1. ZSI na tle łańcuchów logistycznych
Zintegrowany system informatyczny klasy ERP (Enterprise Resorce Planning - planowanie zasobów przedsiębiorstwa) można określić jako system optymalizujący procesy biznesowe zachodzące we wnętrzu jak i najbliższym otoczeniu przedsiębiorstwa poprzez oferowanie gotowych narzędzi automatyzujących wymianę danych z kooperantami w całym łańcuchu logistycznym. Cechy: - kompleksowość funkcjonalna (wszystkie sfery działalności techniczno-ekonomicznej firmy realizowana w ramach struktury funkcjonalnej)- integracja danych i procesów ( wymiana danych wewnątrz jak i otoczeniu
obiektu - realizowana w ramach struktury informacyjnej)- skalowalność (dostosowanie rozwiązań sprzętowo -programowych do potrzeb obiektu i ich dynamiczne dopasowywanie się przy zmiennych wymaganiach- otwartość ( gwarantuje zdolność systemu do rozszerzania o nowe moduły oraz łączenia poprzez interfejsy z systemami zewnętrznymi- zaawansowanie merytoryczne ( informatyczne wspomaganie procesów informacyjno - decyzyjnych z wykorzystaniem mechanizmów ekstrakcji, i agregacji danych, wariantowania, optymalizacji, prognozowania itp. Łańcuch logistyczny . Działania logistyczne w przedsiębiorstwie zmierzają do skoordynowania i zintegrowania różnych procesów. Proces skoordynowany to taki, w którym są wprowadzone określone reguły postępowania. Charakter działań koordynacyjnych jest ściśle związany z poziomami postrzegania: • poziom biznesowy - efektem koordynacji powinny być korzyści ekonomiczne, • poziom menedżerski - ocena produktywności, czyli efektywnego wykorzystanie zasobów, • poziom operacyjny - uzyskanie sprawności (płynności) działań i procesów. Podejście procesowe to kluczowa umiejętność „zarządzania białymi przestrzeniami” pomiędzy strukturą funkcjonalną a projektową (logistyczną). W tradycyjnych przedsiębiorstwach koordynacja następuje zwykle w ujęciu pionowym (działach funkcyjnych, np. marketingu, produkcji, zbytu, itp.), tymczasem procesy logistyczne przecinają w poprzek strukturę organizacyjną. Z tego tytułu powstają różne konflikty. Można je eliminować różnymi sposobami, jednakże z punktu widzenia logistyki najbardziej właściwym jest ich likwidacja przez zintegrowanie działań w jeden łańcuch. Łańcuch logistyczny to zespół pewnej liczby jednostek, które działają wspólnie w sposób zintegrowany w celu dostarczenia właściwego produktu, we właściwe miejsce, we właściwym czasie, zachowując odpowiednią jakość, po najniższym koszcie.Logistyka w ujęciu procesowym obejmuje projektowanie i tworzenie technicznych, organizacyjnych i informacyjnych systemów, składających się na infrastrukturę procesów wspomagających podstawową działalność organizacji oraz planowanie.
2. Systemy MRP/MRP II
Do zarządzania dowolną organizacją potrzebna jest określona informacja. Informacja to zawartość przekazu zdolna wzbudzić działanie. Celem systemu informacyjnego jest przetworzenie i dostarczanie Żądanych informacji, które po zgrupowaniu dają określoną wiedzę. Systemy informatyczne rozszerzyły możliwość wykorzystania informacji nie tylko do tworzenia różnego rodzaju raportów i zestawień, lecz także do pokrycia potrzeb operacyjnych przedsiębiorstwa. Ponadto systemy te umożliwiają wielokrotne wykorzystanie informacji bez szkody dla jej aktualności i przydatności. Początkowo systemy obsługiwały obszar gospodarki magazynowej (IC), by stopniowo objąć produkcję (MRP), planowanie (MRP II), dystrybucję i finanse (ERP i ERP II), aż po narzędzia wspomagające elektroniczną wymianę danych (EDI) i satelitarne pozycjonowanie przy użyciu GPS. Sprawne i efektywne funkcjonowanie systemów logistycznych zapewniają systemy klasy MRP i ERP. Charakterystyka MRP Koncepcja systemów MRP bierze swoje początki w późnych latach pięćdziesiątych, kiedy to opracowano jej pierwszą wersję - MRP I, czyli Planowanie Potrzeb Materiałowych. MRP I pozwala obliczyć dokładną ilość materiałów i terminarz dostaw tak, aby sprostać ciągle zmieniającemu się popytowi na poszczególne produkty, uwzględniając więcej niż jedno przedsiębiorstwo. Główne cele MRP I to: • redukcja zapasów, • dokładne określanie czasów dostaw surowców i półproduktów, • dokładne wyznaczanie kosztów produkcji, • lepsze wykorzystanie posiadanej infrastruktury (obrabiarek, magazynów, itp.),
