psychologia społeczna

wykład 6

ROLA „JA” W POZNANAIU SPOLECZNYM

problematyka

• definicje

• koncepcja ja (self-concept)

• schemat ja (self-schema)

• samoocena (self-esteem)

• rozwój ja społecznego

• motywy ja

• strategie ja

koncepcja ja - odpowiedź na pytanie „Kim jestem?”

schemat ja - zorganizowane przekonania o Ja

- ukierunkowujące przetwarzanie informacji

samoocena - ocena samego siebie na wymiarze pozytywne-negatywne

• globalna

• cząstkowa

Społeczny charakter Ja

• Wiliam James (1890):

• „ja” przedmiotowe - wszystkie aspekty nas, o których możemy powiedzieć „moje”, a więc moja inteligencja, moja uroda, moje emocje itd. = działa

• „ja” podmiotowe - strumień świadomości, podmiot doświadczający i poznający = obserwuje to działanie

• Charles Horton Cooley (1902) - Ja odzwierciedlone George Herbert Mead (1934) - Ja jako tendencja do traktowania siebie jako obiektu symbolicznego, któremu znaczenie nadają społeczne interakcje

Inne Ja społeczne

• Ja publiczne (vs prywatne; Greenwald i Pratkanis, 1980)

• Ja interpersonalne (Markus i Cross, 1990)

• Ja społeczne (Brewer, 1991)

• Ja odzwierciedlone (Dice i Wallace, 2006)

• Ja niezależne i współzależne (Markus i Kitayama, 1991)

• Ja relacyjne (Andersen i Chen, 2002)

• Ja realne , idealne, powinnościowe (Higgins, 1987)

Czynniki kształtujące Ja społeczne

• role społeczne

• samoświadomość - jeżeli pełnię rolę to znaczy że jestem…..

• tożsamości społeczne

• społeczne definicje „Kim jestem” według najbardziej oczywistych społecznych kryteriów: etniczności, płci, wykształcenia, itp….

• aspekt „my” - przynależność do grupy

• porównania z innymi

• Festinger (1954) - inni pomagają nam zdefiniować standardy do definiowania siebie jako…- porównujemy się z innymi i decydujemy jak bardzo się różnimy

• porównania „w dół” i „w górę”

• porażki i sukcesy:

• swoje i innych (Ozer i Bandura, 1990)

• jak inni nas oceniają…(looking-glass self):

• koncepcja socjometru (Leary)

• Samospełniające się proproctwa (Harley i Fazio)

• kultura:

• indywidualizm - kolektywizm

Jak inni wpływają na Ja

• Teoria porównań społecznych (Sedikides, Geartner i Toguchi, 2003)

• „przejmujemy” pożądane cechy od innych - upodabniamy się do innych

• odrzucamy cechy niepożądane - staramy się od innych odróżnić

• Teoria komplementarności (Kiesler, 1983; Leary, 1957)

• wymiar kontroli (dominacja - uległość) vs afliacji (ugodowość-konfliktowość)

• wymiar afiliacji - upodabniania się

• wymiar dominacji - odróżnianie się

• Teoria naśladownictwa (Bandura, 1986; Chartrand i wsp., 2005)

• społeczna mimikra

Model Wyrazistego JA (salient self)

• Stapel i Van der Zee (2006) - aktywizacja aspektów Ja

• Aspekty Ja (self-construals) (Brewer i Gardner; 1996)

• Ja osobiste - indywidualne cechy i motywacje egotystyczne

• Teoria porównań społecznych

• Ja relacyjne - na ile dobrze wypełniam role społeczne

• Teoria komplementarności

• Ja kolektywne - „my”

• Teoria naśladownictwa

Pierwotność aspektów Ja

• Kultura:

• Ja indywidualne (niezależne) i relacyjne (zależne) (Markus i Kitayama, 1991)

• Sytuacja:

• potrzeba bycia unikalnym i lepszym (Ja indywidualne),

• angażowanie się w znaczące związki z innymi (Ja relacyjne)

• potrzeba przynależności do grupy (Ja kolektywne)

Rola ja w poznaniu społecznym

• ukierunkowuje procesy poznawcze

• ma wpływ na odbiór i wartościowanie informacji odnoszących się do ja

• ma wpływ na:

• pamięć, myślenie, wyobraźnię

• efekt odniesienia do ja (self-reference effect) (Higgins i Bargh, 1987)

• postawy, orientacje (np. zadaniowa - bezradnościowa)

• zachowania - wybór zadań, partnerów interakcji, zachowania w grupie

Totalitarne Ja

• Anthony Greenwald - „ja” = system totalitarnego państwa

• kontrola informacji:

• podkreślane pozytywnych aspektów własnego narodu wywyższając się nad innymi narodami

