Prawo cywilne opracowane zagadnia część ogólna
1. Obowiązywanie norm w przestrzeni
Zgodnie z ogólnymi zasadami normy prawa cywilnego obowiązują na całym terytorium RP, jeżeli co innego nie wynika z treści odpowiednich przepisów prawnych. Adresatami norm prawnych są obywatele RP, co odnieść należy równocześnie do polskich osób prawnych. Jeżeli ponadto uwzględni się zasadę suwerenności terytorialnej, to należy dojść do wniosku, że normy polskiego prawa cywilnego odnoszą się do stosunków cywilnoprawnych łączących obywateli polskich lub polskie osoby prawne w sytuacjach, gdy zderzenie prawne lub jego skutki nie sięgają poza terytorium RP. Zasada ta została rozciągnięta na cudzoziemców, którzy mogą mieć w Polsce prawa i obowiązki na równi z obywatelami polskimi. Chyba że ustawa stanowi inaczej.
2.Wejście normy prawnej w życie
Zgodnie z ogólnymi zasadami polskiego systemu prawnego, stanowione normy prawa cywilnego zaczynają obowiązywać (wchodzą w życie)po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, jeżeli same nie stanowią inaczej.
Przepisy (akty normatywne) wchodzą w życie w określonym momencie, co oznacza, że od tego momentu mają one być realizowane lub stosowane przez wszystkich, których dotyczą.
Termin wejścia normy w życie wyznacza podmiot, który jest upoważniony do ustanowienia danej normy, a więc twórca tej normy. Rozstrzygnięcie to znajduje wyraz w przepisie końcowym danego aktu normatywnego.
Termin wejścia aktu normatywnego w życie można wyznaczyć jedynie:
- na dzień ogłoszenia tego aktu (jeżeli ogłoszenie jest ostatnią czynnością w procesie tworzenia danego aktu warunkującą jego wejście do systemu prawa) albo na dzień jego ustanowienia (jeżeli ogłoszenie aktu nie jest warunkiem wejścia tego aktu do systemu prawa) w stanach nadzwyczajnych (np. klęska żywiołowa)
- na jakiś dzień późniejszy niż dzień jego ogłoszenia
3.Vacatio legis
Vacatio legis (spoczywanie ustawy, wakacje ustawy) - okres od momentu ustanowienia albo ogłoszenia danych norm (tzn. od momentu gdy stały się one elementem systemu prawa) do ich wejścia w życie); zazwyczaj minimalna vacatio legis wynosi 14 dni (w typowych przypadkach); ustalenie jej długości pozostawia się podmiotowi upoważnionemu do ustanowienia danego aktu, jednak jego decyzje nie mogą być arbitralne (odstąpienie od 14-dniowej vacatio legis musi znajdować usprawiedliwienie w jakichś szczególnie doniosłych okolicznościach)
4.Ustanie obowiązywania normy prawnej
Normy przestają obowiązywać wskutek:1)wyraźnych klauzul derogacyjnych, zawartych przeważnie w przepisach wprowadzających nowe akty prawne2)upływu czasu, który z góry został oznaczony w akcie ustanawiającym normy3)wejścia w życie później ustanowionych norm, które regulują takie same sytuacje; znajduje tu więc zastosowanie reguła systemowa: lex posterior derogat legi anterior, która jednak nie dotyczy przypadków, gdy norma wcześniejsza ma charakter szczególny wobec normy późniejszej (lex posterior generalis non derogat legi priori speciali4)należy również przyjąć, że niezgodność normy dawnej z nowymi zasadami konstytucyjnymi prowadzi do ustania jej mocy obowiązującej;5)spory wywołuje kwestia, czy tzw. desuetudo oraz zmiana sytuacji społecznoekonomicznej pełnią rolę derogacyjną normy prawnej. Raczej należałoby faktom tym odmówić samoistnej doniosłości prawnej, aczkolwiek powinny one być uwzględnione w toku ustalania obowiązujących norm zwłaszcza w ramach funkcjonalnych dyrektyw wykładni6)należałoby ponadto przyjąć, że norma przestaje obowiązywać, gdy staje się na skutek zmiany systemu prawnego lub stosunków faktycznych na trwałe niestosowana. Znajdowałoby więc tu wyraz myśl zawarta w paremii rzymskiej: impossibilum nulla obligatio, zastosowana jednak do sfery nakazów ustawowych, a nie obowiązków cywilnoprawnych.
