WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

(PAŃSTWO I ADMINISTRACJA)

Systemy państwowe

TOTALITARNY

AUTORYTARNY

- Dyktatura jednostki lub grupy. - Brak pluralizmu politycznego - władza jest jedyną partią. - W takim państwie nie dopuszcza się w ogóle działania opozycji, nie ma jej. - Ostra inwigilacja społeczeństwa, na wszystkich obszarach życia. Częste podsłuchy, tajne śledzenia obywateli, zastraszanie i terror. - Władza wprowadza jedną ideologię, którą obywatele MUSZĄ uznać i tylko ta ich interesuje. - Gospodarka i kultura jest całkowicie podporządkowana władzy. PRZYKŁAD: KUBA

- Dyktatura jednostki lub grupy - Brak pluralizmu politycznego (czyli działania partii politycznych w polityce) - Opozycja w takim państwie ma niewielkie pole działania. - Kontrola ludzi i wprowadzona cenzura. - Obywatele są traktowani jak podmiot rządzenia. - Gospodarką i kulturą kierują obywatele. - Władza w państwie najczęściej jest zdobywana poprzez użycie siły (np. zbrojnym zamachem stanu) PRZYKŁAD: BIAŁORUŚ

Republiki - wszystkie ustroje państw, w których żaden monarcha nie stoi na czele. Nie ma królów, królowych itd.

Republiki cechuje kadencja wyborcza.

Monarchie - wszystkie ustroje państw, w których na czele stoi monarcha. Może być to król czy królowa.

Monarchie cechuje elekcja obywatelska.

Anglia jest monarchią parlamentarną. Oprócz królowej jest tam także parlament - „Król panuje, ale nie rządzi.”

Państwo demokratyczne - jest to państwo, w którym zagwarantowane są podstawowe wolności i równość wszystkich obywatelu wobec prawa.

W takim państwie wyróżniamy dwa typy demokracji

• Bezpośrednia (obywatele mogą podjąć decyzje w sprawie ważnych spraw)

• Pośrednia (obywatele wybierają przedstawiciela, który podejmuje decyzje w imieniu ludu)

W bezpośredniej mamy do czynienia z trzema rodzajami podejmowania decyzji takie jak:

- Weto ludowe (O wecie mówimy, kiedy większość obywateli wyraża sprzeciw wobec jakiemuś dokumentowi, sprawie, prawie uchwalonemu przez parlament)

- Referendum (Ogólne głosowanie obywateli)

- Inicjatywa ludowa (Obywatele zbierają przykładowo podpisy pod propozycją, którą sejm MUSI rozpatrzeć. Np. w Polsce taką sprawą jest legalizacja marihuany, gdzie zebrano 100 tys. podpisów)

Fundamenty ustroju demokratycznego:

• Pluralizm polityczny (działanie partii)

• Suwerenność narodu

• Podział władzy na sądowniczą, wykonawczą, ustawodawczą. PODZIAŁU DOKONAŁ MONTESKIUSZ!

• Poszanowanie praw, religii, kultury i obyczajów mniejszości.

W państwie obowiązuje konstytucja. Ta obecna, do której teraz odnosi się władza została uchwalona 2 kwietnia 1997 roku.

Wszystkie dokumenty, które obecnie są realizowane, przygotowywane itd. Podlegają pod ustawę zasadniczą. Bez zgody prawnej w tej ustawie dokument nie może zostać wprowadzony w życie

Podział na władzę w Polsce:

Władza ustawodawcza - dwuizbowy parlament. Sejm, Senat - 460 posłów wybieranych na 4 lata kadencji w wyborach pięcioprzymiotnikowych. Wybory są powszechne, bezpośrednie, równe, i tajne. Parlament tworzy Zgromadzenie Narodowe. Jak chcesz być senatorem musisz mieć 30 lat

Sejm jest izbą niższą i zajmuje się miedzy innymi: uchwalaniem ustaw, powoływaniem prezesów, sędziów (trybunałów konstytucyjnego i stanu) rzeczników np. praw dziecka itd, ma inicjatywę ustawodawczą. Jego szefem jest marszałek sejmu, pomagają mu wicemarszałkowie i tworzą razem Prezydium Sejmu.