• kontrola poszczególnych etapów produkcji. W 1989 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Sterowania Produkcją i Zapasami (APICS) zdefiniowało i opublikowało standard MRP II, (Manufacturing Resource Planning), czyli Planowanie Zasobów Produkcyjnych. MRP II to najpowszechniej obecnie stosowany, kompleksowy system planowania procesu produkcyjnego, ułatwiający koordynowanie pracy
przedsiębiorstwa, także tej o rozproszonej strukturze. Specyfikacja ta dotyczy głównie: • planowania przedsięwzięć, • planowania produkcji, • planowania potrzeb materiałowych, • planowania zdolności produkcyjnych. Istotą systemów MRP II jest to, że cały cykl produkcyjny zostaje ściśle opisany: od zamówień po materiały, przez wszystkie fazy produkcji, aż do sprzedaży wyrobów gotowych. Na tej podstawie można dokładnie określić potrzeby materiałowe do produkcji, a zarazem uzyskać wiele informacji. W miarę rozwoju, specyfikacja MRP II obejmowała kolejne obszary działalności przedsiębiorstwa, stając się stopniowo zintegrowanym narzędziem zarządzania. Standardowy zestaw MRP obejmuje16 grup funkcji, które system powinien spełniać. Główne funkcje MRP II to:
• planowanie sprzedaży i produkcji (SOP), • zarządzanie popytem (DEM), • harmonogramowanie spływu produkcji finalnej (MPS), • planowanie potrzeb materiałowych (MRP), • wspomaganie zarządzania strukturami materiałowymi (BOM), • sterowanie zleceniami (SRC), • planowanie zdolności produkcyjnych (CRP), • planowanie zasobów dystrybucyjnych (DRP).
3. Systemy ERP - wybrane przykłady
System ERP (Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa), przez wielu zwanego MRP III, jest uważany za specyfikację lat 90. Jego głównym celem jest możliwie pełna integracja wszystkich szczebli zarządzania przedsiębiorstwem, włącznie z najwyższymi. ERP jest więc systemem obejmującym całość procesów, przedsiębiorstwa. Usprawnia przepływ krytycznych dla jego funkcjonowania informacji i pozwala błyskawicznie odpowiadać na zmiany popytu. Cechą szczególną systemów klasy ERP jest ich budowa. Systemy te podzielone są na moduły, które obejmują poszczególne działy przedsiębiorstwa.
Pakiet TETA 2000 Do krajowych liderów w zakresie oprogramowania do wspomagania zarządzania przedsiębiorstwem należy firma TETA S.A. (firma wdrożyła swoje systemy u ponad 2000 klientów). Produkuje i wdraża m.in. pakiet TETA 2000 - wszechstronny system ERP, który sprawdza się w firmach o różnorodnym profilu działania; może być stosowany zarówno w małych, jak i bardzo dużych firmach. Pakiet jest rozwijany od 1995 roku na bazie własnych i narzędzi programistycznych Oracle. Pakiet zbudowany jest z siedmiu modułów. Moduły te mogą funkcjonować samodzielnie albo tworzyć zintegrowaną całość. Za pomocą modułu controllingu kierownictwo ma wgląd do wszystkich modułów. Nowością systemu TETA 2000 jest funkcja tzw. „operacji cyklicznych”. Polega ona na automatyczn wyzwalaniu procesu księgowania w programie finansowo-księgowym. Akcja rozpoczyna się na skutek odpowiedniego sygnału do systemu z aplikacji dziedzinowych (np. logistyka, personel) po zatwierdz. przez nie nowych dokumentów. Wywołanie księgowania można uruchomić według różnych parametrów, także w określonym czasie, np. w godzinach nocnych. System TETA 2000 wspomagać może również śledzenie i rozliczanie każdego etapu produkcji, począwszy od pracownika, jego stanowiska pracy, narzędzia, łącznie z analizą braków występujących na każdym etapie. W systemie można wyliczyć koszt wytworzenia braku dla każdej operacji, na której on wystąpił. Pozwala to na szeroko rozbudowane analizy służące doskonaleniu procesu produkcyjnego i redukcji kosztów. Analiza braków prowadzona jest również pod kątem jakościowym (typu i przyczyny) w układzie: data, wyrób, pracownik, stanowisko, materiał i inne. System dostarczać może również informacji o rzeczywistych kosztach produkcji danego wyrobu oraz na temat produkcji z zadanego okresu, zleceń lub grup zleceń, a także dla partii produkcyjnych. Dla firmy szczególnie istotny jest fakt, że dzięki kompleksowemu ujęciu w systemie TETA 2000 procesu kalkulacji rzeczywistej, uzyskiwana jest szczegółowa informacja, pozwalająca na analizę kosztów produkcji w różnych układach, np. według grup wyrobów.
