie przekazywać dzieciom prawdziwe wartości, dobry model rodzicielstwa i wartości życia rodzinnego. Kłótnie
i nieporozumienia między rodzicami są często źródłem przeżywania przez dzieci strachu, braku poczucia bezpieczeństwa, lęku przed samotnością, odrzuceniem, koniecznością wyboru pomiędzy jednym z rodziców. Nie zawsze rodzice mają o tym świadomość, gdyż sprawy małżeńskie, materialne czy inne nie pozwalają dostrzec problemów własnych dzieci. Bez dobrego dialogu trudno mówić o szczęśliwych rodzicach i rodzinach. W sytuacjach konfliktowych, nieporozumieniach, brak szczerej rozmowy sprawia, że rodzice jeszcze bardziej oddalają się od siebie emocjonalnie, a czasem rozstają. Próby nawiązania dialogu są początkiem drogi do przezwyciężenia kryzysu, co sprzyja ożywieniu relacji małżeńskiej i rodzinnej.
Szczęśliwi rodzice, szczęśliwa rodzina.
Dziecko, które spostrzega swoich rodziców jako osoby tworzące
i trwające w szczęśliwym związku, będzie identyfikowało się z taką postawą, przejmując od rodziców pozytywne cechy i wzorce zachowań. Aby takie szczęście mogło być odzwierciedlane w rodzinie i przyszłości dzieci, rodzice
w relacji do siebie i swojego potomstwa powinni podjąć zdecydowane kroki. Rodzice, którzy trwają w związku i są w miarę szczęśliwymi małżonkami mogą w relacjach ze swym dzieckiem, a także między sobą spełnić szereg uwarunkowań sprzyjających rozwojowi jego osobowości. Szczęśliwi rodzice widzą w dziecku przedłużenie swojego szczęścia, cieszą się jego rozwojem, sukcesami, jest ono dla nich ważne i kochane. Rodzice zadowoleni z rodziny, którą udaje im się tworzyć będą przekazywać swoim dzieciom pozytywne wzorce do identyfikacji. Wtedy wspólnota rodzinna będzie źrodłem dobrych postaw, emocji, zachowań, umiejętności życiowych, dzieci będą umiały odróżniać dobro od zła, będą kierowały się w życiu wartościami i miłością.
Klimat rodzinny
Rodzice jako bliscy sobie ludzie wobec siebie i w relacji do dzieci powinni zadbać o dobry klimat życia rodzinnego. Jeżeli okazują sobie wzajemnie i dzieciom czułość, życzliwość i przywiązanie poprzez miłe gesty, uśmiech, dobre słowa oraz tworzą pogodną, radosną atmosferę, wówczas ukształtują u swoich dzieci taki właśnie obraz rodziny. Dobre wzorce wyniesione z domu będą podstawą do stworzenia w przyszłości kolejnych dobrych wspólnot rodzinnych, opartych na miłości i wartościach moralnych.
Od współdziałania rodziców w wychowaniu dzieci, od dawanego przez nich przykładu, dzielenia się obowiązkami, troskami, od atmosfery zaufania zależy rozwój ich dzieci, a także osobiste doskonalenie się na każdym etapie rozwoju ich życia. To, co dziecko zobaczy w rodzinie i przeżyje weźmie ze sobą w życie i przyjmie za własne doświadczenia. Jeżeli nie wyniesie z domu rodzinnego przykładu dobrego ojcostwa i macierzyństwa na przykładzie własnego ojca
i matki to zostanie pozostawione same sobie, nie będzie umiało uznawać, podziwiać innych oraz przeżywać zadań rodzicielskich i społecznych
w najlepszy sposób. Wszyscy członkowie rodziny wzajemnie wywierają kształtujący wpływ na siebie poprzez wspólne istnienie, zachowanie, przebywanie, otwartość, potrzebę pomocy. Wzajemne kontakty matki i ojca są ważne w oczach dziecka, dlatego małżonkowie zachowując tożsamość rodzicielską nie mogą zapomnieć o tożsamości małżeńskiej, wzajemym dialogu, wyrażaniu swoich uczuć, problemów. Rozmawianie, wyrażanie emocji są podstawą dla istnienia zdrowego związku, a tym samym zdrowo funkcjonującej rodziny.
Konflikty, kryzysy nieuniknione w rodzinie.