5.Pojęcie osoby fizycznej
Z treści działu I tytułu II KC (art.8) wynika, że pojęcie osoba fizyczna odnosi się do człowieka jako uczestnika stosunków cywilnoprawnych. Określenia tego nie należy używać, gdy występuje on w innych rolach społecznych.
6.Zdolność prawna
Atrybutem każdej osoby cywilnej jest zatem zdolność prawna, wyrażająca się tym, że może ona być nosicielem (podmiotem) praw lub obowiązków. Stwierdzając, że komuś przysługuje zdolność prawna nie przesądza się o tym,czy rzeczywiście ma on jakieś prawa, lub obowiązki, ani o tym, czy przez własne działania może on nabyć lub utracić.
7.Zdolność do czynności prawnych
Nazwą ta określa się kwalifikację osoby do dokonywania swoistych działań konwencjonalnych, jakimi są czynności prawne. Zdolność do czynności prawnej uzyskują osoby fizyczne (ludzkie) dopiero po osiągnięciu odpowiedniej dojrzałości umysłowej, niezbędnej do podejmowania z kolei w razie zaniku tej cechy. W przeciwieństwie więc do zdolności prawnej, zdolność do czynności prawnej nie jest nieodzownym atrybutem osoby fizycznej. Jeżeli nie ma ona zdolności do czynności prawnych, czynności tych dokonuje w jej imieniu przedstawiciel ustawowy(rodzic, opiekun)
8.Nazwisko i imię
Nazwisko i imię są językowymi oznaczeniami indywidualnej osoby fizycznej odróżniającymi ją od innych ludzi. Kształtowanie się nazwiska człowieka zależy przede wszystkim od jego przynależności do grupy rodzinnej. Natomiast imię dziecka nadają osoby sprawujące władzę rodzicielską, a zatem z reguły rodzice z tym, że dziecku nie można nadać więcej niż dwóch imion. Zmiana imienia, lub nazwiska poza przypadkami związanymi ze zmianą stanu cywilnego człowieka dopuszczalna jest tylko z ważnych przyczyn ustalonych w trybie administracyjnoprawnym (ustawa z 15.11.1956r. O zmianie imion i nazwisk)
9.Miejsce zamieszkania
Miejsce zamieszkania osoby fizycznej to miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 KC). Należy rozróżnić pojęcie miejsca zamieszkania jako pojęcie cywilistyczne od pojęcia zameldowania w miejscu pobytu stałego lub czasowego jako czynność z zakresu prawa administracyjnego.Miejscem zamieszkania może być wyłącznie miejscowość (rozumiana także jako wieś), nie jest miejscem zamieszkania konkretny adres (ulica, numer domu), pod którym mieszka dana osoba. Istotny jest natomiast zarówno fakt fizycznego przebywania w danej miejscowości (corpus) jak i wola przebywania w niej (animus). Wola przebywania w danym miejscu jest pojęciem subiektywnym. Musi wiązać się z tym, iż miejsce to stało się ośrodkiem życia codziennego osoby fizycznej, w którym skoncentrowane są jej plany życiowe. Dane miejsce nie traci przymiotu miejsca zamieszkania wskutek dłuższego lub krótszego oddalenia się z niego, pod warunkiem, że osoba nie traci rzeczywistego związku z miejscem.Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców bądź tego z rodziców, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeśli rodzice mieszkają osobno, a prawa rodzicielskie przysługują obojgu rodziców, miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa.W przypadku osoby pozostającej pod opieką ze względu na ubezwłasnowolnienie jest miejsce zamieszkania opiekuna.W każdym przypadku można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania
10.Aspekty prawne narodzin osoby fizyczne
W myśl artykułu 8 KC, każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Tylko więc istota ludzka nabywa z chwilą urodzenia zdolność prawną. Określenie człowiek odnosi się zarazem do istoty żywej. Zdolność prawną nabywa więc tylko takie , które urodzi się żywe. W razie wątpliwości czy dziecko urodziło się żywe stosuje się domniemanie prawne zwykłe(dopuszczające przeciwdowód), że dziecko urodziło się żywe
11.Uznanie za zmarłego
Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać.Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej przez sąd w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.