4. Struktura funkcjonalna ZSI
•Struktura funkcjonalna - zawiera zbiór celów i zadań systemu oraz wzajemnych ich współzależności, wiąże system informatyczny z systemem zarządzania.•Struktura informacyjna •Struktura techniczna •Struktura przestrzenna Główne cechy zintegrowanego systemu informatycznego można ująć następująco: − Kompleksowość funkcjonalna - obejmuje wszystkie sfery działalności przedsiębiorstwa; realizowana jest w ramach struktury funkcjonalnej, − Integracja danych i procesów - dotyczy wymiany danych, zarówno wewnątrz obiektu (między modułami), jak i z jego otoczeniem (np. poprzez elektroniczną wymianę danych - EDI); realizowana jest w ramach struktury informacyjnej, − Elastyczność strukturalna i funkcjonalna - zapewnia maksymalne dostosowanie rozwiązań sprzętowo - programowych (realizowana w ramach struktury technicznej i struktury funkcjonalnej) do potrzeb obiektu w chwili instalowania i uruchamiania systemu, jak również umożliwia dynamiczne jego dopasowanie przy zmiennych wymaganiach i potrzebach generowanych przez otoczenie, − Otwartość - gwarantuje zdolność rozszerzania systemu o nowe moduły, skalowalną architekturę (zazwyczaj klient - serwer) oraz tworzenie połączeń z systemami zewnętrznymi, np. z systemami partnerów rynkowych, − Zaawansowanie merytoryczne - zapewnia pełne informatyczne wspomaganie procesów informacyjno - decyzyjnych, z wykorzystaniem mechanizmów swobodnej ekstrakcji i agregacji danych, wariantowania, optymalizacji, prognozowania itp., − Zaawansowanie technologiczne - gwarantuje zgodność z aktualnymi standardami sprzętowo - programowymi z możliwością przenoszenia go na nowe platformy sprzętu komputerowego, systemów operacyjnych, mediów i protokołów komunikacyjn; oferuje interfejs graficzny i wykorzystywanie zazwyczaj relacyjnej bazy danych (z uwagi na łatwość tworzenia zapytań), z zastosowaniem narzędzi programistycznych czwartej generacji itp.
5. Rozszerzenia funkcjonalne ZSI
Systemy ERP II pozwalają na rozszerzenie i pogłębienie zakresów i funkcjonalności ZSI, a także skupienie się na strategicznie ważnych dla działalności przedsiębiorstwa zadaniach. Wykorzystują nowe biznesowe technologie informatyczne i kategorie rozwiązań, a w tym:
hurtownie danych i rozwiązania klasy Business Intelligence (OLAP - OnLine Analytical Processing), zarządzanie w oparciu o wiedzę (KM - Knowledge Management),
zaawansowane techniki planowania i harmonogramowania (APS - Advanced Planning and Scheduling), metody oceny sprawności operacyjnej zarządzania (CPM - Corporate Performance Management), strategiczna karta wyników (BSC - Balanced ScoreCard).
