STRUKTURA RODZAJÓW WOJSK
I SŁUŻB
(materiał pomocniczy w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej
w Nysie)
NYSA 2004
Walka zbrojna staje się coraz bardziej złożonym zjawiskiem, w którym różnorodny sprzęt używany jest w różnorodnych operacjach podczas realizacji różnorodnych zadań. Jest przedsięwzięciem łączącym realizację różnych zadań bojowych, wspierających i zabezpieczających, wymagających właściwego przygotowania i sprawnego użycia różnorakich specjalistycznych wojsk i służb; wykorzystania specyficznych specjalności wojskowych i niepowtarzalnej techniki wojennej oraz technologii walki zbrojnej.
Struktura rodzajów wojsk, odpowiednio do ich roli na polu walki oraz wprowadzanej nowej techniki wojskowej, podlega ciągłym zmianom.
Współcześnie jesteśmy świadkami wzrostu roli i wielkości takich rodzajów wojsk, jak wojska aeromobilne i wojska specjalne.
Pod względem funkcjonalnym wojska dzielą się na następujące rodzaje:
zmechanizowane i pancerne;
rakietowe i artylerii;
obrony przeciwlotniczej;
inżynieryjne;
chemiczne;
rozpoznania i walki radioelektronicznej;
łączności i informatyki;
aeromobilne;
specjalne;
logistyki.
Wojska zmechanizowane i pancerne
Głównym zadaniem wojsk zmechanizowanych i pancernych jest prowadzenie działań obronnych i zaczepnych, niszczenie zgrupowań przeciwnika, opanowanie ważnych rejonów lub rubieży, a także prowadzenie pościgu za wycofującym się przeciwnikiem.
Wojska zmechanizowane to tradycyjna piechota, współcześnie - opancerzona piechota.
Wojska pancerne wywodzące się z husarii, ze względu na swoje walory bojowe, zwłaszcza dużą odporność ogniową oraz zdolność do szybkiego przemieszczania się i skutecznego niszczenia celów pancernych i opancerzonych, stanowią zasadniczy element wojsk uderzeniowych.
Wojska rakietowe i artyleria
Wojska rakietowe funkcjonują na szczeblu operacyjnym i zorganizowane są w pułki rakiet. W ich wyposażeniu znajdują się zestawy rakiet taktycznych.
Artyleria organizacyjnie występuje na wszystkich szczeblach dowodzenia.
Artyleria szczebla operacyjnego zorganizowana jest w brygady artylerii.
W dywizjach występują pułki artylerii, a na niższych szczeblach artyleria została zorganizowana w dywizjony artylerii.
Wyodrębnioną częścią jest artyleria przeciwpancerna, strzelająca ogniem bezpośrednim. Na szczeblu związków taktycznych jest ona zorganizowana w pułki artylerii przeciwpancernej.
Wojska obrony przeciwlotniczej
Współczesna obrona przeciwlotnicza jest integralną częścią systemu powszechnej obrony przeciwlotniczej. Obejmuje rozpoznawanie i powiadamianie wojsk o zagrożeniu z powietrza oraz zwalczanie celów powietrznych.
W skład wojsk OPL oddziały i pododdziały rakietowe, rakietowo-artyleryjskie, artyleryjskie radiotechniczne i dowodzenia. Podstawowym ugrupowaniem wojsk OPL są pułki obrony przeciwlotniczej, funkcjonujące w składzie dywizji ogólnowojskowych. Na szczeblu korpusu i dywizji używane są samobieżne zestawy rakietowe, pozwalające na zwalczanie celów powietrznych na dużych i średnich odległościach. W brygadach ogólnowojskowych występuje dywizjon artylerii przeciwlotniczej.
Wojska inżynieryjne
Są przygotowane do wielopłaszczyznowego wsparcia struktur innych rodzajów wojsk, we wszystkich rodzajach działań bojowych oraz do udziału w akcjach ratowniczych i likwidowania skutków klęsk żywiołowych.
Swoje zadania realizują w ramach dwóch zasadniczych funkcji: obronnej i humanitarnej. Pierwsza obejmuje m.in. rozpoznanie inżynieryjne przeciwnika i terenu, budowę zapór inżynieryjnych, wykonywanie przejść i likwidację zniszczeń, przygotowanie i utrzymanie dróg, urządzanie i utrzymanie przepraw, rozminowanie terenu i obiektów, maskowanie wojsk, a także likwidowanie skutków uderzeń przeciwnika. Istotną częścią służby wojsk inżynieryjnych jest wykonywanie zadań związanych z likwidacją skutków klęsk ekologicznych i żywiołowych oraz udział w misjach pokojowych w ramach Sił Pokojowych ONZ. Wojska inżynieryjne pod względem organizacyjnym podzielone są na brygady saperów, pułki drogowo-mostowe oraz bataliony i kompanie saperów. Do wykonania zadań ratowniczych i likwidacji powstałych w wyniku kataklizmów zniszczeń utworzono bataliony ratownictwa inżynieryjnego.