• Kluczowe tendencyjne „zarządzania informacją” o sobie

Motywy Ja

• Autowaloryzacji - dążenie do utrzymywania, obrony i podwyższania poczucia własnej wartości

• źródłem poszukiwanie przyjemności i unikanie bólu

• Samowiedzy - dążenie do posiadania pewnej i wiarygodnej informacji na swój temat

• źródłem potrzeba spójności, redukowania niepewności, zdolności do kontroli i przewidywania zmian w otoczeniu

• autoweryfikacji

• Samonaprawy - pragnienie osiągnięcia, lub tylko zbliżenia się do tego, co dana osoba uważa za standard idealny Ja

• źródłem potrzeba kontroli lub osiągnięć

Strategie Ja

• rozumowanie społeczne

• społeczne porównania i interakcje

• autoprezentacje

• tożsamości grupowe

Strategie ja a rozumowanie społeczne

jak służebne wobec Ja motywy wpływają na:

• treść i użycie struktur poznawczych

• na tendencyjne przeszukiwanie pamięci i procesy ewaluacji oraz

• na procesy atrybucji

Ja a treść i użycie struktur poznawczych

Dunning i wsp.

• znaczenie cech

• różnorodność definicji cech

• porażka w sytuacji zw. z cechą - odrzucenie

Ja a tendencyjne przeszukiwanie pamięci i procesy ewaluacji

(Kunda, 1990) - przekonanie, że cecha wiąże się z sukcesem:

• ocena wg niej

• pamiętanie informacji z nią związane

• Mechanizm: hipoteza o posiadaniu owych pożądanych cech, które dalej zgodnie, ze strategią konfirmacji w procesie poznawania, są potwierdzane

Ja a procesy atrybucji

egocentryczny wzorzec atrybucji, czyli przypisywanie sobie przyczyn sukcesów, ale innym (bądź otoczeniu) przyczyn własnych porażek (Tennen i Herzberger, 1987)

• osoby ze skłonnością do egocentrycznych atrybucji charakteryzują się jednocześnie wysoką samooceną

Potwierdzanie informacji na swój temat

• Autoweryfikacja - dążenie do zgodności między już istniejącymi przekonaniami o sobie, a nowymi informacjami (Swann, 1990)

• Swann (1987; 1989; 1990; 1992) - weryfikacji danych na swój temat

• kreowanie sytuacji społecznych

• interpretowanie i zapamiętywanie interakcji jako potwierdzających ich wiedzę o sobie

• Swann (1987) - kontrola i przewidywalność - szukamy potwierdzenia tylko tych wiedzy pewnej

Strategie ja a porównania społeczne

• Kiedy dokonujemy porównań społecznych?

• w sytuacji zagrożenia samooceny

• Jak dokonujemy porównań społecznych?

• poszukujemy „gorszych”

• fabrykujemy osoby do porównań

• wybieramy aspekty siebie do porównań

• zaprzeczamy ważności tych aspektów, z uwagi na które porównania wypadają niekorzystnie

• Kto dokonuje porównań:

• zarówno osoby z niską samooceną, jak i te z wysoką

• osoby z niską samooceną - strategie pasywne

• osoby z wysoką samooceną - strategie aktywne

• Porównania w „górę” - z nieco lepszymi

• by się poprawić

• ludzie w zagrożeniu ….

Co wpływa na wybór motywu Ja

• autowaloryzacja - system afektywny

• samowiedza - system poznawczy

• Swann i wsp. (1987) - zaktywizowana pozytywna / negatywna wiedza Ja + pozytywna / negatywna informacja zwrotna o char. Społ.

• badani reagują poznawczo - spójność wiedzy o sobie z informacją zwrotną

• emocjonalnie - pozytywność informacji zwrotnej

• preferencja informacji zwrotnej spójnej z samowiedzą w warunkach niezagrażających

• preferencja informacji wzmacniającej w sytuacjach zagrażających

• samowzmocnienie - proste preferencje pożądanej społecznie informacji zwrotnej

• samowartościowanie - bardziej złożone procesy

Model Utrzymywania Samooceny Tessera

• reakcje osoby na wykonanie danego zadania zależą od trzech zmiennych:

• jakości samego wykonania („jak dobrze je wykonałam”)

• bliskości z wykonującym zadanie („na ile bliska jest mi osoba, która wykonała zadanie w określony sposób, i do której swoje wykonanie przyrównuję”)

• ważności zadania dla samooceny („na ile dotyczy ono obszaru, w którym dążę do wysokich wyników, bo na nich opieram samoocenę”)

Aktywna regulacja wg MUS

• zmniejszanie lub zwiększanie różnicę między wynikami własnymi a cudzymi

• nasilanie lub osłabianie bliskości w stosunku do innej osoby

• zmiana spostrzegania dziedziny jako istotnej lub nie dla Ja

5

---