POSTĘPOWANIE FIZYKOTERAPEUTYCZNE W WYBRANYCH CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO - NERWOBÓL
NERWU TRÓJDZIELNEGO ORAZ NEURALGIA MIĘDZYŻEBROWA
1) Nerwoból lub neuralgia to określenie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w obszarze zaopatrzonym czuciowo przez konkretny nerw lub nerwy.
Nerw trójdzielny (n. trigeminus) = V n. czaszkowy
- jest nerwem mieszanym,
- zawiera dwie części: czuciową (aferentną, większą) i ruchową (eferentną, mniejszą),
- jądra czuciowe leżą w grzbietowej części mostu, śródmózgowiu i rdzeniu przedłużonym (przebiegają przez zwój półksiężycowaty); włókna czuciowe mają swój początek w zwoju trójdzielnym zlokalizowanym w cz. skalistej kości skroniowej
- jądro ruchowe leży w grzbietowej części mostu, nie bierze udziału w tworzeniu zwoju, omija go dążąc do nerwu żuchwowego.
Ze zwoju odchodzą trzy gałęzie:
nerw oczny - unerwia czuciowo czoło, grzbiet nosa, zatokę czołową i sitową, powiekę górną i gałkę oczną; wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową i dzieli się na 3 gałęzie: (n. nosowo-rzęskowy, n. czołowy, n. łzowy)
nerw szczękowy - unerwia dolną powiekę, skrzydełka nosa, skórę okolicy skroni, szczęki i wargi górnej, szczękę i górne zęby, zatoki przynosowe i błonę śluzową dolnej części nosa; wychodzi z czaszki przez otwór okrągły i dostaje się do górnej części dołu skrzydłowo-podniebiennego, gdzie dzieli się na: (nn. skrzydłowo-podniebienne, n. podoczodołowy, n. jarzmowy)
nerw żuchwowy - czuciowo unerwia: skórę okolicy żuchwy, bródkę żuchwę, dolne zęby i 2/3 przedniej części języka (n. policzkowy, n. językowy, n. zębodołowy dolny, n. uszno -skroniowy); ruchowo unerwia: mm żwacze, skroniowe i skrzydłowe boczne i przyśrodkowe.
Od każdej z gałęzi odchodzą włókna do opony twardej mózgowia: I gałąź od nerwu ocznego oddaje włókna do namiotu móżdżku i okolic zatoki skalistej; II gałąź od nerwu szczękowego zaopatruje przednie okolice unaczynienia tętnicy oponowej środkowej; III gałąź oponowa nerwu żuchwowego - pozostały obszar ukrwiony przez tętnicę oponowa środkową.
W nerwobólach n. trójdzielnego często stwierdza się bolesność uciskową:
1) w miejscu wyjścia n. nadoczodołowego (wcięcie nadoczodołowe); 2) w miejscu wyjścia
n. podoczodołowego (otwór podoczodołowy); 3) w miejscu wyjścia nerwu bródkowego (otwór bródkowy).
ETIOLOGIA:
Pierwotne nerwobóle = idiopatyczne:
- Wywołane napadowymi, okresowymi wyładowaniami czuciowych neuronów ośrodkowych. Do układu, w którym dokonuje się patologiczne wyładowanie prawdopodobnie wchodzę liczne neurony znajdujące się w zwoju półksiężycowatym, w jądrze czuciowym i korzeniu zstępującym nerwu trójdzielnego oraz we wzgórzu. Ból może pojawić się w następstwie podrażnienia na obwodzie; podrażnienie to tylko wyzwala ból, nie jest jego przyczyną.
- Może się zdarzyć, że jakieś naczynie krwionośne uciska na nerw trójdzielny
w przestrzeni podpajęczynówkowej, czyli w jamie czaszki. Długotrwały, pulsujący ucisk naczynia na nerw niszczy z czasem ten nerw, a przede wszystkim jego osłonkę izolacyjną - osłonkę mielinową. Zaczyna wtedy dochodzić do zakłóceń w pracy nerwu, być może nawet do swego rodzaju "zwarć" elektrycznych.
