Marek Andrzej
komentarz
LEX 2007
Komentarz do art.120 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, LEX, 2007, wyd. IV.
Stan prawny: 2007.03.15
1. Polski kodeks karny w art. 120 spełnia zobowiązanie międzynarodowe, penalizując w ustawodawstwie krajowym używanie środków masowej zagłady zakazanych przez prawo międzynarodowe. Jest to więc typowa dyspozycja zależna, o tym bowiem, jakie środki są zakazane, rozstrzygają nie normy kodeksu karnego, lecz prawo międzynarodowe. Tam też trzeba szukać wyjaśnienia, co należy rozumieć przez środek masowej zagłady. Przyjęło się uważać za takie środki broń chemiczną, bakteriologiczną i jądrową, ale brak jest ścisłej definicji pojęcia "środek masowej zagłady" w aktach prawa międzynarodowego.
2. Zakaz używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych wynika z Protokołu podpisanego w Genewie w dniu 17 czerwca 1925 r. (Dz.U. z 1929 r. Nr 28, poz. 278) oraz z Konwencji o zakazie używania broni powodujących nadmierne cierpienia i niekontrolowane skutki, sporządzonej w Genewie dnia 10 października 1980 r. (Dz.U. z 1984 r. Nr 23, poz. 104). Jeżeli chodzi o broń jądrową, to zakaz jej stosowania wynika z rezolucji Zgromadzenia Ogólnego NZ z dnia 24 listopada 1961 r., uznającej użycie takiej broni za sprzeczne z kartą NZ i wymierzone przeciwko ludzkości.
Budyn-Kulik Magdalena, Kozłowska-Kalisz Patrycja, Kulik Marek, Mozgawa Marek
komentarz
Oficyna 2007
Komentarz do art.120 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] M. Mozgawa (red.), M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, Kodeks karny. Komentarz praktyczny, Oficyna, 2007, II wyd.
Stan prawny: 2007.10.10
1. Przedmiotem ochrony jest porządek międzynarodowy.
2. Stosowanie środka może polegać zarówno na działaniu, jak i zaniechaniu (niewłaściwe z zaniechania). Przestępstwo to ma charakter formalny. Do jego znamion nie należy skutek na przykład w postaci spowodowania masowej zagłady.
3. Pod pojęciem środka masowej zagłady należy rozumieć także środek masowego rażenia. Jest to broń jądrowa, chemiczna, biologiczna. Nie stanowią broni masowego rażenia gazy łzawiące i inne substancje obezwładniające, ale na mocy przepisów prawa międzynarodowego ich stosowanie w trakcie działań wojennych zostało zabronione - protokół dotyczący zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych, podpisany w Genewie 17 czerwca 1925 r. (Dz.U. z 1929 r. Nr 28, poz. 279). Przy opisie czynności wykonawczej ustawodawca odwołuje się do uregulowań prawa międzynarodowego, m.in. do konwencji z 10 kwietnia 1972 r. (Dz.U. z 1976 r. Nr 1, poz. 1) o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej (biologicznej) i toksycznej oraz o ich zniszczeniu; konwencji o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki, sporządzonej w Genewie 10 października 1980 r. (Dz.U. z 1984 r. Nr 23, poz. 104 ze zm.); por. także Flemming, Międzynarodowe..., s. 3-24.
4. Jest to przestępstwo powszechne.
5. Strona podmiotowa polega na umyślności, w obu postaciach zamiaru.
6. Przepis art. 120 może pozostawać w zbiegu kumulatywnym z przepisami art. 118 § 1 i 2, przepisami typizującymi przestępstwa przeciwko obronności oraz z art. 148, 156 czy 163 i n.
Barczak-Oplustil Agnieszka, Bogdan Grzegorz, Ćwiąkalski Zbigniew, Dąbrowska-Kardas Małgorzata, Kardas Piotr, Majewski Jarosław, Raglewski Janusz, Rodzynkiewicz Mateusz, Szewczyk Maria, Wróbel Włodzimierz, Zoll Andrzej, Zoll Fryderyk
komentarz
Zakamycze 2006
Komentarz do art.120 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-277 k.k., Zakamycze, 2006, wyd. II.
