DOGOTERAPIA
Słowo dogoterapia powstało z połączenia dwóch angielskich słów: dog - pies oraz therapy - terapia. Dogoterapia oznacza takie działanie w leczeniu i rehabilitacji, które przy pomocy psów terapeutów ma na celu przywracanie zdrowia i dobrego samopoczucia wszystkim ludziom, którzy tego potrzebują. Psy wywierają pozytywny wpływ na ludzi. Ich obecność uspokaja i relaksuje, dlatego też coraz częściej są wykorzystywane do pracy z osobami niepełnosprawnymi. Spokój, ciepło, cierpliwość oraz chęć pracy z człowiekiem to cechy, które są niezastąpione w rehabilitacji i leczeniu osób niepełnosprawnych intelektualnie i ruchowo. Dogoterapia to metoda dająca również wspaniałe efekty w terapii osób samotnych, starszych. Główne działanie tego rodzaju terapii kontaktowej polega na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem, co przyspiesza leczenie, ułatwia przejście choroby, łagodzi jej trwałe skutki (zwłaszcza w sferze psychicznej).
Praca terapeutyczna z udziałem zwierząt z powodzeniem może się odbywać w:
ośrodkach rehabilitacyjnych,
ośrodkach terapeutycznych dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych,
hospicjach,
szkołach i przedszkolach specjalnych,
internatach,
placówkach służby zdrowia,
ośrodkach wychowawczych,
ośrodkach odwykowych, itp.
Dogoterapia nie jest skomplikowana. Polega po prostu na kontakcie dziecka z psim ciałem, z żywym, zdrowym, wypielęgnowanym właściwie, przyjaznym stworzeniem, jego głaskaniu, karmieniu, pogoni za nim. Trudno znaleźć do niej przeciwwskazania. Jedynym może być chyba tylko uczulenie na sierść, stąd dzieci korzystające z tej formy terapii powinny być pod kontrolą lekarza.
Zooterapia - terapia z udziałem zwierząt
Do zooterapii, z której dogoterapia się wywodzi, wykorzystuje się różne gatunki zwierząt. Określenie „terapia z udziałem zwierząt” pojawiło się po raz pierwszy w 1964 r. Użył go amerykański psychiatra dziecięcy Boris Levision, który zaobserwował, że autystyczni pacjenci z ogromnymi trudnościami w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami i osobami dorosłymi, niemal bez wysiłku zaprzyjaźniali się z jego psem.
Ćwiczenia i zabawy z zastosowaniem psów
Istnieją trzy podstawowe grupy ćwiczeń z udziałem psa:
Ćwiczenia przeznaczone do pogłębienia więzi psychicznej i rozwoju dzieci niepełnosprawnych, upośledzonych umysłowo lub mających inne zaburzenia psychiczne.
Ćwiczenia fizyczne z udziałem zwierząt przeznaczone dla upośledzonych ruchowo. Wszystkie ćwiczenia działają zarówno na psychikę jak i na rozwój fizyczny dziecka.
Czynności, które mają na celu:
socjalizację i uwrażliwienie (młodzież trudna, dzieci agresywne, więźniowie, narkomani)
ułatwienie znoszenia samotności - pensjonariusze domów opieki społecznej, chorzy w szpitalach, hospicjach
czuwanie przy końcowych etapach życia - hospicja
nauka postępowania ze zwierzęciem - młodzież szkolna, przedszkola, domy dziecka, itp.
przynoszenie radości poprzez pokazywanie sztuczek - wszystkie w/w placówki
inne, które w jakikolwiek sposób przyczynić się mogą do poprawy zdrowia chorego
Z punktu widzenia terapii ważne jest rozróżnienie zajęć na trzy rodzaje. Każdy rodzaj kynoterapii pociąga za sobą odmienne oddziaływania terapeutyczne.
AAA (Animal Assisted Activity)
Zajęcia są nastawione na bliski, spontaniczny kontakt z psem i na wyzwalanie pozytywnych emocji. Czas trwania terapii jest nieokreślony, nie prowadzi się notatek oraz nie ma wymogu współpracy ze specjalistą, prowadzącym dziecko. Często są to zajęcia grupowe. Głównym celem AAA jest podniesienie jakości życia poprzez wzrost motywacji do aktywności, dostarczanie radości i relaksację.