12.Pojęcie dóbr osobistych
Atrybutem każdej osoby fizycznej są jej dobra osobiste. Przepisy prawa cywilnego nie zawierają definicji tego zwrotu. Można jednak przyjąć, że odnosi się on do uznanych przez system prawy wartości (tj. wysoko cenionych stanów rzeczy) obejmujących fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społeczeństwie, co stanowi przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej. Są to dobra nieodłącznie związane z człowiekiem i to bez względu na stan jego psychiki i stopień wrażliwości. Należą one do kategorii dóbr niemajątkowych; nie dają się więc wyrazić w pieniądzu, aczkolwiek pośrednio mogą wpływać na sytuację ekonomiczną.
13.Osoby prawne ich pojęcie i rodzaj
Osobą prawną jest wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego. Jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka. Na osobę prawną składają się: element ludzki, element majątkowy, element organizacyjny, cel W ujęciu prawnym osoba prawna jest tworem organizacyjnym, który przez normę prawna został wyposażony w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Prawo wskazują, kto jest osobą prawną, czyni to albo poprzez wskazanie imienne (np. NBP, Polska Akademia Nauk), albo określając je zbiorowa (np. gminy, przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe, fundacje, związki zawodowe). Osobowości prawnej bowiem nie domniemywa się, stwierdza się, że jednostka organizacyjna osobowość prawną ma, albo jej nie ma. I.Państwowe osoby prawne II. Komunalne osoby prawne III.Gospodarcze i niegospodarcze osoby prawne IV Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne
14.Powstanie i ustalenie osobowości prawnej
Stosownie do treści art. 35 k.c. powstanie osoby prawnej określają właściwe przepisy. Liczne sposoby powstania osoby prawnej można sprowadzić do trzech najbardziej typowych.a)pierwszy z nich to system organów władzy państwa (ustawy, rozporządzenia, zarządzenia) Tak powstała PAN, tak powstają przedsiębiorstwa państwowe.b)system koncesyjny polegający na tym, że powstanie osoby prawnej inicjuje grupa członków założycieli, którymi mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne, ale inicjatywa ta powinna być poparta zezwoleniem władzy państwowej. Tak powstaje stowarzyszenie.c)system normatywny lub meldunkow-rejestracyjny. W tym systemie przepis prawa określa w sposób generalny dla danego typu osoby prawnej przesłanki, od których spełnienia zależy powstanie konkretnej jednostki. Następnie wpisanie do rejestru. Tak powstają spólki kapitałowe, związki zawodowe. Powstanie osoby prawnej wiąże się z uzyskaniem przez nią osobowości prawnej. O uzyskaniu osobowości prawnej decyduje: przepis szczególny, chwila wpisania do rejestru, chwila zgłoszenia do ewidencji, chwila uprawomocnienia się postępowania o zarejestrowaniu.
15.Zdolność prawna osób prawnych
Osobie prawnej od momentu jej powstania przysługuje w zakresie prawa cywilnego zdolność prawna, staje się ona zatem podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Zdolność prawna osób prawnych kształtuje się podobnie jak osób fizycznych, co wyraża się między innymi:-w fakcie ponoszenia odpowiedzialności przez osobę prawną za szkodę wyrządzoną osobom trzecim-w fakcie, że dobra osobiste osoby prawnej podlegają, podobnie jak ma to miejsce w przypadku osoby fizycznej, ochronie prawa cywilnego. W wypadku osób prawnych większe znaczenie aniżeli w przypadku osób fizycznych odgrywają dobra osobiste związane z dobrym imieniem osoby prawnej jako uczestnika obrotu gospodarczego, w postaci dobrej opinii zawodowej,renomie, ochronie prawa do firmy, znaku towarowego, logo. Są to elementy, dzięki którym osoba prawna utrzymuje swoją pozycję na rynku i poszanowanie dóbr osobistych osoby prawnej ma istotne znaczenie w walce konkurencyjnej. Osoba prawna podobnie jak osoba fizyczna może być właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem wieczystym, członkiem spółdzielni, udziałowcem i akcjonariuszem, wierzycielem dłużnikiem, bowiem co do zasady statusu każdego podmiotu prawa cywilnego jest taki sam.