Stan prawny: 2006.03.01
Znamiona określające typ czynu zabronionego
Przedmiot ochrony
1. Przedmiotem ochrony przepisu art. 120 k.k. jest ustalony przez przepisy prawa międzynarodowego porządek prawny dotyczący działań wojennych.
2. Jest to przestępstwo o podwójnej bezprawności ze względu na odwołanie się wśród znamion czynu do przepisów prawa międzynarodowego (zob. teza 6 i 7 uwag wprowadzających do rozdziału XVI).
Znamiona strony przedmiotowej czynu zabronionego
Podmiot czynu zabronionego
3. Podmiotem czynu zabronionego określonego w art. 120 k.k. jest każdy człowiek. Jest to więc przestępstwo powszechne.
Znamiona określające czynność sprawczą
4. Przestępstwo z art. 120 k.k. jest przestępstwem formalnym z działania, dokonanym z chwilą użycia środka masowej zagłady, niezależnie od tego, czy i jakie skutki zostały przez to spowodowane.
5. Czynność sprawcza określona w art. 120 k.k. ma być podjęta przy pomocy środka masowej zagłady, zakazanego przez prawo międzynarodowe. O jakie zakazy i środki tu chodzi - zob. teza 1 i 2 uwag wprowadzających.
6. Przestępstwo z art. 120 k.k. nie posiada jednolitego przedmiotu bezpośredniego działania. Ze względu na charakter użytego środka, który ma służyć masowej zagładzie, ofiarami tego przestępstwa mogą być ludzie, ziemia, środowisko i zabudowania w trudnym do przewidzenia zakresie.
7. Przepis art. 120 k.k. posługuje się pojęciem "środek masowej zagłady" nie podając definicji takiego środka. W ustaleniu treści tego pojęcia należy odwołać się do jego rozumienia na płaszczyźnie prawa międzynarodowego. Można uznać, że chodzi tu o takie środki, jak broń chemiczna, bakteriologiczna i jądrowa, jak również środki, których niszczycielskie działanie ma bardzo szeroki zasięg, a skutki ich użycia są rozległe i długotrwałe bądź niedające się usunąć (por. M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne..., s. 27).
Zakaz użycia broni jądrowej wynika z rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 24 listopada 1961 r. uznającej użycie takiej broni za sprzeczne z Kartą Narodów Zjednoczonych. W 1996 r. podpisano w Nowym Jorku układ o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową.
Znamiona strony podmiotowej
8. Przestępstwo z art. 120 jest przestępstwem umyślnym. Znamię czasownikowe "stosuje" dopuszcza możliwość popełnienia go nie tylko z zamiarem bezpośrednim, ale również z zamiarem ewentualnym.
Zagrożenie karą i środkami karnymi
9. Zbrodnia z art. 120 zagrożona jest karą pozbawienia wolności od 10 do 15 lat, karą 25 lat pozbawienia wolności oraz karą dożywotniego pozbawienia wolności.
10. Wymierzając karę za zbrodnię z art. 120, sąd winien każdorazowo rozważyć celowość orzeczenia obok kar środków karnych, o których mowa w art. 39 k.k., a w szczególności pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, przepadku przedmiotów czy podania wyroku do publicznej wiadomości.
Zbieg przepisów ustawy
11. Możliwy jest zbieg przepisu art. 120 k.k. m.in. z przepisami art. 118 § 1 i 2 k.k., przepisami rozdziału XVIII (przestępstwa obronne), rozdziału XX (przestępstwa przeciwko środowisku) oraz przepisami art. 148, 156 oraz 163 k.k.
Tryb ścigania
12. Zbrodnia z art. 120 k.k. jest ścigana z oskarżenia publicznego.