1) Podstawowe źródła zanieczyszczeń antropometrycznych:
-elektrownie cieplne
-hutnictwo żelaza
-górnictwo naftowe i przeróbka ropy
-transport samochodowy
-hutnictwo
-przemysł metali kolorowych
2) Główne zobowiązania międzynarodowe Polski w zakresie ochrony powietrza i przepływów trans granicznych zanieczyszczeń powietrza: Uzgodnienia międzynarodowe
w zakresie ochrony powietrza i przepływów trans granicznych zanieczyszczeń. Protokół do konwencji Genewskiej podpisano przez strony konwencji na szczeblach ministerialnych w Oslo (czerwiec 1994, tzw. 2 protokół siarkowy),którego sygnatariusze są państwa Europy i Ameryki Północnej zobowiązały się do technologii nie odpadowych w gałęziach przemysłu wytwarzających lotne związki siarki.
- Podpisano w Kyoto w 1997 protokół na Trzeciej Konferencji Stron Ramowej Konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu Zobowiązuje kraje rozwinięte do redukcji gazów cieplarnianych o 5,2%w stosunku do 1990 roku
- Protokół z Goteborga (1999, tzw. Protokół Azotowy) w sprawie przeciwdziałania zakwaszeniu i powstania przyziemnego ozonu.
4) Czynniki uwzględniane w koncepcji proekologicznego projektowania i wytwarzania wyrobów:
1) konstrukcja powinna być najprostsza ze względu na proces wytwarzania, montaż, recycling
2) Właściwy dobór materiałów do stosowanego procesu technologicznego
3) Unikanie stosowania materiałów niebezpiecznych i zagrażających środowisku.
4) Minimalizowanie zużycia materiałów energii
5)Redukowanie do niezbędnego minimum operacje półwykańczające i wykańczające wyrobu
6) Produkowanie bezbrakowe i minimalizowanie czasowych nakładów pracy
7) Minimalizowanie ilości powstałych odpadów stałych ciekłych oraz emisyjności
8) Minimalizowanie nakładów i kosztów pracy oraz kosztów stałych i zmiennych
9) Prowadzenie procesu wytwarzania z uwzględnieniem obowiązujących regulacji prawnych.
5) Recykling surowcowy i materiałowy:
Recykling materiałowy:
Polega na ponownym zastosowaniu odpadów z przetwórstwa do wytwarzania nowych wyrobów. Powinien być stosowany wszędzie tam, gdzie jest to tylko ekonomicznie i ekologicznie uzasadnione.
Recykling surowcowy:
(mat. chemiczne i termiczne). Polega na chemicznej lub termicznej destruktywnej konwersji substancji zawartych w odpadach do związków prostszych i ich przerobie do innych surowców chemicznych (także paliw).
6) Podstawowe zasady rozwoju zrównoważonego (ekorozwój).
1. Nadrzędność Ekorozwoju. Ochrona środowiska naturalnego nie może być w konflikcie z interesem gospodarczym i stanowią równoważny gospodarowania. W działalności gospodarczej obowiązek ochrony środowiska nie może być traktowany jako mniej ważny - stosowanie zasady prewencji i oceny. 2. Uwzględnienie wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej. 3. Praworządność. Bezwzględne przestrzeganie prawa bez stosowania wyjątków dla wszystkich użytkowników środowiska. 4. Odpowiedzialność sprawcy. Zanieczyszczający ponosi pełną odpowiedzialność finansową i prawną. 5. Likwidacja zanieczyszczeń u źródła - Zasada czystej produkcji. Produkcja zanieczyszczeń poprzez działania u źródła, nowoczesne technologie bezodpadowe, metody zarządzania środowiskiem, działania zgodne z normami - sformalizowane (ISO14000, BS7750, EMAS) oraz nie sformalizowane. 6. Ekonomizacja. Stosowanie mechanizmów rynkowych skłaniających do zachowań proekologicznych, przez system opłat, kredyty preferencyjne i dotacje na działania przeciwdziałające degradacji środowiska. 7. Regionalizm. Każda gmina i region ma prawo na własnym terenie samodzielnie kształtować politykę społeczo - gospodarczą. 8. Uspołecznienie. Dążenie do udziału społeczności w lokalnych procesach ochrony i kształtowania środowiska - edukacj ekologiczna. 9. Wspólne rozwiązywanie europejskich globalnych problemów ochrony środowiska. /powyższe zasady zostały ujęte w dokumencie „Polityka Ekologiczna Państwa” z 1992r.
