Medycyna sportu
(rany, urazy, złamania, stłuczenia, zatrucia)
Otarcia naskórka: uraz w wyniku którego dochodzi do otarcia wierzchnich warstw skóry [ekskorracja], aż do skóry właściwej, a nawet głębiej. Bardzo bolesny uraz, może powodować wstrząs bólowy. Otarcia najczęściej dotyczą dużej pow. Do otarcia naskórka dochodzi kiedy występuje różnica pomiędzy V między ciałem a przedmiotem. PP: środek przeciw bólowy, umyć pod wodą mydłem, nie stosujemy do odkażania barwników. Podać surowicę przeciwtężcową. Podajemy antybiotyk. Zaopatrzyć otarcia (usunąć martwice skóry, usuniecie ciał obcych, odkazić H2O2).
Rany:
Rany [wulnus]: przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych organizmu na skutek urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego Każda ranę należy traktować jako zakażoną: cięte, tłuczone [v contusum], kłute [v iktus], tłuczono-kute, postrzałowe, szarpane (płatowe), kąsane. Gojenie: rychłozrost, ziarnowanie, strupem.
Rany cięte: na skutek działania ostrych przedmiotów o gładkich ostrzach (noże, siekiery, brzytwy, szkło). Brzegi rany gładkie i równe, szybko się goją, obficie krwawią. Rana ta może występować na całym ciele, najczęściej na dłoniach, przedramionach, głowie. Na skórze twarzy mogą być rany kosmetycznie ładne lub brzydkie. PP: myjemy H2O i mydłem, odkażamy, zakładamy opatrunek (często szyjemy).
Rany kłute: powodowane przedmiotami długimi, spiczastymi i wąskimi, takimi jak bagnet, dłuto, pilnik, nóż. Powierzchnia jest niewielka, ale uszkodzenie sięga głęboko, może więc wystąpić duży krwotok wew. Do najniebezpieczniejszych należą rany kłute kl piersiowej i jamy brzusznej, które mogą doprowadzić do śmierci. Groźnym powikłaniem jest odma opłucnej. Rany kłute brzucha należy opatrywać w warunkach operacyjnych. PP: opatrzyć i jak najszybciej do szpitala.
Rany tłuczone: powstają na skutek działania przedmiotów tępych, ciężkich (kamień, młotek) lub upadku na podłoże twarde. Brzegi ran tłuczonych są nierówne, cienkie, zmiażdżone. Wokół rany obrzęk i zsinienie. Towarzyszy im silny ból i wstrząs pourazowy. Stosunkowo mało krwawią, źle się je szyje ponieważ pęknięcie skóry rozchodzi się w kilku kierunkach. Trudno się goją, rany przerostowe. Powodują przeczulice danego miejsca. Często zabrudzone. PP: sprawdzić czy nie ma złamania, podać surowicę, nałożyć opatrunek, chory do lekarza.
Rany szarpane: (płatowe) są to gwałtowne, nadmierne rozciągnięcia skóry lub rozdarcia ostrym przedmiotem, takim jak gwóźdź czy d kolczasty. Maja nieregularny kształt, brzegi ich są poszarpane, a w głębi widać strzępy poszarpanych tkn. Krwawienie z rany jest umiarkowane, bardzo bolesne, towarzyszy im bardzo często wstrząs pourazowy. Źle się goja, często pozostają duże blizny. Wymagają opatrzenia chirurgicznego. PP: przemyć, opatrunek, po podjęciu czynności przeciw wstrząsowych do szpitala.
Rany kąsane: na skutek pokąsania przez zwierzęta, człowieka. Najczęściej maja postać kilku ran odpowiadających kształtem uzębieniu zwierzęcia. Mogą mieć charakter ran kłutych, tłuczonych lub szarpanych. Występuję ryzyko zakażanie się wścieklizną wiec należy zastosować szczepionkę przeciw wściekliźnie. Rany te są mocno zarażone, staramy się ich nie szyć, jeżeli szyjemy to b luźno. PP: przemywamy, surowica przeciw tężcowa, antybiotyk, obserwacja w szpitalu (wściekłe zwierze).
