UKŁAD MOCZOWO - PŁCIOWY

Układ moczowy

1. Skład:

• nerki

• miedniczki nerkowe

• moczowody

• pęcherz moczowy

• cewka moczowa

2. Nerka - największy parzysty narząd położony poza przestrzenią otrzewnową

a) budowa:

• kielich nerkowy mniejszy

• kielich nerkowy większy

• miedniczka nerkowa

• brodawka nerkowa

• kora nerki (miąższ nerki)

• rdzeń nerki (miąższ nerki)

• piramida nerkowa

• słup nerkowy

• wnęka nerkowa (brzeg przyśrodkowy - wnika do niej moczowód i naczynia nerwowe)

• powierzchnia przednia i tylna

• koniec górny i dolny

• brzeg boczny i przyśrodkowy

b) powierzchnia nerki:

• pokryta jest torebką włóknistą

• otacza ją torebka tłuszczowa

• całość pokrywa powięź nerkowa

c) położenie:

• prawa nerka (Th12 - L3)

• lewa nerka (Th11 - L2)

• 12 kręg piersiowy

• 2 kręg lędźwiowy

• 3 kręg lędźwiowy

• nerka lewa położona jest wyżej niż nerka prawa o wysokość jednego kręgu (wątroba)

d) unaczynienie:

• t. nerkowa prawa i lewa (uchodzą od aorty brzusznej)

• tt. międzypłatowe

• tt. łukowate

• tt. międzyzrazikowe

• tętniczki proste

• żyłki gwiaździste

• żż. międzyzrazikowe

• żż. łukowate

• żż. międzypłatowe

• ż. nerkowa prawa i lewa (uchodzą do żyły głównej dolnej)

e) nefron:

• jednostka morfologiczno - czynnościowa

• 10-20% nefronów wystarczy do prawidłowego funkcjonowania nerek

• ok. 1 mln w każdej nerce

• w nefronie zachodzi resorbcja i sekrecja

• wyróżniamy ciałko nerkowe, pętle nefronu (Henlego), kłębuszek oraz kanaliki (proste, 1-rzędu, 2-rzędu)

f) ciałko nerkowe:

• utworzone przez kłębuszek i torebkę kłębuszka

• posiada naczynia odprowadzające i doprowadzające (w nich aparat przykłębuszkowy)

• w nim zachodzi filtracja

g) wymiary:

• 12x7x4 cm

h) masa:

• mężczyźni - 125-170 gram

• kobiety 115-155 gram

i) nadnercza:

• znajdują się na górnych biegunach nerek

• produkują aldosteron

• posiadają żyłę nadnerczową

j) czynność wewnątrzwydzielnicza:

• produkcja reniny

• produkcja angiotensyny

k) urografia - badanie kontrastowe, podaje się środek kontrastowy do krwi, który przedostaje się do nerek

3. Miedniczka nerkowa - woreczek łącznotkankowy:

• znajduje się we wnęce nerki

• powstaje z 2-3 kielichów nerkowych większych a te z 9-10 kielichów nerkowych mniejszych

• wyróżniamy trzy typy miedniczek:

• bańkowy

• pośredni

• drewniany - rozgałęziony

4. Moczowody - łączą miedniczki z pęcherzem moczowym:

• długość 33 cm

• średnica 0,8 cm

• składają się z dwóch części - brzusznej i miedniczej

• w przebiegu moczowodu wyróżniamy trzy zwężenia:

• zwężenie górne - nerkowe, miedniczka przechodzi w moczowód

• zwężenie środkowe - skrzyżowanie z kością guziczną

• zwężenie dolne - w ścianie pęcherza moczowego

• ściana zbudowana z trzech warstw:

• błona zewnętrzna

• błona mięśniowa - mm. gładkie

• błona śluzowa - nabłonek przejściowy

• zaburzenia rozwojowe:

• moczowód rozszczepiony

• moczowód podwójny

• moczowód uchodzący w różnych częściach pęcherza moczowego

5. Pęcherz moczowy - nieparzysty narząd zbierający mocz spływający do niego z moczowodu:

a) budowa:

• więzadło pępkowo - pośrodkowe

• szczyt

• trzon

• dno

• szyja

b) położenie:

• leży w miednicy mniejszej tuż za spojeniem łonowym

• pełny - wewnątrzotrzewnowo

• pusty - zewnątrzotrzewnowo

c) ściana pęcherza moczowego:

• błona śluzowa - nabłonek przejściowy

• błona mięśniowa - warstwa podłużna zewnętrzna, podłużna wewnętrzna, środkowa okrężna

• błona surowicza

d) trójkąt pęcherza moczowego:

• znajduje się w dole pęcherza

• tworzy ujścia moczowodu i ujście wewnętrzne cewki moczowej

e) mięśnie:

• zwieracz pęcherza

• zwieracz cewki

• wypierający pęcherz

f) mocz:

• pojemność 700-1000 ml

• parcie na pęcherz 300-400 ml

• mocz ostateczny 125/1 ml

• wstępne narzucanie moczu - refluks moczowy u dzieci

• drogi wyprowadzające mocz:

• przewody brodawkowe

• kielichy nerkowe mniejsze

• kielichy nerkowe większe

• miedniczka nerkowa

• moczowód

• pęcherz moczowy

• cewka moczowa

6. Cewka moczowa - odmienna u kobiet i mężczyzn:

a) cewka męska:

• odprowadza mocz i nasienie

• rozpoczyna się w pęcherzu moczowym ujściem wewnętrznym

• kończy się ujściem zewnętrznym na żołędzi prącia

• występuje przepona moczowo - płciowa, która podtrzymuje cewkę

• dzieli się na trzy części:

• sterczowa - przechodzi przez prostatę

• błoniasta - przechodzi przez przeponę moczowo - płciową

• gąbczasta - objęta przez ciało gąbczaste prącia

b) cewka żeńska:

• długość 2-4 cm

• przypomina część sterczową cewki męskiej

• ujście wewnętrzne takie jak u mężczyzn

• ujście zewnętrzne 2-3 mm poniżej łechtaczki

Układ płciowy męski

1. Narządy wewnętrzne:

• jądra

• najądrza

• nasieniowody

• pęcherzyki nasienne

• gruczoł krokowy

2. Narządy zewnętrzne:

• moszna

• prącie

3. Jądro - parzysty narząd, który wytwarza plemniki:

a) budowa:

• śródjądrze

• przegródka

• płacik

• siatka

• cewka nasienna prosta i kręta

• koniec górny i dolny

• powierzchnia boczna i przyśrodkowa

• brzeg przedni i tylny

• przewody odprowadzające

• błona biaława - otacza jądro i dzieli jego miąższ na płaciki

b) unaczynienie:

• t. jądrowa prawa i lewa (gałąź aorty brzusznej)

• ż. jądrowa prawa i lewa (uchodzą do ż. głównej dolnej)

c) mięsień - dźwigacz jądra

d) wnętrostwo - nie zejście jądra do moszny (najczęściej u dzieci)

4. Najądrza - parzysty narząd odprowadzający plemniki, który jest jednocześnie ich magazynem:

• budowa - głowa, trzon, ogon

• otoczone są błoną surowiczą i cienką warstwą tkanki łącznej, która wnika w głąb najądrza i dzieli go na płaciki najądrza, tzw. stożki najądrza

• płaciki najądrza utworzone są z przewodzików odprowadzających jądra

• z przewodzików odprowadzających jądra powstaje przewód najądrza, który jest głównym magazynem plemników, przechodzi on w nasieniowód

• plemniki przesuwają się w przewodzie najądrza dzięki skurczom mm. gładkich w jego ścianie

5. Nasieniowód - parzysty narząd (przewód):

• jest przedłużeniem przewodu najądrza

• uchodzi do części sterczowej cewki jako przewód wytryskowy

• wraz z naczyniami i nerwami tworzy powrózek nasienny

• rozszerza się tworząc bańkę nasieniowodu

• długość ok. 60 cm

• ściana gruba:

• błona zewnętrzna

• błona mięśniowa (trójwarstwowa)

• błona śluzowa (nabłonek walcowaty - migawkowaty)

• wyróżniamy trzy części w zależności od przebiegu:

• część mosznowa

• część pachwinowa (w kanale pachwinowym)

• część miednicza

6. Pęcherzyki nasienne - parzyste narządy kształtu gruszkowatego:

• leżą u podstawy prostaty

• wyróżniamy przewód wytryskowy i przewód wydalający

• ich wydzielina jest płynna, zawiera fruktozę, kwas cytrynowy, enzymy - pojawia się w okresie dojrzałości płciowej pod wpływem androgenów

• substancje zawarte w wydzielinie mają ważne znaczenie dla utrzymania ruchliwości i żywotności plemnika w nasieniu

• budowa ściany:

• błona zewnętrzna

• błona mięśniowa

• błona śluzowa

7. Moszna - skórzany worek, w którym znajdują się jądra:

• budowa ściany:

• skóra

• błona kurczliwa (mm. gładkie)

• powięź nasienna zewnętrzna

• powięź nasienna wewnętrzna

• osłonka pochwowa jądra

8. Prącie - narząd kopulacyjny, służy do wydalania moczu:

• budowa:

• odnogi

• nasada

• trzon

• żołądź

• ciała jamiste

• ciało gąbczaste (otacza cewkę moczową)

• błona biaława (oddziela od siebie ciała jamiste tworząc przegrodę prącia)

• okrycie prącia:

• powięź głęboka

• powięź powierzchowna

• skóra (pozbawiona tkanki podskórnej)