Najnowsze tendencje w zakresie systemów zintegrowanych to architektury zorientowane na współdziałanie oraz obsługę i koordynacje usług (SOA - Service Oriented Architecture). Pozwala to na pełniejsze koordynowanie i współdziałanie typu B2B wielu partnerskich systemów informatycznych ZSI i ich użytkowników w oparciu o standard wymiany informacji XML
6. Integracja ZSI z innymi rozwiązaniami informatycznymi
Pojęcie integracji występujące w nazwie systemów zintegrowanych jest bardzo istotne. F.B. Varnadat definiuje integrację jako „połączenie niejednorodnych składników w całość, tak że współdziałając w ramach tej całości, wzmacniają swoją skuteczność”. Integrację można także rozumieć jako „wspólne użytkowanie „z kimś” (ang. sharing), „czegoś” przez „kogoś” za pomocą pewnego podejścia do realizacji określonego celu”. W zintegrowanych systemach informatycznych ERP i ERP II osiągnięty został najwyższy poziom integracji - integracja biznesowa. Oznacza to, że w systemach tych zachodzi zarówno integracja systemowa, która ma miejsce na poziomie danych (standardy komunikacyjne, wymiana danych, technologia sieciowa, zdalne uruchamianie i nadzorowanie procedur), jak również integracja aplikacji - tj. integracja na poziomie wymiany informacji (współdziałanie aplikacji, środowiska przetwarzania rozproszonego).Integracja biznesowa ma miejsce na poziomie wiedzy (podejmowanie decyzji, koordynacja procesów gospodarczych, jak również wspólne wykorzystywanie baz wiedzy poprzez ich używanie oraz proces stałej aktualizacji. Integracja biznesowa sprawdza się w swej istocie do integracji przetwarzania informacji gospodarczej i należy ją rozumieć jako „działania zmniejszające lukę między system informacyjnym a systemem zarządzania w celu całkowitego jej wyeliminowania” . Luka taka jest naturalną konsekwencją zróżnicowanej dynamiki rozwoju systemów informacyjnego i zarządzania. Szybciej, bowiem, powstają nowe koncepcje wykorzystania informacji i zarządzania nią, niż konkretne rozwiązania programowe wspierające ten proces. Na początku integracja oznaczała włączanie do zakresu działania systemu coraz to nowych obszarów funkcjonalnych przedsiębiorstwa, a przez to integrację danych z nich pochodzących. W chwili, kiedy system ERP osiągnął pełną funkcjonalność i wspierał już całość aktywności przedsiębiorstwa przyszedł czas na integrowanie danych i procesów z rożnych firm, będących partnerami w biznesie. Sam system ERP nie był w stanie wypełnić tego zadania, dlatego też jego funkcjonalność została rozszerzona o dodanie specjalizowanych systemów odpowiedzialnych za współpracę z innymi, zewnętrznymi aplikacjami w celu wymiany danych mającej na celu osiąganie większych korzyści z prowadzonej działalności.
7. Tendencje rozwojowe ZSI
Pierwszym etapem ewolucji zintegrowanych systemów informatycznych były systemy ewidencyjno-transakcyjne (SET), których główne zadanie stanowiło przetwarzanie dużej liczby danych źródłowych. Zastosowanie tych systemów było związane z księgowością, gospodarką magazynową oraz specyfikacją wyrobów w obszarze produkcji. Kolejnymi systemami były systemy informacyjno-decyzyjne (SID), używane w celu poprawy sprawności zarządzania na poziomie operacyjno-taktycznym. W następnym etapie rozwoju pojawiły się systemy wspomagania decyzji (SWD), wykorzystane jako narzędzie zarządzania na poziomie strategicznym. Kolejnymi zintegrowanymi systemami informatycznymi (ZSI) były systemy eksperckie (SE). Ich główny cel stanowiło wspieranie decydentów przy wyborze najlepszego rozwiązania dla rozpatrywanych problemów w przedsiębiorstwie. Na dalszej ścieżce rozwoju systemów można spotkać takie, jak systemy informowania kierownictwa (SIK) oraz systemy sztucznej inteligencji (SSI). Pierwsze systemy wspomagające zarządzanie przedsiębiorstwem, związane z gospodarką magazynową - IC (Inventory Control) - zostały opracowane na początku lat sześćdziesiątych. Zintegrowane Systemy Informatyczne klasy ERP korzeniami sięgają metodologii MRP (Material Requirements Planning) oraz MRP II (MRP + MPS (Master Production Scheduling). Wykształciły się one przez dodawanie do już istniejących rozwiązań nowych modułów i często określa się je jako MRP III. Na początku lat siedemdziesiątych Amerykanie opracowali system zarządzania materiałami i zapasami (MRP I) na potrzeby produkcji. W latach osiemdziesiątych stworzono MRP II przeznaczony do zarządzania produkcją. W 1996r. rozszerzono MRP II i w USA powstał kompleksowy system ERP (Enterprise Resource Planning, nazywany też MRP III). DEM (Dynamic Enterprise Modelling) było nowatorskim rozwiązaniem wprowadzonym na rynek przez firmę Baan w 1996 roku. W kolejnych latach powstawały narzędzia wzbogacające ZSI o CRM (Customer Relationship Management), umożliwiające przedsiębiorstwom identyfikację potrzeb oraz optymalizację kosztów i ryzyka związanego z istniejącymi i przyszłymi potrzebami klientów. Systemy SFA (Sales Force Automation) powstawały prawie równolegle, wspierając terenowych przedstawicieli przedsiębiorstwa, dzięki upowszechnieniu się komputerów przenośnych, technologii bezprzewodowej (Wifi) i do dziś stanowią integralną część systemu CRM. Takie połączenie pozwala na gromadzenie ogromnej ilości informacji o dokonanych transakcjach, występujących problemach oraz przewidywanych zachowaniach klientów.