Rany postrzałowe: powstają od pocisków broni palnej, pneumatycznej, odłamków pocisków altyrelyjskich, bomb, strzał. Mogą występować rany styczne przestrzałowe i ślepe. Wlot ma brzegi gładkie i małą średnicę, wylot zaś jest duży i poszarpany. Mogą być widoczne tkanek i odłamki kostne. Jeżeli śrut tkwi głęboko w mm to go zostawiamy wyjątek stanowi wtedy gdy leży w obrębie naczynia krwionośnego lub nerwu. Rany z broni palnej zaopatrujemy w warunkach sali operacyjnej. PP: nałożyć opatrunek i do szpitala.
Zwichnięcie: [luksacjo] jest to przemieszczenie główki w stosunku do panewki z nowym ustawieniem główki w stosunku do panewki. Najczęściej s barkowy. Dzielimy na wrodzone (zła bud anatom stawu lub zaraz po urodzeniu s biodrowy) i nabyte. Otwarte (przebicie skóry) i zamknięte. Nie powikłane i powikłane. Zwykłe i nawykowe (co pewien czas występują w danym stawie, kiedy pierwotne zwichniecie było nieprawidłowo leczone). Każdy staw może ulec zwichnięciu.
Skręcenie: [distorsium] przemieszczenie powierzchni stawowych po za fizjologiczne granice ruchu. Dochodzi wówczas do naciągnięcia więzadeł, ścięgien, rozerwania t stawowej, uszkodzenia powierzchni stawowych a czasem do złamań kości w okolicy stawu. 3 stopnie: 1- tylko naciągnięcie, 2- naciągniecie + krwawe wylewy, 3- elementy ścięgien, więzadeł, t stawowej ulegają zniszczeniu. Najczęściej ulega s skokowy. Następnie staw kolanowy, w tym stawie może dojść do uszkodzenie łękotki, która jest słabo ukrwiona i dlatego źle się goi. W wyniku skręcenia może dojść do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych przebiegających w pobliżu stawu. PP: 1st- rozmasować i rozchodzić, 2st- okład altacet lub ocet aby rozbić krwiak, lód,(jeżeli jest duży to unieruchamiamy staw) 3st- zawsze unieruchomienie stawu od 1 do 4 tyg.
Złamania: przerwanie ciągłości tkanek kostnej spowodowane działaniem nacisku o skali przekraczającej jej wytrzymałość, najczęściej w skutek urazu mechanicznego (uderzenia, zmiażdżenia, upadki, przygniecenia i postrzały). Wyróżniamy złamania zamknięte (bez naruszenia ciągłości skóry) i otwarte (uszkodzona skóra, widoczne w ranie odłamy kostne). Inne kryterium dzieli złamania na bez przemieszczeniem (rozłamy pozostają w anatomicznej osi kończyn), z przemieszczeniem (ze skręceniem rozłamów, z rozejściem- rzepka, wyrostek łokciowy, z przemieszczeniem kątowym, z przemieszczeniem skręconym). Nie powikłane (nie ma obrażeń tkanek leżących w obrębie danej kości) i powikłane (uszkodzone zostają dodatkowo naczynia krwionośne- najczęściej nad kłykciowe k ramiennej, nerwy, stawy, narządy wewnętrzne). Każde złamanie powoduje krwawienie ze złamanej kości i uszkodzonych tkanek oraz ból. PP: nie wolno poruszać uszkodzonym odcinkiem, poprawiać nie anatomicznego ustawienia kości. Unieruchomić co najmniej 2 sąsiadujące ze sobą stawy(kij, linijka, laska, parasol i inne), sprzęt PP przynosimy do rannego a nie odwrotnie, ranny nie może poruszać uszkodzoną częścią, osłabiamy narastanie obrzęku (zimny okład), kończynę układamy wyżej od poziomu.
