Księga Ezdrasza Nehemiasza Tobiasza Judyty Estery Pierwsza i Druga Księga Machabejska
Księga Ezdrasza jest piętnastą księgą historyczną Starego Testamentu a ostatnią (24.) Biblii Hebrajskiej. Połączona jest tam z Księgą Nehemiasza, z którą pierwotnie stanowiły całość (podział nastąpił dopiero w greckich kodeksach) i umieszczona w zbiorze Pism. Nazwa pochodzi od głównej postaci opisywanej w księdze - Ezdrasza - kapłana i uczonego w Prawie.
Została zredagowana prawdopodobnie na przełomie IV/III w. przed Chr.
Księga Ezdrasza stanowi kontynuację Ksiąg Kronik. Opisuje powrót Judejczyków z wygnania babilońskiego do Jerozolimy na mocy edyktu Cyrusa, odbudowę świątyni (tzw. druga świątynia, Zorobabela) i powrót drugiej licznej grupy pod wodzą Ezdrasza, który zreorganizował kult i przeprowadził reformę.
Księga Nehemiasza
Księga Nehemiasza należy do ksiąg historycznych i jest szesnastą księgą Starego Testamentu. W Biblii Hebrajskiej jest połączona z Księgą Ezdrasza (pierwotnie stanowiły całość, dlatego nazywa się ją czasem 2 Księgą Ezdrasza) i należy do zbioru Pism.
Księga jest przypisywana Nehemiaszowi, podczaszemu na dworze perskiego króla Artakserksesa I (465-424 przed Chr.) lub Artakserksesa II (405-359 przed Chr.), ale powstała prawdopodobnie na przełomie IV/III w. przed Chr.
Opisuje (w formie pamiętnika) dzieje Nehemiasza, który wyprosił u perskiego króla pozwolenie na odbudowę Jerozolimy, ponownie zasiedlił stolicę, zwalczał bezprawie (zwłaszcza w stosunku do ubogich), zorganizował służbę świątynną, uregulował przepisy szabatowe i sprawy małżeństw mieszanych.
Księga Tobiasza
Księga Tobiasza jest siedemnastą księgą katolickiego kanonu Starego Testamentu. Należy do ksiąg deuterokanonicznych (protestanci uważają ją za apokryf). Nie ma jej w Biblii Hebrajskiej - została odrzucona jako nie napisana w języku hebrajskim (prawdopodobnie spisano ją po aramejsku, choć w Qumran znaleziono również rękopis hebrajski zgodny z powszechnym przekładem greckim).
Anonimowy autor spisał ją na przełomie III/II w. przed Chr.
Księga Tobiasza opowiada o udrękach życia w diasporze. Jest opowieścią (nowelą) o losach pobożnego i miłosiernego Tobiasza z pokolenia Neftalego i jego rodziny deportowanej do Mezopotamii przez Asyryjczyków żyjących w Niniwie za panowania Sennacheryba (705-681 przed Chr.). Mówi o czynach miłosierdzia dokonanych przez Tobiasza, który wbrew zakazowi władcy grzebał pomordowanych, utracie przez niego wzroku i w konsekwencji majątku. Dalej opisuje losy jego syna (również Tobiasza) udającego się do Medii po odbiór długu w towarzystwie archanioła Rafała, który uwalnia Sarę od demona Asmodeusza i wskazuje lekarstwo na ślepotę ojca. Księgę kończy dziękczynny hymn Tobiasza.
Księga Judyty
Księga Judyty, choć spisana po hebrajsku, zachowała się jedynie w przekładzie greckim, dlatego w katolickim kanonie Starego Testamentu należy do deuterokanonicznych ksiąg historycznych, protestanci uważają ją za apokryf, a Biblia Hebrajska całkowicie ją odrzuca.
Powstała przypuszczalnie w okresie Machabeuszy (II w. przed Chr.), w środowisku chasydów (poprzedników faryzeuszy i esseńczyków) wspierających Machabeuszy.
Świadome pomieszanie imion z okresu perskiego, babilońskiego i asyryjskiego (np. Nabuchodonozor jest przedstawiony jako król asyryjski) prawdopodobnie miało na celu danie do zrozumienia czytelnikom, że księga jest fikcją literacką. Przedstawione postacie i walki miały symbolizować ogólne zmagania narodu wybranego z siłami zagrażającymi jego bytowi religijnemu i politycznemu. Bohaterką księgi jest Judyta, mężna i wierna Bogu niewiasta, która podstępem zabiła asyryjskiego wodza Holofernesa oblegającego twierdzę Betula, uwalniając w ten sposób naród. Tradycja chrześcijańska upatruje w Judycie typ Maryi reprezentującej nowy Lud Boży.
Księga Estery
Księga Estery jest jedną z ostatnich ksiąg historycznych Starego Testamentu, a w Biblii Hebrajskiej należy do zbioru Pism (ostatnia księga Pięciozwoju). Ponieważ w Septuagincie dołączono do niej fragment 10,4-16,24, jest on uważany za deuterokanoniczny i odrzucany przez Żydów i protestantów.
Powstała w okresie hellenistycznym (III-II w. przed Chr.).
Bohaterką księgi jest młoda Izraelitka przebywająca na dworze króla perskiego Kserksesa i jej opiekun Mardocheusz. Księga opisuje, w jaki sposób udało się im zapobiec zagładzie Żydów planowanej przez wezyra perskiego, Hamana. Wydarzenie to dało początek żydowskiemu świętu Purim, nazywanemu też świętem Losów (od losu rzuconego przez Hamana w celu wyznaczenia daty zagłady). Estera, podobnie jak Judyta, dzięki uratowaniu ludu izraelskiego uchodzi w tradycji i liturgii za typ Maryi.
Pierwsza i Druga Księga Machabejska
Księgi Machabejskie to ostatnie księgi historyczne Starego Testamentu. Należą do ksiąg deuterokanonicznych (istnieją też 3. i 4. uznawane za apokryfy); nie ma ich w kanonie Biblii Hebrajskiej.
Pierwsza Księga Machabejska została napisana po hebrajsku po śmierci Jana Hirkana, a przed wejściem Rzymian do Palestyny, przez wykształconego Żyda (dobrego historyka), ale zachowała się tylko w języku greckim. Natomiast Druga Księga Machabejska powstała w języku greckim ok. 120 r. przed Chr. (zatem wcześniej niż pierwsza). Jej autor jest nieznany.
Druga Księga Machabejska nie jest kontynuacją Pierwszej. Obie opisują historię walk judaizmu z hellenizmem (powstanie Machabeuszy). Pierwsza obejmuje okres 40 lat, od wstąpienia na tron Antiocha IV Epifanesa (175 r. przed Chr.) do śmierci ostatniego syna Matatiasza - Szymona, podstępnie zamordowanego w 135 r.
Druga jest streszczeniem pięciotomowego dzieła Jazona z Cyreny. Obejmuje czasy od schyłku panowania Seleukosa IV (187-175 r. przed Chr.), przez oczyszczenie Świątyni (164 r. przed Chr.), do zwycięstwa Judy nad Nikanorem (161 r. przed Chr.). Ma ona szczególne znacznie ze względu na rozwinięcie myśli o życiu pozagrobowym i nieśmiertelności oraz uzasadnienie konieczności modlitwy błagalnej i za zmarłych (po raz pierwszy w Starym Testamencie!).