7) Hierarchia działań proekologicznych stosowana w zarządzaniu środowiskiem (pod względem skuteczności i celowości).
1. Zapobieganie u źródła. 2. Minimalizacja u źródła. 3. Recykling. 4. Segregacja odpadów (rozdzielanie) i koncentracja. 5. Wymiana odpadów. 6. Odzysk energii z odpadów. 7. Spalanie bez wykorzystania energii i inna obróbka odpadów. 8. Usuwanie i składowanie odpadów.
8) Najważniejsze zobowiązania wynikające z Agendy 21 (Szczyt Ziemi 1992).
Globalny Program Działań - Agenda 21 - Wskazuje w jaki sposób rozwój ma być zrównoważony gospodarczo, społecznie i ekonomiczne. Agenda 21 składa się z: Cz.I. Zagadnienia społeczne i ekonomiczne. Zmiana modelu konsumpcji poprzez: - obniżenie zużycia energii i materiałów, - minimalizacja odpadów, ich recycling, - badania i znakowanie produktów, - opłaty i podatki za korzystanie ze środowiska, - opakowania zwrotne, - reklama proekologicznych towarów. Cz.II. Ochrona atmosfery. - ograniczenia gazów, efekt cieplarniany, zanik ozonu, kwaśne deszcze. - wytwarzanie i zużycie energii, - transport, - rozwój przemysłu, - wykorzystanie zasobów lądowych i morskich. Metody działań. - unowocześnianie systemów energetycznych , - promocja efektywnych energetycznie urządzeń, promocja urządzeń transportowych o minimalnej szkodliwości dla środowiska, - redukcja wydzielanych do atmosfery płynów i gazów - poprzez prewencję. Tworzenie porozumień regionalnych pomiędzy państwami w sprawie trans granicznych zanieczyszczeń powietrza. Dla substancji szczególnie zagrażających środowisku zaleca się współpracę międzynarodową przy przekazywaniu technologii nieszkodliwych dla środowiska.
9) Odpady - definicje oraz podstawowe zasady odnoszące się do postępowania z odpadami zgodnie z ustawą o odpadach Dz.4U.Nr96 z 1997.
Przepisy ogólne - określają zasady: - postępowania z odpadami, - zapobiegania ich powstawaniu i ich minimalizacja. Odpady - są to są to wszystkie substancje, przedmioty stałe oraz nie będące ściekami substancje ciekłe powstające w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej lub bytowania człowieka, za odpady uważa się również osady ściekowe. Odpady niebezpieczne - ze względu na skład chemiczny, pochodzenie i inne własności i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia. Odpady komunalne - stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych. Ścieki - wprowadzanie do wód do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych zużyte wody do celów gospodarczych lub bytowych. Odbiorcy odpadów - podmioty gospodarcze, które zgadzają się na usuwanie odpadów z miejsc ich powstania, wykorzystywania i ich przetwarzania. Powstawanie odpadów - powinno być wyeliminowane lub ograniczane przez wytwarzających odpady i odbiorców odpadów niezależnie od stopnia uciążliwości, ich ilości lub miejsca powstawania. Działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów powinny być planowane, projektowane i prowadzone tak aby: - zapobiegały ich powstawaniu, - zapewniały bezpieczne dla środowiska wykorzystanie odpadów, jeżeli nie udała się zapobiec ich powstaniu, - zapewniły zgodne z zasadami ochrony środowiska sposób postępowania z odpadami, których powstawaniu nie udało się zapobiec lub wykorzystać. W przypadku odpadów nieprzemysłowych, stosuje się je do kształtowania powierzchni gruntu lub ich dostosowanie do określonych potrzeb. Unieszkodliwianie odpadów polega na: poddaniu ich procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego. W celu doprowadzenia do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla środowiska. Art.11.1. Obowiązek zapobiegania