Zakażenie: przenikanie do rany drobnoustrojów, na skutek przedmiotu raniącego, zetknięcie się rany z otoczeniem, wtórnego zabrudzenia. Kadzą ranę urazowa należy traktować jako zakażoną. Zakażenie powoduje utrudnienie gojenia (ropień), może się rozprzestrzenić na cały organizm powodując zakażenie krwi. Czego objawami są: pulsujący ból w ranie, zaczerwienienie, gorączka, czerwone smugi wychodzące od rany.
Urazy klatki piersiowej
wyróżniamy otwarte i zamknięte. Objawy: duszność spowodowana bólowym ograniczeniem wdechu i wydechu, siniaki, żywoczerwona pienista krew (uszkodzone płuco), szmery przy oddechu, niewydolność oddechu i krążeniowa. PP: pozycja półsiedząca (ułatwia oddychanie), ustalenie nieruchomo RR (+ praca mm wspomagających oddech), kontrola oddechu opatrunek jałowy na ranę, pozostawić ciało obce, wezwać pogotowie, sztuczne oddychanie, zabronić picia, jedzenia i palenia.
Otwarte: przyczyna są rany kłute, postrzałowe w obrębie tułowia. Zapadnięcie płuca: gdy rana jest na tyle głęboka że narusza płuco, elastyczne elementy miąższu płucnego powodują jego zapadnięcie, odklejenie podczas nabierania powietrza od wewnętrzne ściany klatki piersiowej, rozmiar zapadnięcia płuca zależy od il nagromadzonego pow. Zapadniecie się płuca i przedostanie się powietrza do jamy opłucnej nazywamy odmą opłucnową. dotyczy ona zazwyczaj jednej strony. Istnieje też odma opłucnowa z nadciśnieniem. Powstaje wówczas mech wentylowy. Polega na tym, że dochodzące powietrze do zranionej połowy kl piersiowej podczas wdechu nie jest usuwane z niej podczas wydechu. Powietrze gromadzi się i powstaje nadciśnienie i powoduje ucisk na narządy i zdrowe płuco. Ucisk ten powoduje pogarszanie się oddechu i krążenia. Tym uraza towarzysza krwawienia wewnętrzne, silny ból, wstrząs.
Zamknięte: nie stwierdza się często żadnej rany w okolicy urazu, tylko siniaki. Najczęściej występują złamania i pęknięcia żeber. Bolesne, zwykle mało szkodliwe, występują jednak powikłania, gdy złamane żebro przebije płuco lub naczynie krwionośne (krwawienie wewnętrzne do jamy opłucnej, powoduje utrudnione oddechu, duszność, wstrząs). Gdy złamaniu ulega większa liczba żeber to klatka piersiowa traci swoja sztywność i zaburzenia oddychania. Podawać środki p bólowe.
Urazy brzucha: najczęstszym skutkiem jest wewnętrzne krwawienie z narządu (śledziona, wątroba, nerki) lub naczynia (uszkodzenie tętniaka aorty) jamy brzusznej. Do uszkodzenia narządów wewnętrzne dochodzi na skutek gwałtownego urazu, upadku z dużej wysokości, uderzenia w powłoki brzuszne. Istnieje ryzyko przedostania się do jamy b treści pokarmowych. Uszkodzenie nerki, moczowodu lub pęcherza moczowego może spowodować wypływ moczu. Na skutek tego powstaje zapalenie otrzewnej. Gdy uszkodzone zostają powłoki, wypychane są na zew pętle jelita, bakterie przenikające przez ta ranę powodują zapalenie otrzewnej Objawy: siniaki, wstrząs, silny ból, twarde powłoki brzuszne. PP: wezwanie pogotowia ratunkowego, walka ze wstrząsem, wałek pod kolana (łagodzi ból i zmniejsza napięcie powłok brzucha), zakaz palenia picia i jedzenia, pozostawić ciało obce, otwarte rany jak najszybciej okryć jałowym opatrunkiem, w warunkach operacyjnych są opatrywane.