16.Zdolność do czynności prawnych osób prawnych
Stosownie do treści art. 38 k.c. : Osoba prawna działa rzez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i oparty na niej statucie . Przepis ten przesądza o przyznaniu od chwili powstania osobie prawnej pełnej zdolności do czynności prawnych. Organ składa się z osób fizycznych które tworzą i urzeczywistniają jego wolę. Organ jest więc tym samym co osoba prawna , nie jest natomiast jej przedstawicielem (teoria organów)
17.Identyfikacja osób prawnych w obrocie
Każda osoba prawna ma swoją nazwę i siedzibę. Osobę prawną indywidualizuje w obrocie cywilnoprawnym jej nazwa, która w pełni analogiczną funkcję do imienia i nazwiska osoby fizycznej. Nazwę ustala akt erekcyjny osoby prawnej. Siedzibą jest zazwyczaj miejscowość gdzie mieści się zarząd.
18.Dobra osobiste osób prawnych
Maja niemajątkowy i niezbywalny charakter. Ze względu na odmienną naturę osób prawnych do kręgu ich dóbr osobistych nie należą te dobra które są związane z osoba ludzką. W szczególności odnosi się to do zdrowia, wolności osobistej, swobody sumienia, integralności płciowej, stanu cywilnego, kultu po osobie zmarłej. Natomiast osoby prawne mogą korzystać z ochrony takich dóbr osobistych jak nazwa, logo.
19.Pojęcie nieruchomości i ruchomości
Istnieje podział tylko na rzeczy ruchome i nieruchome. Ustawodawca definiując tylko pojęcie nieruchomości. Wszystkie zatem rzeczy które nie mają cech nieruchomości, należy zaliczyć do klasy rzeczy ruchomych. Art 46 KC wyróżnia następujące trzy rodzaje nieruchomości wypełniając w sumie cały zakres pojęcia:1)grunty-w tym grunty rolne2)budynki3)częsci budynków
20.Rodzaje rzeczy ruchomych i nieruchomych
Rzeczy oznaczone co do gatunku określone są tylko wedle cech rodzajowych. W klasie rzeczy wyróżnionych w ten sposób może więc być mnogość poszczególnych przedmiotów. np. koń wyścigowy Natomiast oznaczenia rzeczy co do tożsamości odnosi się do indywidualnie wskazanego przedmiotu. np. koń wyścigowy Piorun
21.Dobra materialne niebędące rzeczami
Dobra materialne ty różnią się od rzeczy, że nie występują w postaci wyodrębnionej lub zindywidualizowanej. Z tego względu dominujący pogląd konstruuje w odniesieniu do nich, innego rodzaju - niż rzeczowe - prawa podmiotowe. Wśród tego rodzaju przedmiotów materialnych można wyróżnić: ciecze i gazy; kopaliny; zwierzęta w stanie wolnym
22.Dobra niematerialne
W tym typie przedmiotów trudno wskazać jakąś wspólną łączącą je nić. Wyróżnia je tylko cecha negatywna, polegająca na tym, że nie mają one postaci materii w sensie fiskalnym. Wśród nich na wyróżnienie zasługują: energia; dobra intelektualne; dobra osobiste; pieniądze; papiery wartościowe
23.Pojęcie czynności prawnej
Jest to skonstruowana przez system prawny czynność konwencjonalna podmiotu prawa cywilnego, której treść określa co najmniej w podstawowym zakresie konsekwencje prawne tego zdarzenia prawnego. Instytucja ta została skonstruowana przez system prawny, aby podmioty prawa cywilnego mogły same kształtować wiążące je stosunki cywilnoprawne na mocy swych decyzji.