AAT (Animal Assisted Therapy)
Podczas AAT kynoterapeuta współpracuje ze specjalistą. Prowadzi się bardzo dokładną dokumentację przebiegu terapii i jej efektów. Określony jest czas trwania zajęć (ok.45 min.) Najczęściej są to zajęcia indywidualne, podczas których stawia się nacisk na usprawnienie dziecka i rozwój w różnych sferach funkcjonowania. Najczęściej stosowana w przypadku zaburzeń sensorycznych, intelektualnych, ruchowych bądź sprzężonych. Jest to wspomaganie rehabilitacji, która często dla dziecka jest bolesna. Pies jest tu silnym “motywatorem” do wykonania trudnych czynności.
AAE (Animal Assisted Education)
W przypadku AAE przede wszystkim kładzie się nacisk na nauczenie dziecka pewnych umiejętności, które nie rzadko są trudne i nudne. Pies, podobnie jak poprzednio pełni rolę “motywatora”, jest silnym bodźcem do wykonania czynności. Podobnie jak w AAT czas trwania terapii jest ściśle określony, prowadzi się także dokumentację. W zakresie AAE można wyróżnić dwa aspekty: wspomaganie procesów edukacyjno - wychowawczych oraz edukację kynologiczna. W pierwszym aspekcie kynoterapia polega na wspomaganiu procesu uczenia. Głównymi adresatami są dzieci, u których stwierdzono: ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi), dysleksję, autyzm, niepełnosprawność psychoruchową, sensoryczną czy też Zespół Downa. Natomiast w drugim aspekcie chodzi o uświadomienie i nauczenie dziecka, jak zachować się w stosunku do psa, jakie mogą pojawić się zagrożenia wynikające z kontaktu z psem oraz jakie są zasady bezpiecznej koegzystencji z psem. Jednym słowem, działania te można nazwać prewencyjnymi.
Cele dogoterapii
Prowadzenie zajęć z udziałem psa ma na celu między innymi:
- przełamanie bariery lęku przed kontaktem z psem,
- akceptowanie obecności psa w bliskim otoczeniu,
- nawiązanie i pogłębianie kontaktu z psem,
- kształtowanie pozytywnych emocji dziecka,
- pobudzanie zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku i węchu,
- koncentrację uwagi,
- rozpoznawanie części ciała człowieka i psa,
- podejmowanie różnych form działań ruchowych w obecności
psa i w kontakcie z nim,
- naukę relaksacji w obecności psa,
- umożliwienie dziecku wykonywanie wybranych czynności
pielęgnacyjnych przy psie,
- jeżeli to możliwe - rozwijanie mowy, wzbogacanie
słownictwa oraz nazywanie własnych emocji,
- wykonywanie czynności porządkowych w kontakcie z psem, - uczenie zasad bezpiecznego postępowania z psem, itp.
Podczas zajęć wykonuje się wiele rodzajów ćwiczeń i zabaw mających służyć podstawowemu celowi dogoterapii: rozwojowi dziecka, pobudzeniu jego zmysł.
Korzyści płynące z dogoterapii
- przynosi radość i wywołuje uśmiech,
- pozwala rozwijać kontakty społeczne,
- poprawia komunikację,
- pozwala myśleć o czymś innym niż własna osoba, wiek,
choroba.
- stymuluje ruch i aktywność, samodzielność
i odpowiedzialność,
- daje możliwość okazania uczuć,
- wytwarza swoistą więź: człowiek - zwierzę,
- podwyższa pewność siebie, nadaje życiu sens,
- pomaga zdobyć nowych przyjaciół,
- ułatwia przejść przez samotność, chorobę i depresję,
- rozwija funkcje poznawcze, koncentrację uwagi, orientację
przestrzenną,
- uczy samoakceptacji.
Pies pomaga lepiej radzić sobie ze stresem dnia codziennego, jest odskocznią od problemów i kłopotów, które nam towarzyszą . Stanowi rodzaj lekarstwa na samotność. Dzięki niemu już nie jesteśmy sami, jest ktoś kto nas potrzebuje i darzy uczuciem. Badania naukowe dowodzą, że ludzie, którzy posiadają psa, mają niższe ciśnienie tętnicze, niższy poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, rzadziej cierpią na depresję, są bardziej entuzjastyczni i optymistyczni. Spacery z psem naturalnie i bez wysiłku podnoszą sprawność fizyczną organizmu, zwiększając nasze szanse na uniknięcie chorób wieńcowych i naczyniowych.