W rodzinach konflikty i kryzysy sa często nieuniknione, ale ich pozytywne rozwiązanie umożliwia dobre funkcjonowanie rodziny na wyższym poziomie i nie stanie się zagrożeniem dla jej członków. Jeżeli w rodzinie zaistnieją jakieś trudności, czy to małżeńskie, czy też rodzicielski, rodzice powinni je jasno określić i próbować rozwiązać. Pojawienie się dziecka
w rodzinie często przynosi wielkie zmiany, zarówno w obowiązkach jak
i rezygancji z przyjemności wolnego czasu. Jeżeli związek posiada mocne podstawy oparte na miłości, odpowiedzialności, wartości i celu życia to taka rodzina jest miejscem wychowania dzieci na dobrych ludzi od momentu pojawienia się ich na świecie. W rodzinie, gdzie rodzice traktują dziecko jak element rozgrywki między sobą, są zajęci swoimi problemami lub nie umieją sprostać roli ojca i matki, małżonka, trudno będzie mówić o szczęściu dzieci, ich prawidłowym rozwoju osobowości, przygotowaniu do życia. Wcześniej, czy później takie dzieci będą okaleczone miłością rodziców, różnie rozumianą
i przejawianą. Dzieci rodziców niezadowolonych z małżeństwa, ze swej roli
w rodzinie, rodziców niedojrzałych emocjonalnie mogą przejawiać negatywne postawy względem ról rodzinnych czy domowych. Na zasadzie identyfiakcji
z rodzicami będą przyjmować postawę obronną lub zmkniętą przed życiem
w rodzinie. Obraz domu rodzinnego kształtuje się w sercu, a później ożywia we wspomnieniach dzieci, dlatego powinien być on jak najmilszy, najlepszy
i ukochany.
„Miłość matki i miłość ojca są dla dziecka niczym słońce i ziemia dla rośliny: nie można egzystować bez któregokolwiek z nich - roślina wtedy zamiera, a dziecko w kalectwo wewnętrzne popada”. Słowa te jasno określają, czym są dla dziecka rodzice, ich miłość, jak ważna jest rodzina. Dwoje bliskich sobie ludzi postanawia być razem po to, aby wspólnie żyć, wspomagać się, rozwijać we własnej miłości oraz by pielęgnować nowe życie, którym w rodzinie są dzieci. Nie jest to łatwe do wypełnienia powołanie
i życiowe zadanie. Związane jest ono z wielką odpowiedzialnością za drugą osobę. Rodzina nie opiera się tylko na wartościach materialnych, lecz powinna tworzyć wspólnotę ducha, myśli i serca, powinna zaspokajać potrzeby emocjonalne i psychczne jej członków. Czy wszyscy rodzice potrafią zapewnić swoim dzieciom atmosferę ciepła rodzinnego? Codzienność życia, które wokół nas się toczy wskazuje odpowiedź jak jest naprawdę. Jest wiele rodzin, które są wzorem i przykładem dla innych w wychowaniu dzieci, kształtowaniu ich osobowości, rozwoju emocjonalnym operając swoje działania na miłości, zaufaniu, poczuciu bezpieczeństwa.
Nawet, gdy zdarzają się konflikty czy nieporozumienia to są one w tych rodzinach wspólnie rozwiązywane i pokonywane. Jest też wiele rodzin, które nie mogą poradzić sobie z przezwyciężeniem kłopotów i wtedy wzajemna miłość, zaufanie, poczucie bezpieczeństwa gaśnie, a nawet całkiem wypala się
w rodzinie. Trzeba wierzyć, że w nowo powstającej wspólnocie rodzinnej,
w której każdy ma swoje określone zadanie do spełnienia w roli matki, ojca czy dziecka będzie miłość, szacunek, wzajemna pomoc, mocna wiara, wyroumiałość, bliskość, ciepło rodzinne. One pozwolą, aby była to dobra
i szczęśliwa rodzina. Wszyscy rodzice podejmując się roli wychowania dzieci, powinni być świadomi i odpowiedzialni, że od nich i utworzonej przez nich wspólnoty zależy rozwój i wychowanie dzieci. Jest to ważne zadanie, dlatego należy zawsze rodzinom pomagać, wspierać je i nie być wobec nich obojętnym.
Literatura:
K. Wiśniewska-Roszkowska, „Zbudować małżeńskie szczęście”, Marki-Struga k/Warszawy 1995.
F. Adamski, „Wychowanie w rodzinie”, Kraków 1982.
J. Homplewicz, „Pedagogika rodziny”, Rzeszów 2000.
A. Gałkowska, „Percepcja powodzenia małżeństwa rodziców a społeczny obraz ich dorosłych dzieci”,
Lublin 1999.
M. Barun-Gałkowska, „Psychologia domowa”, Olsztyn 1985.
E. Sujak, „Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie”, Wrocław 1991.
H. Łuczak, „Dorastanie do miłości”, Warszawa 1990.
K. Wiśniewska-Roszkowska, Zbudować małżeńskie szczęście, Marki-Struga k/Warszawy 1995, s. 8.
F. Adamski, Wychowanie w rodzinie, Kraków 1982, s. 75.
J. Homplewicz, Pedagogika rodziny, Rzeszów 2000, s. 70.
5