Wtórne nerwobóle spowodowane są różnymi śródczaszkowymi procesami chorobowymi (nowotwory, tętniaki, miejscowe zapalenie opon) oraz urazami. Nerwobóle te mają odmienny charakter niż „pierwotne” nerwobóle. W nerwobólach wtórnych stwierdza się zazwyczaj objawy ubytkowe, które nie występują w postaci „pierwotnej”
WYSTEPOWANIE:
Nerwoból n. trójdzielnego jest najczęstszym nerwobólem. Choroba rzadko rozpoczyna się przed 35 r.ż., zazwyczaj chorują ludzie starsi, kobiety częściej niż mężczyźni.
OBRAZ KLINICZNY nerwobólu pierwotnego:
- napadowe występowanie bólu trwające 1-2 min., rzadziej kilkanaście minut;
- w przerwie między atakami chory nie ma dolegliwości;
- częstość napadów: od kilku w miesiącu do kilkunastu w ciągu dnia;
- lokalizacja bólu: w jednej lub dwóch gałęziach nerwu (rzadko w trzech i rzadko
I gałąź jest siedzibą bólu; rzadko występuje obustronny nerwoból i ból nigdy nie występuje jednocześnie po obu stronach)
- charakter bólu bardzo silny: bywa palący, piekący, niekiedy pojawiają się skurcze mięśni twarzy i żuchwy, zdarza się łzawienie oka po stronie bólu;
- podczas i po ataku bólu nie ma upośledzenia czucia; chorzy skarżą się na przeczulicę skóry twarzy;
- co wyzwala ból: ruchy twarzy, spożywanie pokarmów, mówienie, dotknięcie okolicy policzka/ nosa/ wargi;
- w przebiegu choroby występują remisje (przerwy miedzy kolejnymi napadami mogą trwać kilka tygodni/ miesięcy/ lat);
- napady rzadko ustępują całkowicie;
- w badaniu nie stwierdza się zaburzeń ubytkowych czucia i ruchu;
LECZENIE:
- zachowawcze (farmakoterapia przeciwbólowa, fizykoterapia)
- chirurgiczne (przecięcie pozazwojowe czuciowych korzeni nerwu trójdzielnego)
CELE FIZYKOTERAPII:
leczenie objawowe przeciwbólowe
Neuralgia międzyżebrowa:
WYSTĘPOWANIE: U ludzi młodych często występują dolegliwości zwane nerwobólami międzyżebrowymi. Są one jedną z przyczyn dolegliwość bólowych w obrębie klatki piersiowej nie związanych z chorobami układu sercowo-naczyniowego.
CHARAKTERYSTYKA BÓLU: Opisywane są jako prądy, ostre kłucia wędrujące wzdłuż żeber, wzmagające się przy ruchach klatki piersiowej, kaszlu, kichaniu.
LOKALIZACJA BÓLU: Punkty szczególnie bolesne znajdują się przy kręgosłupie
na poziomie podrażnionego nerwu i przy jego zakończeniu, względnie w miejscu przyczepu żeber do mostka. Często pojawiają się przy wysiłku. Dolegliwości zwykle mijają samoistnie, zaleca się wypoczynek i przerwę w intensywnej aktywności fizycznej, czasem maści
z niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi (np. diclofenak).
PRZYCZYNY nerwobólu międzyżebrowego mogą być różne: procesy zapalne i uciskowe
w obrębie kręgosłupa i żeber. Również zmiany chorobowe narządów wewnętrznych położonych w klatce piersiowej i górnej części jamy brzusznej,
a także półpasiec mogą być jego przyczyną.
W przebiegu półpaśca dochodzi do zapalenia zwojów międzykręgowych,
w korzonkach pochodzących z włókien chorych zwojów następuje demielinizacja, proces obejmuje oponę miękką, niekiedy stwierdza się zmiany zapalne w rdzeniu kręgowym, zwłaszcza w rogach tylnych.
CEL FIZYKOTERAPII
działanie przeciwbólowe
1