KSIEGI EZDRASZA I NEHEMIASZA
Ezd - Ne dawniej tworzyły jedną całość pod wspólnym tytułem Ezra.
Stanowią one kontynuację Kronik. Przedstawiają najważniejsze momenty odrodzenia po niewoli babilońskiej:
- odbudowę świątyni
- odbudowę murów
- zaludnienie Jerozolimy
- reformy religijne Ezdrasza
KSIĘGA EZDRASZA rozpoczyna się dekretem Cyrusa, króla perskiego. Następnie podaje spisy powracających z niewoli pod wodzą Zorobabela - Szeszbassara oraz opis odbudowy ołtarza, rozpoczęcie odbudowy świątyni, przeszkody w odbudowie świątyni wskutek intryg samarytan za Kserksesa i Dariusza, ukończenie odbudowy świątyni i jej poświęcenie. W dalszej części opisuje powrót do Jerozolimy i działalność kapłana Ezdrasza, przedstawiając jego pełnomocnictwo, przygotowanie do podróży i przybycie do Jerozolimy oraz wystąpienie w sprawie małżeństw mieszanych; Lista winnych kończy księgę
KSIĘGA NEHEMIASZA zawiera w pierwszych słowach tytuł. Następnie Nehemiasz opowiada jak pod wpływem złych wieści z Judei i po uzyskaniu pełnomocnictwa od króla Artakserksesa odbył do Jerozolimy, gdzie po inspekcji murów dokonał ich odbudowy mimo gróźb i intryg ze strony wrogów. W trakcie odbudowy przeprowadził także reformę społeczną skłaniając wierzycieli do umorzenia długów a następnie przeprowadził akcję zaludniania Jerozolimy.
W dalszej części inny autor opisuje reformę religijną Ezdrasza przeprowadzoną przy poparciu Nehemiasza. Sam Nehemiasz opisuje ceremonię poświęcenia morów oraz wspomina o drugim pobycie Artakserksesa w Jerozolimie w 433 r. przed Chr.
Materiał źródłowy Ksiąg stanowią liczne dokumenty:
- sprawozdanie Ezdrasza - prawdopodobnie urzędowy raport dla władz perskich, wysłany też do gmin żydowskich e Babilonie. Z tej relacji umieścił w nim autor zbiór urzędowych dokumentów i szczegółowo opisał przebieg wydarzeń. Do tego sprawozdania należy zaliczyć również ósmy rozdział Ne, który wypełnia lukę w opisie przebiegu wydarzeń pomiędzy miesiącem 5 a 9.
- pamiętniki Nehemiasza - one mają charakter nie urzędowy, lecz raczej osobistych zapisków. Obejmują one całą Księgę Nehemiasza. Wśród nich przeważają suche notatki zawierające oryginalne spisy rodów i dodatki późniejsze.
- dokumenty urzędowe odnoszące się do budowy ołtarza i świątyni sporządzone w języku aramejskim
- tzw. źródło hebrajskie zawierające edykt Cyrusa, spis naczyń i sprzętów świątynnych oraz listę rodów powracających z niewoli, stanowiło podstawę opowiadania o powrocie z niewoli w Księdze Ezdrasza.
Powyższy zbiór dokumentów stał się podstawą opracowania dla właściwego autora, a później dla nieznanego redaktora uzupełniającego dzieło kronikarza. Dzisiejszą formę, zdaniem współczesnych egzegetów, przybrało ono najpóźniej około 200 r. przed Chr.
Układ treści Ksiąg nie zawsze odpowiada chronologicznej kolejności wydarzeń. Najwięcej jednak trudności sprawia ustalenie czasu działalności obydwu głównych osobistości tj. Ezdrasza i Nehemiasza.
Wg. relacji Księgi Ezdrasza - kapłan Ezdrasz przybył do Jerozolimy w 7 roku panowania króla perskiego Artakserksesa. Nehemiasz zaś pierwszy raz przybył w 20 roku panowania Artakserksesa, a po raz drugi w 32 roku. Wynika z tego, że Ezdrasz uprzedził Nehemiasza o kilkanaście lat, co potwierdza tradycyjny układ obydwu ksiąg w Kanonie Pisma Świętego. Uściślenie chronologii jest niemożliwe z powodu trudności w zidentyfikowaniu osoby króla Artakserksesa, gdyż było 3 władców o tym imieniu.
Co do Nehemiasza jest sprawa o tyle prostsza, że w ogóle nie wchodzi w rachubę Artakserkses III Ochus, który panował tylko 22 lata, a zatem wzmianka o 32 roku panowania nie odnosi się do niego. Poza tym na podstawie papirusów z Elefantyny należy tu wykluczyć Artakserksesa II. Z zamieszczonej tam, bowiem wzmianki wynika, że w latach panowania Artakserksesa I należy umieścić współczesnych Nehemiaszowi: arcykapłana Eliasziba i namiestnika Samarii Sanballata. Wymieniony, zatem w Księdze Nehemiasza rok 20 i 32 Artakserksesa to 445 i 433 r. przed Chr.
Według tradycyjnego układu treści kapłan Ezdrasz poprzedził Nehemiasza, a więc byłoby to za panowania Artakserksesa I, czyli w 458 r. przed Chr.
Żadne z rozwiązań nie jest wolne od zastrzeżeń i najbardziej właściwe wydaje się w taj sytuacji pozostanie przy tradycyjnym układzie: Ezdrasz - Nehemiasz.
Autor Ezd - Ne przedstawił proces tworzenia się nowej społeczności narodu wybranego po niewoli babilońskiej. Wybrał kilka zasadniczych momentów o decydującym znaczeniu:
- dekret Cyrusa z 538 r. przed Chr.
- powrót z niewoli
- odbudowa świątyni
- działalność Ezdrasza
- działalność Nehemiasza
Podstawą tworzenia się nowej społeczności stał się edykt Cyrusa. Odpowiada on tolerancyjnej polityce królów perskich. Kronikarz dodaje do niego jego interpretację teologiczną:, Cyrus, który ma uwolnić naród wybrany, jest narzędziem w ręku Boga, Bóg, bowiem rządzi losami Izraela i całego świata. Kronikarz wierzył, że Żydzi są dla Boga wciąż narodem wybranym, pomimo skazania na wygnanie i zakończenia epoki królów. Gdy wygnańcy po powrocie odbudowują świątynię i zaczynają od nowa narodowe życie religijne, ujawnia się w praktyce wiara Izraela. Religia ST jest religią uniwersalistyczną, a Żydzi zamykają się we własnym kręgu. Była to jednak konieczność. Należało ocalić własną tożsamość i wychować pokolenia. Pobożni Żydzi zachowali swoją tożsamość. Prawa bożego należy przestrzegać w szczegółach: Izraelici mieli być narodem innym od pozostałych.