24.Podział zdarzeń cywilnoprawnych
Na czynności konwencjonalne i inne zdarzenia. Podstawę tego podziału stanowi sposób określenia przez normę prawną zdarzenia prawnego. Jeżeli norma prawna zdarzenie to dopiero konstruuje, wyznaczając przesłanki jego dokonania przez odpowiednie działania ludzkie, wtedy chodziłoby o czynności konwencjonalne np. zawarcie umowy. Natomiast tylko wyróżnienie przez normę fakty, które istnieją i mają swój sens niezależnie od obowiązującego systemu prawnego, należałoby do klasy innych zdarzeń prawnych. np. pobicie kogoś
25.Czynność konwencjonalna
Jeżeli norma prawna zdarzenie dopiero konstruuje, wyznaczając przesłanki jego dokonania przez odpowiednie działania ludzkie, wtedy chodziłoby o czynności konwencjonalne np. zawarcie umowy.
26.Oświadczenie woli - pojęcie
Oświadczenie woli - pojęcie oznaczające przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest. Definicja oświadczenia woli w prawie polskim została zawarta w art. 60 kodeksu cywilnego.Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:oświadczenie zostanie złożone w sposób swobodny, przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, zaś przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli; oświadczenie będzie zrozumiałe, co oznacza, że przynajmniej w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie. Tu można wyróżnić: 1.oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma, powszechnie uznanych za zrozumiałe. 2.oświadczenia woli dorozumiane, czyli złożone w inny sposób niż powyżej, poprzez inne zachowanie, są one oświadczeniem woli, jeżeli w danym kontekście sytuacyjnym to zachowanie pozwala odczytać wolę podmiotu. oświadczenie zostanie złożone na serio, co oznacza, że oświadczeniu woli musi towarzyszyć rzeczywista wola wywołania skutku prawnego. Oświadczeniem woli nie na serio, jest takie oświadczenie, które ze względu na okoliczności w jakich zostało złożone, nie może zostać odczytane jako zmierzające do wywołania skutku prawnego. Oświadczenia woli pozorne, a więc zmierzające do wywołania innego skutku prawnego niż wynika z okoliczności, są oświadczeniem woli, choć dotkniętym wadą.
27.Wykładnia oświadczenia woli
Wykładni oświadczeń woli może oczywiście dokonywać każdy. Jednakże tylko interpretacja organu stosującego prawo (sądu) jest ostatecznie wiążącą podmioty prawa cywilnego Sądy w celu ustalenia właściwej interpretacji stosują dyrektywy wykładni ustalone w doktrynie (nauce, orzecznictwie) lub w przepisach prawnych. W ostatnim przypadku dyrektywy interpretacyjne wiążą organ stosujący prawo tak jak każda norma prawna. Ogólne dyrektywy wykładni oświadczeń woli wyraził ustawodawca polski w art. 65 KC. Wskazują one jakich operacji myślowych należy dokonać, aby ustalić liczący się w okresie stosowania prawa sens oświadczenia woli. Wskazania te należy mieć na względzie także przy rozstrzyganiu kwestii, czy oświadczenie woli w ogóle zostało złożone, anie tylko jaką ma ono treść.