Pies jest zwierzęciem, który bezgranicznie akceptuje ludzi takimi jakimi oni są. Ta akceptacja pomaga dzieciom zaakceptować siebie. Dzieci w jakiś sposób wyróżniające się od innych mają z tym duże problemy. Dzięki kontaktowi z psem wzrasta też ich poczucie własnej wartości. Po pierwsze z powodu zaakceptowania, po drugie, ponieważ czują się potrzebne: pielęgnują psa, a dotychczas to nimi się opiekowano, po trzecie - pies wykonuje komendy dzieci, słucha je, podporządkowuje się im. Czując się akceptowanymi, ważnymi inaczej podchodzą do problemów codziennych, łatwiej im jest pokonać bariery jakie napotykają w swoim życiu. Dodatkowo osoby niepełnosprawne, które posiadają np. psa są mniej samotne, zwiększa się ich aktywność, czują się bezpieczniej i są bardziej niezależne.
Ciepło ciała psa, miękkość jego sierści sprawia, że mięśnie rozluźniają się, ustępują napięcia mięśniowe tak częste u dzieci z MPD, co ułatwia rehabilitację. Jest też celowość ruchów, a więc większa motywacja do ich wykonywania. Dla niektórych dzieci dotyk innych ludzi jest trudny do zaakceptowania, ale ciepły, futrzany dotyk zwierzęcia może być dla nich akceptowalny. W szpitalach, gdzie dotyk jest kojarzony z bólem, dotyk zwierzęcia jest bezpieczny, przyjemny i łagodzi urazy psychiczne. Fizyczny kontakt z psem nie niesie ze sobą negatywnych skojarzeń, co więcej potrafi korygować wcześniejsze złe doświadczenia. Dziecko poznaje, że dotyk może być przyjemny i może nie powodować okaleczeń zarówno psychicznych jaki fizycznych.
Co pozwala osiągnąć dogoterapia?
Psy w zadziwiający sposób dopingują dzieci do działań, jakich żadną inną metodą nie udaje ich się nakłonić. Zajęcia w atmosferze radosnej zabawy, uczą przełamywać lęki, skupiać uwagę, wyzwalają kreatywność, spontaniczność w okazywaniu uczuć, stymulują zmysły. Dzieci w obecności psów, czują się wyjątkowe i bardzo dzielne.
Przy okazji zabaw z psem, kontaktu z nim, można ćwiczyć koncentrację uwagi, wzbogacać słownictwo, nazywać czynności, określać cechy, nazywać zachowania, kształtować umiejętność postępowania
w nowych sytuacjach, budować pozytywne nastawienia do siebie
i otoczenia. Można ćwiczyć stanowczość, konsekwencję,
a jednocześnie delikatność i wyczucie na potrzeby innych. W wyniku prowadzonych zajęć poprawia się kondycja fizyczna i psychiczna. W zależności od indywidualnych potrzeb uczestników, opracowane są ćwiczenia, zabawy, które pozwolą uzyskać określone cele.
Kontakt psa z dziećmi upośledzonymi umysłowo:
- pomaga wyćwiczyć umiejętność komunikowania się, nawiązywania kontaktów, ośmiela dzieci, uczy podejmowania decyzji, wyrażania własnego zdania, wzbogaca słownictwo,
- zapewnia społeczną integrację,
- pomaga w doskonaleniu sprawności fizycznej i koordynacji ruchowej, nabywania umiejętności dnia codziennego np.: zakładanie, wiązanie itp.
- stymuluje rozwój zmysłów, tj. wzroku, słuchu, dotyku czy węchu,
- rozwija zachowania opiekuńcze,
- pomaga kształtować samodzielność i nawyki higieniczne,
Kontakt psa z dzieckiem w terapii logopedycznej:
- mobilizuje do głośnego i poprawnego wysławiania się,
- uczy naśladowania umiejętności takich jak np.: dyszenie, oblizywanie językiem,
- stwarza możliwości nazywania czynności, zachowań, stosowania określeń, orientacji przestrzennej, czyli wzbogacanie słownictwa,
- umożliwia sprawdzenie, na ile poprawna wymowa jest utrwalona
w spontanicznym mówieniu.
Kontakt psa z pacjentem w rehabilitacji:
- ciepło psa, dotyk jego sierści sprawia, że mięśnie się rozluźniają,
co ułatwia pracę usprawniającą,
- motywuje dziecko do wytrwałej pracy, nawet w sytuacji, gdy go nie ma, gdy oczekuje się na jego przyjście,
- wykonanie ćwiczeń rehabilitacyjnych przychodzi małemu pacjentowi
o wiele łatwiej, gdy są one prowadzone w formie zabawy z psem.