Uszkodzenia czaszkowo-mózgowe: powstają na skutek nagłego urazu mech głowy. Są otwarte (dochodzi do uszkodzenia skóry, kości czaszki i mózgu. Mózg styka się bezpośrednio z otoczeniem. Rany najczęściej na czole lub pod włosami. Doprowadzają do obrzęku mózgu utraty przytomności, może się wybrzuszyć obrzęknięty mózg. Zagrożenia: zachłyśnięcie, bezdech, zakażenie opon m i mózgu. PP: utrzymanie oddechu, ranę przykryć jałowym opatrunkiem bez ucisku, kontrola oddychania i krążenia) lub zamknięte (nie ma bezpośredniego kontaktu mózgu z otoczeniem, siła urazu przenosi się w postaci fali na mózg. Wstrząśnienie m, stłuczenie m, krwawienie wewnętrzne, złamanie podstawy czaszki).
Wstrząśnienie mózgu: objawy: krótka utrata przytomności, później mdłości, wymioty, niepamięć, zawroty i bóle głowy. Zagrożenia: krwawienia z mózgu i ponowna utrata przytomności, zakrztuszenie, bezdech. PP: kontrola stanu świadomości, kontrola oddechu (na boku lub uniesiony tułów), kontrola czynności życiowych (sztuczne oddychanie, reanimacja), wezwanie pogotowia.
Stłuczenie mózgu: objawy: dłuższa utrata przytomności, zaburzenia oddechu, kurcze porażenia. Zagrożenia: krwawienia w m i ponowna utrata przytomności, bezdech. PP: j.w.
Krwawienia mózgowe: objawy: zaburzenia świadomości, nierówne źrenice, zaburzenia oddychania, kurcze, porażenia, utrata przytomności. Zagrożenia: bezdech. PP; j.w.
Złamanie podstawy czaszki: w wyniku przekroczenia granicy elastyczności podstawy przez działanie ucisku na dużej pow. Linie złamań biegną w ten sposób że często uszkadzają naczynia i nerwy, uszkodzeniu ulęgają również okolice mózgu stykające się z podstawą. Objawy: wyciek krwi z nosa ust i uszu. Krwiak oczodołów, może ale nie musi dojść do utraty przytomności, zaćmienie świadomości i zaburzenia oddechu. Zagrożenia bezdech, zakażenie. PP: kontrola świadomości, oddechu (na boku, sztuczne oddychanie), wezwać pogotowie, nie obmywać wyciekającej krwi i nie okrywać opatrunkiem.
Zatrucia: trucizny dostają się do organizmu: przez przewód pokarmowy (leki, substancji chemicznych używane w gospodarstwie domowym i przemyśle, trujące rośliny, jagody, grzyby, zepsute środki spożywcze i inne). Przez skórę (ukąszenia węży - jady, użądlenia owadów). Przez drogi oddechowe (CO, gazy drażniące i inne). Bezpośrednio do krwioobiegu (środki odurzające, narkotyki i inne). Wieloma drogami (środki ochrony roślin, preparaty do walki ze szkodnikami, rozpuszczalniki organiczne i inne). Przyczyny: pomyłka, nieświadomość, lekkomyślność, nadużycia, zamach samobójczy. Objawy: zwykle brak charakterystycznych objawów: mdłości, wymioty, biegunka, bóle brzucha, bóle głowy, zaburzenia świadomości, zaburzenia oddechu, objawy wstrząsu, zmiany HR, zmiany psychiczne. Spostrzegać otoczenie tam mogą być resztki trucizny lub coś o co świadczy o zatruciu. Zagrożenia: utrata przytomności, zatrzymanie oddechu i krążenia, wstrząs, zmiany chorobowe w mózgu, nerkach i wątrobie. PP: zapobiegać dalszemu działaniu trucizny, kontrola i podtrzymanie oddechu, sztuczne oddychanie (wyjątek trucizny kontaktowe), walka ze wstrząsem, wezwać pogotowie (zatrucie), opieka. Usuniecie trucizny: przemycie, przepojone trucizna ubranie zdjąć z chorego. Podawać słona woda do picia i prowokować wymioty.
Najlepsza strona Kulturze Fizycznej: