T: Wiosna Ludów w Europie.

1. Sytuacja w Europie w latach 1830 - 1848. Przyczyny Wiosny Ludów.

- specyfika Wielkiej Brytanii: Reforma prawa wyborczego hr. Charlesa Greya (likwidacja zgniłych okręgów, rozszerzenie prawa wyborczego na ok. 20% ludności, kolejna redukcja uprawnień króla), czartyzm (1836-1849; Karta Praw Ludu) - petycje, strajki, demonstracje z żądaniem praw wyborczych i poprawy płac robotników;

- tajne organizacje rewolucyjne: włoscy karbonariusze, niemieccy burszowie; Młode Włochy (Giuseppe Mazzini) i Młoda Europa;

- odrodzenie narodowe w Europie Środkowej : Czesi - Franciszek Palacky, Słowacy - Ludovit Stur, Chorwaci - Josip Jelacic, Serbowie - skłócone rody Obrenoviciów i Karadziordziewiciów (idea jugosłowiańska)

- bezpośrednie przyczyny - dążenia liberałów - likwidacja ostatnich przywilejów arystokracji, upowszechnienie wolności słowa i praw politycznych; dążenia demokratów: ustanowienie republik, upowszechnienie prawa wyborczego; dążenia socjalistów - poprawa losu robotników, upaństwowienie przemysłu; dążenia narodowe: zjednoczenie Włoch, zjednoczenie Niemiec, wywalczenie niepodległości Polski i Węgier, aspiracje narodów słowiańskich; głód spowodowany zarazą ziemniaczaną - przykład Irlandii - śmierć 1 mln. Osób i emigracja około 3 mln.

2. Rewolucja lutowa we Francji

- dążenia rozszerzenia prawa wyborczego (240 tys/35 mln mieszkańców) - ograniczenie swobód politycznych, zakaz najpierw demonstracji, a później politycznych „bankietów”.

- 22 luty - nielegalne „bankietowanie” przeradza się w demonstracje; 23 luty - starcia z wojskiem, 24 luty - abdykacja i wyjazd Ludwika Filipa, 25 luty - Rząd Tymczasowy (z poetą i historykiem Alphonsem Lamartinem na czele) proklamuje II republikę

- marzec 1848 - nowa konstytucja - powszechne prawo wyborcze, wolność prasy, swobody polityczne; kwiecień - wybory - zwycięstwo przywódców rewolucji

- ruch robotniczy wymusza zajęcie się poprawą losu bezrobotnych - Komisja Luksemburska (przedstawiciele ruchów robotniczych i przedsiębiorców - ustawodawstwo pracy - skrócenie czasu pracy, zasiłki dla bezrobotnych) i Warsztaty Narodowe dla bezrobotnych - zapowiedź ich .rozwiązania powoduje powstanie robotnicze (czerwiec 1848), które odwraca sympatię burżuazji od daleko idących zmian - zwrot w nastrojach w kierunku liberałów, a nawet konserwatystów i monarchistów (zwłaszcza na prowincji)

- grudzień: wybory na prezydenta republiki wygrywa bratanek cesarza Ludwik Napoleon Bonaparte (przywódca rewolucji - Lamartine na ostatnim miejscu) - silna władza prezydenta, ale tylko na 4 lata bez możliwości reelekcji

- pocz 1849 nowe wybory do Parlamentu - zwycięstwo monarchistów i bonapartystów

- grudzień 1851 - żądanie Bonapartego możliwości startu na drugą kadencję zostaje odrzucone, więc przeprowadza zamach stanu, i dokonuje zmiany konstytucji - najpierw wprowadza 10 - letnią kadencję prezydencką, a następnie (w końcu 1852) II Cesarstwo (wszystko akceptują wyborcy - większością głosów 7 mln do ok. 600 tys. w niesfałszowanych plebiscytach), osobiste rządy Napoleona, zawieszenie wolności prasy, tajna policja itp.

3. Wiosna Ludów w Niemczech.

- Wystąpienia rewolucyjne od końca lutego, przetaczają się na wschód w poszczególnych państwach niemieckich, począwszy od Badenii aż po Berlin (rewolucja marcowa) król Fryderyk Wilhelm IV godzi się na zwołanie Zgromadzenia Narodowego i wydaje odezwę do „kochanych Berlińczyków' i uczestniczy w pogrzebach ofiar rewolucji.

- efektem wystąpień rewolucyjnych - zwołanie ogólno niemieckiego zgromadzenia - Parlamentu Frankfurckiego - miał zadecydować o zjednoczeniu Niemiec (obraduje od czerwca 1848)

- koncepcja Wielkich Niemiec (w oparciu o Austrię - całość Związku Niemieckiego) i koncepcja Małych Niemiec (bez Austrii, jednolite narodowo, w oparciu o Prusy)

- ewolucja nastrojów - od romantycznej wizji wolności ludów, do nacjonalistycznego przekonania o konieczności obrony „niemieckiej ziemi”; wiele bezpłodnych mów, mało czynów (achtundachtzig Professoren, Vaterland, du bist verloren)

- tymczasem w Prusach zręczna polityka Króla polegająca wydaniu ustaw korzystnych dla chłopów, wykorzystaniu groźby interwencji rosyjskiej i wprowadzeniu stanu oblężenia doprowadza do wygaśnięcia nastrojów liberalnych

- jesień 1848 seria rewolucji demokratycznych w Saksonii, Bawarii, Badenii, Palatynacie - stłumione przez wojska, z udziałem wojsk pruskich (po stronie powstańców wyróżnił się Polak Ludwik Mierosławski)

-marzec 1849 - demokratyczna konstytucja przyszłych Niemiec, oferta dla króla Prus Fryderyka Wilhelma IV przyjęcia tytułu króla Niemiec - wzgardliwa odmowa przyjęcia „świńskiej korony”, w rzeczywistości obawiał się bliskiego wówczas sojuszu Rosji z Habsburgami

- czerwiec 1849 - rozpędzenie parlamentu frankfurckiego i zdławienie ostatnich wystąpień w Badenii przez wojska pruskie.

4. Wiosna Ludów w monarchii Habsburgów.

- trzy teatry działań: 1. Wiedeń i Czechy; 2. Włochy; 3. Węgry

- przyczyny narodowościowe: odrodzenie narodowe Słowian, wzrost aspiracji węgierskich, dążenie do zjednoczenia Włoch

-przyczyny społeczne: niezadowolenie chłopów - żądanie zniesienia pańszczyzny, katastrofalny nieurodzaj

- przyczyny polityczne: znużenie wieloletnimi rządami Metternicha, dążenie do zniesienia absolutyzmu, wprowadzenia w życie liberalnej konstytucji

Wiedeń

- początek, pod wpływem wydarzeń niemieckich i paryskich - marzec 1848 w Wiedniu - manifestacje studentów, rozruchy, strzelanina, cesarz Ferdynand zw. Dobrotliwym nie zgadza się na ostrzał artyleryjski Wiednia i zgadza się na ustępstwa. Dymisja Metternicha i jego ucieczka do W. Brytanii, oktrojowanie konstytucji, zwołanie parlamentu,

- maj 1848 niezadowolenie z oktrojowania konstytucji - dwór opuszcza Wiedeń, otwarcie obrad parlamentu, który znosi pańszczyznę, ale za odszkodowaniem. Ustawa wchodzi w życie po podpisaniu przez cesarza, przedstawianego na wsi, jako dobroczyńca chłopów.

- Czesi organizują zjazd panslawistyczny - spór pomiędzy Polakami, a resztą delegatów. Polacy obawiają się Rosji, a wolą współpracować z Węgrami w walce o pełną niepodległość. Czesi z kolei widzą swoje oparcie w Rosji, a narody bałkańskie widzą przeciwników właśnie wśród Węgrów i wolą rozszerzać swoją autonomię w ramach monarchii Habsburgów.

- czerwiec i październik - kolejne rozruchy w Wiedniu. Rewolucjoniści przejmują nawet na trzy tygodnie władzę w Wiedniu, ale tym razem cesarz zgadza się na krwawe stłumienie rewolucji. Większość ludności prowincji przyjmuje to bez sprzeciwu, a nawet z zadowoleniem. Pod wpływem tych wydarzeń chory cesarz Ferdynand abdykuje na rzecz swojego bratanka Franciszka Józefa I (który sprawuje władzę przez 68 lat - do 1916 r. i zyskuje niezwykłą popularność)

- początek 1849 - nadanie konstytucji, która jednak nie była przestrzegana. Cesarstwo na kilkanaście jeszcze lat zachowało centralistyczny i absolutny charakter.

Włochy

- już w styczniu 1848 (przed Paryżem) - rewolucja w król. Sycylii. Ważniejsze jednak wydarzenia na północy - przeciw władzy austriackiej buntują się Mediolan, Wenecja, Król Sardynii (Piemontu) Karol Albert wypowiada Austrii wojnę i przyłączają się do niego wszystkie państwa włoskie łącznie z Państwem Kościelnym i Królestwem Sardynii, a także włoscy rewolucjoniści pod dowództwem G. Mazziniego

- nieudolność króla Karola Alberta powoduje, że sojusznicy stopniowo od niego odstępują, a jeden z najwybitniejszych wodzów w historii Austrii ponad 80-letni Joseph Radetzky zadaje mu w lipcu 1848 wielką klęskę pod Custozzą. Austriacy odzyskali Mediolan. Próby wznowienia wojny w roku 1849 spowodowały kolejne klęski armii piemonckiej m.in. pod Novarą. Po tej bitwie Karol Albert abdykuje, a Johann Strauss komponuje na cześć zwycięskiego wodza słynny „Marsz Radetzkiego.

- niepowodzenie w wojnie z Austrią włoscy demokraci powetowali sobie zajmując w lutym 1849 Państwo Kościelne (Giuseppe Mazzini i Giuseppe Garibaldi) i wzmacniając odtworzoną Republikę Wenecką. Jednak Wenecję zdobył Radetzky (wykorzystując m.in. bombardowanie miasta z balonów), a papieżowi pomógł odzyskać swe państwo, świeżo wybrany we Francji na prezydenta Napoleon III.

- Piemont (król Sardynii) musiało spłacić wysokie odszkodowania Austrii (tym większe, że nie zgodziło zrzec się trójkolorowej flagi), ale zachowało nowoczesny charakter i zyskało wielki autorytet wśród Włochów

Węgry

- Już 3 marca zwołanie sejmu w Budapeszcie z inicjatywy Lajosa Kossutha. Wezwanie do uznania odrębności Węgier pod berłem Habsburgów i nadania konstytucji. 15 marca rewolucja w Peszcie (węgierskie święto narodowe).

- kwiecień 1848 - konstytucja nadana i podpisana przez cesarza Ferdynanda - większość postulatów węgierskich spełniona, a na dodatek zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie chłopów. Większość Węgrów jest z tych postanowień zadowolona, nieliczna grupa z poetą romantycznym Sándorem Petőfim wzywa do dalszej walki o pełną niepodległość

- jednocześnie Austriacy wykorzystując i podsycając obawy Rumunów i Słowian południowych przed dominacją węgierską doprowadzają do starć wewnątrz państwa węgierskiego, a następnie występują jako rozjemcy. To powoduje zaostrzenie stosunków węgiersko - austriackich, a po abdykacji Ferdynanda otwartą wojnę.

- wielka rola Polaków, którzy przybywają na Węgry z Galicji. Liczą na to, że Węgrzy po wywalczeniu niepodległości, poprą analogiczne powstanie w Polsce. Największe zasługi dla powstania węgierskiego położył gen. artylerii Józef Bem, który opanował dla Węgier Siedmiogród i zapewnił wiosną 1849 r. szereg zwycięstw .

- kwiecień 1849 - detronizacja Habsburgów - republika węgierska (prezydentem Kossuth). Maj 1849 - interwencja potężnej armii rosyjskiej (150 tys.) pod dowództwem Iwana Paskiewicza, który wraz z wojskami austriackimi dowodzonymi przez „kata Brescii” gen. Haynaua doprowadza do klęski Węgier i gen. Bema pod Temeszwarem w sierpniu 1849.

- zniesienie konstytucji Węgier, wprowadzenie urzędowego języka niemieckiego, krwawe prześladowania biorących udział w powstaniu Węgrów i Polaków

5. Bilans Wiosny Ludów.

- II Republika i II Cesarstwo - rządy w oparciu o poparcie ludności - ostateczny upadek monarchii francuskiej i dynastii Burbonów

- konstytucje w król. Piemontu i Sardynii oraz w Prusach (ta ostatnia niebyt liberalna, ale jednak ograniczała władzę królewską)

- zniesienie resztek zależności chłopskich w król. Piemontu i Sardynii, w Austrii i na terenie Niemiec.

- sojusz monarchii z warstwą chłopską, która po zniesieniu pańszczyzny i uwłaszczeniu widziała w monarchach swoich dobroczyńców, a liberalną burżuazję traktowała wrogo.

- zwiększenie kontroli nad armią, która przestała być źródłem spisków i konspiracji

- popularne pozostały liberalne oraz demokratyczne programy i idee, kolejnych rewolucjonistów inspirowała wizja przerażonych monarchów opuszczających swoje stolice pokryte rewolucyjnymi barykadami

- rozejście się idei liberalnej i narodowej - narodziny postawy nacjonalizmu

---