Kontakt psa z dzieckiem nadpobudliwym:
- działa wyciszająco, mobilizuje do wytrwałej pracy,
- pomaga w koncentracji uwagi,
- stwarza sytuacje nowe, z którymi dziecko musi sobie poradzić ,
Kontakt psa z dzieckiem nieśmiałym:
- pomaga przełamywać ograniczenia mentalne,
- wzmacnia poczucie własnej wartości,
- uczy zdecydowanej postawy,
- pies daje poczucie bezpieczeństwa.
W pracy z dzieckiem z autyzmem:
- pomaga nawiązać kontakt, wywołuje zainteresowanie, uczy zachowań, naśladowania,
- uczy się topografii swojego ciała, przenosi to na innych - generalizuje,
- wpływa na przełamanie lęku i pogłębienie kontaktu z otoczeniem,
- pomaga w kształtowaniu umiejętności okazywania emocji, nazywania ich oraz rozwija spontaniczną aktywność ruchową.
- pomaga przełamać niechęć do dotyku,
W pracy z dzieckiem dyslektycznym
- pozwala odbudować poczucie własnej wartości,
- doskonali orientację stronną,
- ćwiczy sprawność manualną, płynność ruchów,
- doskonali percepcję wzrokową (płynność ruchów gałek, pamięć wzrokową, spostrzegawczość)
- doskonali percepcję słuchową (doskonalenie pamięci, wzbogacanie słownictwa)
Pies nie może:
przejawiać agresji
szczekać bez wyraźnej potrzeby
gryźć,
wyć bez powodu
skakać na obcych, żebrać o karmę
obwąchiwać obcych
Najważniejsze cechy charakteru psa terapeuty:
- spokojny
- tolerancyjny
- bezwzględnie łagodny
- pewny siebie
- lubiący być poza domem
- lubi być pieszczony i dotykany
- współpracujący
- posłuszny
- potrafiący się opanować
- odporny na stres
- cierpliwy
- przewidywalny
Co to znaczy “Calming Signals”?
Calming Signals - ang. sygnały uspokajające. Sygnały te mają pomóc psu w uniknięciu niebezpieczeństw i problemów, osłabić stres i niepokój, nerwowość, głośne dźwięki i inne nieprzyjemne odczucia. Mogą też być użyte w celu uspokojenia samego siebie. Są to sygnały takie, jak np.; odwracanie głowy, odwracanie się, oblizywanie nosa, zastygnięcie w bezruchu, machanie ogonem, pozycja zapraszająca do zabawy, siadanie, ziewanie, podchodzenie po łuku, wąchanie podłoża i kilka innch. Wiele osób, które obserwowało swoje psy, nauczyło się nie tylko lepiej rozumieć swoich pupuli, ale też im pomagać. Ich wzajemne relacje wyraźnie poprawiły się. (cyt. „Sygnały uspokajające - jak psy unikają konfliktów” Turid Rugaas)
Bez znajomości CS-ów możemy źle zrozumieć zachowanie psa i postąpić wobec niego niesprawiedliwie. Na przykład kiedy wołamy go zagniewanym głosem na spacerze, pies instynktownie zamiast szybko do nas podbiec stara się podchodzić powoli i spokojnie żeby uśmierzyć gniew pana, co często odczytywane jest jako opieszałość i wywołuje jeszcze większy gniew. Pies porusza się więc jeszcze wolniej lub wręcz zastyga w bezruchu, bojąc się drgnąć w obliczu wielkiego gniewu właściciela. CS-y możemy dobrze zaobserwować przy spotkaniu dwóch psów, najlepiej takich które się nie znają. Najczęściej zatrzymują się w pewnej odległości od siebie, patrzą w bok, trochę podchodzą, wąchają trawę, w końcu podchodzą do siebie, ale zwykle nie na wprost, tylko lekko po łuku- dla psa może być objawem złych zamiarów kiedy ktoś nadciąga na niego na wprost, i do tego szybkim krokiem. Dlatego kiedy mijamy innego człowieka na ulicy, bądź człowieka z psem staramy się znaleźć pomiędzy naszym psem a nimi.
Gdy spotyka się duży pies z małym duży może często położyć się na ziemi by uspokoić małego „nie jestem taki groźny, mam dobre zamiary” mówi.
Literatura:
-źródła internetowe:
Beata Głuchowska gr. A1 (Wieczorowe)