Senat jest izbą wyższą i zajmuje się: wprowadza poprawki do uchwał, zgłasza własne projekty ustaw, ma wpływ na powoływanie organów administracji państwowej (prezesa NIK, KRRiT i Rzecznika Praw Obywatelskich. W polskim senacie jest 100 senatorów wybieranych na 4 lata kadencji. Przysługuje im immunitet parlamentarny. (Czyli nie mogą być aresztowani albo pociągnięci do odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu lub senatu)

Władza sądownicza - każdy człowiek ma tzw. zdolność prawną, czyli prawa ale też obowiązki. Droga sądowa w Polsce wygląda tak: Najwyższa instancja to Sąd Najwyższy. Prezesa wybiera prezydent na sześć lat. Potem są sądy powszechne czyli apelacyjne, rejonowe i okręgowe(te rozpatrują zbrodnie). Wszystkie sądzy działają z zasadą dwuinstancyjności, to znaczy że po orzeczeniu wyroku każda osoba może wnieść apelację, czyli odwołać się do sądu wyższej instancji. Możliwa jest wtedy kasacja wyroku, którą rozpatruje Sąd Najwyższy. Sądy działają też wobec zasady niezależności i niezawisłości. Nad pracą sądów czuwa KRS, czyli Krajowa Rada Sądownictwa. Składa się z 15 sędziów mianowanych przez prezydenta. ZASADY DZIAŁANIA SĄDÓW: WEDŁUG NIEZAWISŁOŚCI, NIEZALEŻNOŚCI, DWUINSTANCYJNOŚCI, JEDNOLITOŚCI I JAWNOŚCI POSTĘPOWANIA!

Organami kontroli państwa i ochrony prawa są: prokuratura, NIK, RPO, RPD, KRRiT.

Władza wykonawcza - prezydent i rząd (rada ministrów). Jak chcesz być prezydentem musisz mieć 35 lat Wybierany jest na 5 lat w wyborach powszechnych, jego kandydaturę musi poprzeć przynajmniej 100 tys. obywateli (zupełnie jak w inicjatywie ludowej, tylko, że to głosowanie) Prezidą powołuje premiera i ministrów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, podpisuje lub odrzuca uchwalone przez parlament, mianuje ambasadorów, powołuje sędziów na wniosek KRS-u, ma ogromne pole działania, jeśli chodzi o umowy międzynarodowe, wszystko z nich zatwierdza i je nawiązuje. Nadaje obywatelstwo, nadaje ordery i oznaczenia itd, stosuje prawom łaski.

Prezydenci Polski:

Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski, Ignacy Mościcki, Władysław Raczkiewicz, Bolesław Bierut, Wojciech Jaruzelski, Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński R.I.P i ofc. Bronisław Komorowski.

Rada ministrów - na jej czele stoi Premier, obecnie Donald Tusk. Ministrowi podlegają wicepremierzy oraz ministrowie. Kierują oni poszczególnymi resortami, np. zdrowia czy edukacji. Premiera wysuwa na kandydaturę partia, która wygrała wybory lub koalicja. Prezydent uzgadnia potem wybór premiera z partiami. Do zadań rady ministrów należy przygotowywanie ustaw, (np. budżetowej), które potem uchwala parlament, ma inicjatywę ustawodawczą, chroni interesów skarbu państwa, kontroluje resorty i administrację państwową. Nie wiemy co to? Spójrzmy niżej:

ADMINISTRACJA PULICZNA

PAŃSTWOWA RZĄDOWA

-PREZYDENT

-NIK SAMORZĄDOWA

-NBP centralna -GMINA

-KRRIT -PREMIER terenowa -POWIAT

-RADA MINISTRÓW -WOJEWODA -WOJEWÓDZTWO

ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA

Działa według trzech zasad:

• samodzielności,

• demokracji przedstawicielskiej,

• wolności zrzeszania się.

GMINA	POWIAT	WOJEWÓDZ.
RADA GMINY I BURMISTRZ/WÓJT PREZYDENT M-STA	ZARZĄD POWIATU RADA POWIATU Grodzki - miasto na prawach powiatu Ziemski -miasto z ziemiami należącymi	SEJMIK WOJEWÓDZKI, WOJEWODA
-utrzymuje przedszkola, placówki kulturalne, zdrowotne. -utrzymuje drogi gminne -powołuje straż miejską! -wydaje dokumenty tożsamości. -zarządza budownictwem gminnym, wydaje pozwolenia na budowę domów, bloków	-utrzymuje placówki edukacyjne itd. na terenie powiatu. -utrzymuje drogi powiatowe -organizuje transport między powiatami -ustala przepisy powiatowe -ustala herb i flagę -ustala podatki	-dba o ochronę środowiska -utrzymuje drogi wojewódzkie -utrzymuje ważne placówki kulturalne i edukacyjne np. filharmonie czy uniwersytety. -decyduje o strategii województwa

POWODZENIA WSZYSTKIM

---