powstawaniu lub minimalizowaniu odpadów, ich wykorzystania, usuwania lub unieszkodliwiania spoczywa na wytwarzającym odpady. Art.11.2. Wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązku usuwania odbiorcy odpadów. Art.13.1. Wytwarzający odpady i odbiorca odpadów. Są zobowiązani do prowadzenia ich ilościowej i jakościowej ewidencji, zgodnie z przyjętą klasyfikacją odpadów oraz listą odpadów niebezpiecznych. Art.14.1. Zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ich minimalizacja winny być ustalone w pierwszej kolejności w planowaniu i projektowaniu. Art.16.1. Podmioty gospodarcze mają obowiązek wykorzystywania jako surowców wtórnych odpadów, jeżeli jest to technologicznie i ekonomicznie uzasadnione. Art.19.3. Gmina realizuje zadania związane z racjonalnym gospodarowaniem odpadami komunalnymi wg zasad określonych w przepisach o utrzymaniu w czystości i porządku gmin. Art.21.6. Jeżeli istnieją możliwości wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów właściwy organ może odmówić zgody na budowę składowiska odpadów.
Odpady i kary pieniężne. Wytwarzający odpady jest zobowiązany do naliczenia za umieszczenie odpadów na składowiskach. - Odpady klasyfikuje się zależnie od źródła powstawania, stopnia uciążliwości bądź stwarzanych zagrożeń dla środowiska. - Zasady postępowania z odpadami, - Wytwarzający odpady jest zobowiązany do stosowania takich sposobów lub form usług. Art.8.1. Zezwolenie na prowadzenie działalności w wyniku którego powstają odpady (>1000 ton rocznie) wydaje wojewoda, w zakresie (<1000), zezwolenie wydaje burmistrz na którego terenie miasta znajduje się podmiot gospodarczy. Wniosek powinien zawierać (wniosek o zezwolenie): - rodzaj odpadu, - skład chemiczny, - ilość konkretna odpadu, - program obejmujący sposoby minimalizacji, usuwania odpadów, - sposób składowania (miejsce), sposób transportu, - sposób ich powtórnego przetworzenia (wykorzystania), Art.9.1. Zezwolenie określa: - rodzaj oraz ilość odpadów dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku, - warunki realizacji programu wg ust.1 pkt. 3, z uwzględnieniem selektywnego postępowania z odpadami. Art.9.3-5. W razie, gdy wytwarzający odpady nie przestrzega warunków określonych w zezwoleniu organ wydający zezwolenie wzywa do zaniechania naruszeń, jeżeli to nie skutkuje możliwe jest cofnięcie decyzji zezwalającej bez odszkodowania co powoduje wstrzymanie działalności, oraz czas ich składowania. Art.37.1. Za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nie wyznaczonym lub niezgodnie z wymaganiami decyzji, wytwarzającemu odpady, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza karę pieniężną. Art.35.13. Kary pieniężne obciążają zysk lub powiększają stratę wytwarzającego odpady po opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Międzynarodowy obrót odpadami. Art.42. Międzynarodowy obrót odpadami polega na przewozie odpadów z zagranicy i ich wywożeniu. Przepisy karne. Kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie usuwa odpadów z miejsc ich powstawania, nie unieszkodliwia itd., podlega karze.
10) Czynniki warunkujące ECO - skuteczność.
- redukcja ilości materiałów zużywanych na produkty i usługi, - redukcja zużycia energii w produkcji i usługach, - redukcja emisji substancji toksycznych, - zwiększenie recyklingu materiałów, - maksymalizacja zrównoważonego wykorzystania odnawianych zasobów, - redukcja materiałów, z których odpady długo rozkładają się w czasie, - zwiększenie żywotności produktów i skuteczności usług. (ECO - skuteczność to część pojęcia Czystej Produkcji).