28.Wady oświadczenia woli
Wskazują w jakich okolicznościach pewne stany psychiki, lub wiedzy człowieka towarzyszące składaniu oświadczeń woli uwzględnia system prawny, określając ich wpływ na ważność czynności prawnej. Do wad oświadczenia woli Kodeks zalicza następujące sytuacje: stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; pozorność; błąd; podstęp; groźbę
29.Części składowe czynności prawnej
Czynność prawna, choćby nawet zawierała tylko jedno oświadczenie woli, jest pojęciem złożonym. Składają się bowiem na nią różnorodne postanowienia stron: typowe lub nietypowe, istotne lub mniej istotne. Działają one w sposób odmienny nadając skutkom prawnym odpowiednio zróżnicowany szczególny charakter. W związku z tym wyodrębnia się następujące składniki (elementy) czynności prawnej:a)przedmiotowo istotne które są cechami konstytutywnymi danego typu czynności prawnej, wskazane w przepisach prawnych konstruujących dany typ czynności prawnej. Brak któregokolwiek z tych składników sprawia, że nie dochodzi do dokonania czynności prawnej oczekiwanego typu (np. składnikami tego typu w umowie sprzedaży i umówionej ceny kupna)b)przedmiotowo nieistotne czyli te postanowienia stron, które w ustalonej przez przepisy strukturze czynności prawnej należą do jej typowej treści, lecz w przeciwieństwie do przedmiotowo istotnych nie przysługuje im walor konstytutywny. Ich brak nie uniemożliwia powstania czynności prawnej, ponieważ braki w ich zakresie wypełniają normy zarówno prawa bezwzględnie obowiązującego, właściwe dla ustalonego na podstawie składników przedmiotów istotnych, typu czynności prawnej. Składnikiem przedmiotowo nieistotnym dla umowy sprzedaży będzie umowie sposobu zapłaty ceny kupna.c)podmiotowo istotne są te postanowienia, które nie należą ani do składników przedmiotowo istotnych, ani składników przedmiotowo nieistotnych. Ich zamieszczenie albo niezamieszczenie jest zawsze osobne z punktu widzenia kwalifikacji czynności prawnej i określenia tą drogą jej skutków prawnych. Zamieszczenie przez strony tego typu składników czyni je istotnymi z punktu widzenia stron czynności prawnej. Do składników takich zalicza się warunek i termin.
30.Warunek
Oświadczenie woli odnosi zazwyczaj skutek z chwilą, w której zostało wyrażone, a jeżeli chodzi o oświadczenie skierowane do drugiej strony, z chwilą gdy do niej doszło. Strony mogą o ile ustawa się nie sprzeciwia uzależnić skutek oświadczenia woli od zdarzenia przyszłego i niepewnego, czyli od jakiejś okoliczności, która w przyszłości może, ale nie musi nastąpić. Jest to warunek. Przyszłość zdarzenia i jego niepewność to istotne cechy warunku. Instytucja prawna warunku ma na celu umożliwienie stronom dostosowania przyszłych skutków czynności prawnej do okoliczności, które mogą ukształtować alternatywnie. Warunki dzielimy na zawieszające i rozwiązujące, zależnie od tego, czy od ich spełnienia zależy skuteczność, czy też bezskuteczność oświadczenia woli, a więc nabycie czy utrata nabytego prawa, powstanie czy ustanie obowiązku świadczenia.
31.Termin
Jest to takie postanowienie w oświadczeniu woli, na podstawie którego skutek czynności prawnej ograniczony zostaje w czasie. Tym różni się od warunku, że nadejście terminu jest zawsze zdarzeniem, które bez względu na jakiekolwiek zachowywanie się stron na pewno nastąpi. Rozróżnia się terminy początkowe i końcowe. Przy terminie początkowym czynność prawna wywiera skutek dopiero od chwili, gdy termin nadejdzie. Przy terminie końcowym natomiast skutek czynności prawnej rozpoczyna się od razu, ale kończy z nadejściem terminu.
32.Dopuszczalna treść czynności prawnej
Autonomia woli jednostki, tj. możliwość wywołania skutków prawnych za pomocą oświadczeń woli, nie jest nieograniczona. Zachowanie jednostki musi być utrzymane w pewnych granicach, aby nie doszło do zagrożenia uniwersalnych wartości bądź interesu jednostkowego chronionego przez prawo. Z tej przyczyny wytycza się granice czynności prawnych których stronom dokonującym czynności prawnych przekroczyć nie wolno. Sankcję nieważności wywołują jedynie czynności sprzeczne z przepisami ustawy bezwzględnie obowiązującymi.