• na żołędzi skóra tworzy fałd zwany napletkiem, w którym występują gruczoły napletkowe wydzielające łój napletkowy (mastka)

• stulejka - zbyt wąskie ujście napletka uniemożliwiające zejście z żołędzi do prącia

• na szczycie żołędzi otwiera się ujście zewnętrzne cewki moczowej

• jamki ciał jamistych i ciała gąbczastego są wypełnione krwią, której ilość jest zmienna

• przy wzwodzie jamki zostają wypełnione krwią w następstwie rozkurczu mm. gładkich tętnic, przez które napływa krew

Układ płciowy żeński

1. Narządy wewnętrzne:

• jajniki

• jajowody

• macica

• pochwa

2. Narządy zewnętrzne:

• srom

• łechtaczka

• błona dziewicza

3. Jajniki:

• budowa:

• powierzchnia przyśrodkowa

• powierzchnia boczna

• brzeg wolny

• brzeg krezkowy (wnęka jajnika)

• koniec maciczny

• koniec jajowodowy

• więzadło właściwe

• więzadło wieszadłowe

• unaczynienie:

• t. jajnikowa

• ż. jajnikowa (uchodzi do ż. głównej dolnej)

4. Jajowody - parzyste przewody rozpoczynające się w jamie otrzewnej w pobliżu jajnika i uchodzące do macicy w okolicy jej dna:

• budowa:

• ujście brzuszne

• lejek jajowodu

• bańka jajowodu (2/3 długości całego przewodu)

• cieśń jajowodu (1/3 długości)

• część maciczna

• ujście maciczne (łączy jajowód z jamą macicy)

• budowa ściany:

• błona surowicza

• błona podsurowicza

• błona mięśniowa

• błona śluzowa

• na końcach jajowodu znajdują się strzępki

• jajowód umocowany jest przez więzadło szerokie macicy tworzące krezkę jajowodu

• ruch rzęsek nabłonka jajowodu pomaga przy przesuwaniu się jaja do jamy macicy

• długość ok. 10-20 cm

• średnica ok. 3-9 mm

5. Macica - nieparzysty narząd o grubej mięśniowej ścianie:

a) budowa:

• szyjka (dolna jej część objęta jest przez górną część pochwy)

• trzon

• jama

• kanał

• dno

b) unaczynienie:

• t. maciczna (odchodzi od t. biodrowej)

• gałąź jajowodowa t. macicznej

• gałąź jajnikowa t. macicznej

c) więzadła:

• szerokie macicy - zawiera krezkę jajowodu, jajnika i macicy

• obłe macicy - biegnie w kanale pachwinowym

d) ściana macicy:

• błona surowicza

• błona podsurowicza

• błona mięśniowa

• błona śluzowa - ulega przekształceniu w czasie cyklu miesiączkowego

e) położenie:

• w prawidłowym położeniu macicę utrzymuje aparat wieszadłowy (więzadła + aparat podporowy = przepona moczowo-płciowa + przepona miednicza)

• przodozgięcie macicy - zgięcie trzonu macicy ku przodowi pod kątem 70-100 stopni w stosunku do szyi

• przodopochylenie macicy - pochylenie całego trzonu do przodu (całej macicy)

f) liczby:

• wymiary 8x4x2 cm

• masa 50-60 gram

6. Pochwa - nieparzysty, elastyczny przewód łączący macicę ze sromem niewieścim:

• pośredniczy we wprowadzaniu nasienia

• stanowi kanał dla rodzącego się płodu

• leży w miednicy mniejszej

• wejście do pochwy to przedsionek pochwy który znajduje się w sromie

• w przedsionku pochwy znajdują się ujścia gruczołów przedsionkowych (mniejszych i większych), których wydzielina zwilża tenże przedsionek

• posiada ścianę przednią i tylną

• ściana pochwy zbudowana z dwóch warstw - błony śluzowej i błony mięśniowej

• długość 6-12 cm

7. Srom niewieści:

• wzgórek łonowy

• wargi sromowe większe

• wargi sromowe mniejsze

• szpara sromu

8. Łechtaczka - narząd odpowiadający prąciu męskiemu:

• budowa:

• ciała jamiste (prawy i lewy)

• żołądź ( jej podrażnienie wywołuje uczucie rozkoszy)

• błona biaława

• guzki krwawicze odbytu są układem wrotnym bezzastawkowym - przypominają ciała jamiste łechtaczki i prącia

9. Owulacja:

• co 28 dni jeden z pęcherzyków dojrzałych pęka i jajo dostaje się do jamy otrzewnowej

• po owulacji wzgórek jajorodny przekształca się w ciałko żółte:

• niezapłodnione przekształca się w ciałko białawe

• zapłodnione w ciałko żółte ciążowe

• wzgórki jajonośne wytwarzają hormony jajnikowe

---