11) Pojęcie czystej produkcji, jej rola i znaczenie.
(1989r. - UNEP) - to ciągłe stosowanie zintegrowanej prewencyjnej środowiskowej strategii w stosunku do procesów produkcyjnych, produktów i usług, mającej na celu zwiększenie eko-skuteczności i redukcję ryzyka dla ludzi i środowiska. Dotyczy: - procesów produkcyjnych (oszczędność surowców i energii, eliminacja toksyn, zmniejszenie ilości odpadów), - produktów (zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko w całym cyklu życia), - usług (wprowadzenie problematyki środowiskowej w ich projektowanie i konsumowanie).
Oczekiwania czystej produkcji. a) redukcja: - kosztów materiałowych, - kosztów gospodarki odpadami, - kosztów energii, b) poprawa: - dyspozycyjność procesów, - wydajności pracy, - jakości produktu, c) ograniczenie: - zagrożeń zdrowotnych, - oddziaływań na środowisko naturalne, d) podnoszenie prestiżu zakładu i jego konkurencyjności na rynku.
Ideałem czystej produkcji jest produkcja bezodpadowa.
13) Techniki minimalizacji odpadów.
1. Redukcja u źródła: a) poprawne praktyki operacyjno-eksploatacyjne. Obejmują metody: - proceduralne, - administracyjne, - instytucjonalne, - minimalizacji odpadów przez przedsiębiorstwo. b) zmiany technologiczne - to modyfikacje procesów wytwórczych, technologicznych, wyposażenia mające na celu redukcję odpadów. c) zmiany materiałowe. Obejmują: oczyszczenie materiałów, zastąpienie materiałów ich substytutami. d) zmiany w produkcji. Obejmują: zastąpienie produktu substytutem, zmiany w sposobie konserwacji produktu, zmiany w składzie. 2. Recyrkulacja (Recykling): a) użycie i ponowne użycie, b) odzysk.
14) Procedura minimalizacji odpadów. Struktura procedury: a) wyznaczenie celu działania, w procedurze WMA, cele znajdują się w obszarze prowadzącym do minimalizacji odpadów. b) zebranie niezbędnych informacji. c) poszukiwanie i analiza możliwości rozwiązania problemu. d) podjęcie decyzji, wybór spośród możliwości z wykorzystaniem techniki i podejmowania decyzji. e) operacje, etap realizacji decyzji, wprowadzenie w życie rozwiązania
Co można uzyskać stosując procedurę minimalizacji odpadów: - zredukowanie kosztów przeróbki odpadów, - zredukowanie kosztów składowania odpadów, - zmniejszenie kosztów operacji, - zmniejszenie kosztów surowców, - dostosować się do wymagań ochrony środowiska, itp.
Uświadomiona potrzeba minimalizacji odpadów. a) planowanie i organizacja: - uzyskanie poparcia kierownictwa, - ustalanie celów programu i oceny, - zorganizowanie grupy problemowej dla programu oceny, b) faza oceny: - zebranie danych o odpadach, procesach i urządzeniach, - ustalenie priorytetów i wybranych celów oceny, - wybór składu zespołów oceniających, - przegląd danych, - tworzenie wariantów rozwiązań, - przegląd i wybór wariantów do opracowania, c) analiza warunków wykonalności: - ocena techniczna, - ocena ekonomiczna, - wybór materiałów do realizacji, d) wdrożenie: - uzasadnienie projektu i uzyskanie środków, - instalowanie, - procedura wdrożenia, - ocena działania.
15) Źródła informacji o wariantach minimalizacji odpadów. - firmy handlowe, - inżynierowie i robotnicy przedsiębiorstwa, - literatura i lokalne instytucje zajmujące się ochroną środowiska, - dostawcy urządzeń, - konsultanci, - internet.