33.Podział czynności prawnych
Przez postacie czynności prawnych rozumie się ich rodzaje wyróżnione według innych kryteriów niż treść tych czynnościach.Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić: czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie dziecka; czynności prawne dwustronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy; uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie. 2.Ze względu na status stron: czynności prawne między żyjącymi (łac. inter vivos); czynności prawne na wypadek śmierci (łac. mortis causa) czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, jedyną taką czynnością jest testament. 3.Ze względu na występowanie dodatkowego elementu obok oświadczenia woli w postaci tzw. elementu realnego, którym może być wydanie rzeczy, lub wpis do księgi wieczystej: czynności prawne konsensualne element realny nie jest konieczny do skuteczności czynności prawnej, wystarczy samo oświadczenie woli; czynności prawne realne element realny jest konieczny dla skuteczności czynności prawnej, np. zastaw, zadatek, użyczenie. 4.Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli: czynności prawne zobowiązujące pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów; czynności prawne rozporządzające pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów. 5.Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta: czynności prawne przysparzające pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu; inne czynności. 6.Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych): czynności prawne odpłatne (obciążające) przysporzenie następuje po obu stronach czynności; czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem darmym) przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności. 7.Ze względu na wymóg istnienia causa (podział ten odnosi się tylko i wyłącznie do czynności prawnych przysparzających): czynności prawne przyczynowe, kauzalne dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności. czynności prawne oderwane, abstrakcyjne - istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej.
34.Forma czynności prawnych
Zasadą polskiego prawa cywilnego jest swoboda w sposobie składania oświadczeń woli. Konsekwencją tej zasady jest sformułowana w art. 60 k.c. zasady swobody formy czynności prawnych. Z zasady swobody formy czynności prawnej wynika, że oświadczenie woli może być złożone w sposób dowolny, nawet dorozumiany, a więc nie tylko słowami i powszechnie przyjętymi znakami, lecz takim zachowaniem się, które w danych okolicznościach nie budzi wątpliwości co do treści i znaczenia oświadczenia. Kodeks cywilny przedstawia w zasadzie pięć form szczególnych czynności prawnych:zwykła formę pisemną; formę elektroniczną; formę pisemną z urzędowo poświadczonym podpisem; pismo z datą pewną; akt notarialny
35.Skutki wadliwości czynności prawnej
Czynność prawna jest wadliwa wówczas, gdy jest dotknięta takimi usterkami, które sprawiają, że powstające skutki prawne nie odpowiadają w pełni treści złożonych oświadczeń woli. Wadliwe są zatem czynności niewywołujące w zasadzie żadnych skutków prawnych; wywołujące nie wszystkie z tych skutków, jakie stosownie do treści czynności prawnej miałyby powstać; wywołując wprawdzie skutki prawne, ale przy dopuszczalności ich wzruszenia lub uchylenia; wywołując skutki niepełne wymagające dla ich skuteczności określonego zdarzenia. W polskiej nauce prawa rozróżnia się cztery rodzaje wadliwości czynności prawnych:1)nieważność bezwzględna 2)nieważność bezwzględny3)bezskuteczność zawieszona4)bezskuteczność względna
36.Przedstawicielstwo pojęcie
Istota przedstawicielstwa w prawie cywilnym polega na tym, że pewna osoba dokonuje w imieniu innej osoby czynności prawnej. Osoba dokonująca czynności nazywana jest przedstawicielem, osoba zaś, w imieniu której dokonywana jest czynność reprezentowanym. Dokonana przez przedstawiciela czynność prawna wywołuje skutki bezpośrednio dla reprezentowanego, pod warunkiem wszakże, iż mieści się ona w granicach upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu określone jest jako umocowanie. Źródłem umocowania może być bądź ustawa, bądź oświadczenie woli reprezentowanego. Instytucja przedstawicielstwa umożliwia osobom, które nie mogą same z różnych powodów (np. wskutek braku zdolności do czynności prawnych) dokonywać czynności prawnych, uczestniczenie w obrocie cywilnoprawnym. Prawu cywilnemu znane są także i inne instytucje, które pełnią zbliżone funkcje do przedstawicielstwa. Tytułem przykładu można wskazać na posłańca czy zastępcę pośredniego.
37.Rodzaje przedstawicielstw
Biorąc pod uwagę źródło umocowania wyróżnić można przedstawicielstwo ustawowe (żródłem jest ustawa) oraz pełnomocnictwo (źródłem jest oświadczenie woli). Szczególną postacią pełnomocnictwa jest instytucja prokury.
38.Pełnomocnictwo
Jeżeli źródłem umocowania jest oświadczenie woli reprezentowanego, to mamy do czynienia z pełnomocnictwem. Reprezentowany nazywany jest wówczas mocodawcą, przedstawiciel pełnomocnikiem, pod pojęciem pełnomocnictwa zaś rozumie się oświadczenie woli, w którym mocodawca udzielił umocowania pełnomocnikowi. Podstawę pełnomocnictwa stanowi zazwyczaj pewien stosunek prawny . Pełnomocnictwo jest jednostronna czynnością prawną, nie jest zaś umową. Pełnomocnik nie musi składać oświadczenia o przyjęciu pełnomocnictwa.
39.Prokura
Prokura - szczególny rodzaj pełnomocnictwa dla osoby fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurenta), którego udzielić może każdy przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (w Krajowym Rejestrze Sądowym). Prokura upoważnia do dokonywania wszelkich czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne.Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności.
40.Przedawnienie
Przedawnienie - instytucja prawa cywilnego, jedna z postaci dawności służąca stabilizacji obrotu prawnego poprzez ograniczenie lub wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej po upływie określonego czasu. Poddanie roszczeń reżimowi przedawnienia stanowi rozwiązanie konfliktu pomiędzy interesami bezczynnego wierzyciela, który nie wykonuje swojego prawa, a interesem dłużnika, nad którym ciąży ryzyko konsekwencji niewykonanego obowiązku albo który nawet wykonał swoje zobowiązanie, lecz na skutek upływu czasu nie potrafi tego udowodnić. Służy też interesom obrotu gospodarczego pozbawiając skutecznej ochrony wierzyciela, który wskutek upływu czasu nie potrafi już udowodnić swojej wierzytelności. Przedawnienie roszczeń realizuje jedną z głównych zasad prawa cywilnego, iż ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane.Ogólna regulacja przedawnienia w polskim prawie cywilnym umieszczona jest w Tytule VI pierwszej księgi kodeksu cywilnego. Szczegółowe terminy przedawnienia poszczególnych rodzajów roszczeń zawierają dalsze księgi kodeksu oraz liczne ustawy szczególne. Z uwagi na ścisłe powiązanie instytucji przedawnienia roszczeń z upływem czasu dużą rolę odgrywają także przepisy rozwiązujące konflikty inter temporalne zamieszczone w ustawie Przepisy wprowadzające kodeks cywilny.Przedawnieniu podlegają tylko i wyłącznie roszczenia majątkowe, to znaczy takie, w które w pierwszej kolejności prowadzą do powiększenia lub utrzymania dotychczasowego stanu majątkowego osoby uprawnionej. Wyjątkowo nie przedawnia się roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości, co jednak nie wyklucza jej zasiedzenia.
41.Terminy zawite
W prawie cywilnym bardzo często występują przepisy, które określają oznaczony termin do podjęcia różnego rodzaju czynności o znaczeniu prawnym. Jeżeli terminy te nie mają charakteru wyłącznie instrukcyjnego, lecz ustawa wiąże z ich niezachowaniem ujemne skutki dla strony, w szczególności, jeżeli bezczynność strony powoduje utratę uprawnień, to terminy takie nazywamy zawitymi lub prekluzyjnymi. Ze względu na różnorodność terminów zawitych ich instytucjonalny podział na określone kategorie nie jest możliwy. Pewne znaczenie ma jedynie podział na tzw. prekluzję sądową i pozasądową. Pierwsza obejmuje terminy dla dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem, druga - zakreśla granicę czasową dla dokonywania pewnych czynności materialno prawnych. Przykładowo można wskazać, że do prekluzji sądowej należą terminy do dochodzenia ( lub zaprzeczenia ) stanu cywilnego, np. roczny termin dla żądania unieważnienia uznania dziecka ( art. 80 1 k.r. i op. ), czy taki sam termin przewidziany dla dochodzenia roszczeń posesoryjnych ( art. 344 2 kc ). Jako przykład prekluzji pozasądowej może posłużyć miesięczny termin reklamacyjny dla zawiadomienia sprzedawcy o wadzie fizycznej sprzedanej rzeczy ( art. 563 1 kc ).