Wojska chemiczne
Wojska chemiczne przeznaczone są do wielopłaszczyznowej obrony przed skutkami działania środków masowego rażenia, wykonują także zadania związane z maskowaniem dymem wojsk i obiektów oraz rażeniem przeciwnika środkami zapalającymi.
Do ważnych zadań wojsk chemicznych należy ochrona przed działaniem radioaktywnych i toksycznych środków przemysłowych, a także udział w likwidacji następstw klęsk żywiołowych. Zadania te realizowane są m.in. przez prognozowanie skutków uderzeń bronią masowego rażenia, wykrywanie tych uderzeń, rozpoznawanie rejonów skażeń, przedsięwzięcia ratunkowo-ewakuacyjne oraz likwidację skażeń.
Podstawowym źródłem uzyskiwania informacji niezbędnych do skutecznego działania wojsk obrony przeciwchemicznej jest funkcjonujący w siłach zbrojnych System Wykrywania Skażeń. Wybrane elementy tego systemu funkcjonują nieprzerwanie w okresie pokojowym opierającym się na 11 punktach, rozmieszczonych na terenie całego kraju. Na szczeblu operacyjnym wojska obrony przeciwchemicznej posiadają pułk i cztery bataliony obrony przeciwchemicznej.
Wojska rozpoznania i walki radioelektronicznej
Zajmują się rozpoznaniem wojskowym oraz walką elektroniczną. Celem rozpoznania wojskowego jest zdobywanie danych o przeciwniku, niezbędnych do przygotowania i skutecznego prowadzenia działań bojowych. Zadania te realizuje się przy wykorzystaniu działań bezpośrednich żołnierzy ( wypad, napad, obserwacja, zasadzka itp.) oraz technicznych i elektronicznych środków rozpoznania.
Walka elektroniczna polega na rozpoznaniu i dezorganizowaniu działalności organów dowodzenia przeciwnika oraz ochronie własnych wojsk przed podobnymi działaniami strony przeciwnej. Wojska rozpoznania i wojska rozpoznania radioelektronicznego prowadzą także działania związane z psychologicznym oddziaływaniem na przeciwnika oraz ochroną własnych jednostek i ludności cywilnej przed analogicznymi działaniami.
Ogniwami wojsk rozpoznania i walki elektronicznej są m.in.: na szczeblu operacyjnym - pułki rozpoznania radioelektronicznego; na szczeblu związków taktycznych - bataliony rozpoznawcze, a na szczeblu oddziałów - kompanie rozpoznawcze.
Wojska łączności i informatyki
Przeznaczone są do zapewnienia organom dowodzenia możliwości sprawnego kierowania wojskami. Do realizacji tego zadania wojska łączności i informatyki wykorzystują potencjał telekomunikacyjny państwa, istniejącą infrastrukturę telekomunikacyjną okręgów wojskowych oraz jednostki i pododdziały wojsk łączności rodzajów sił zbrojnych.
Nowym zadaniem wojsk jest informatyczne wspomaganie procesów decyzyjnych, m.in. przez analizę potencjału bojowego przeciwnika oraz symulowanie przebiegu działań bojowych. W strukturze organizacyjnej okręgów wojskowych występują pułki dowodzenia, pułki radioliniowo-kablowe, brygada łączności, brygada radioliniowo-kablowa, a na szczeblu taktycznym bataliony dowodzenia i łączności jednostek rodzajów wojsk.
Stacjonarną infrastrukturę telekomunikacyjną Wojsk Lądowych tworzy ponad 150 węzłów łączności różnej wielkości.
Priorytetem wojsk łączności i informatyki jest osiąganie zdolności do pełnego współdziałania z odpowiednimi służbami i środkami w armiach NATO.
Wojska aeromobilne
Wojska aeromobilne są najmłodszą formacją wojsk i występują w Polsce jedynie w siłach lądowych. Grupują jednostki innych rodzajów wojsk, a szczególnie: powietrznodesantowe, desantowo-szturmowe, kawalerię powietrzną i lotnictwo Wojsk Lądowych.
Do podstawowych zadań wojsk desantowo-szturmowych należy naziemne wspieranie operacji lądowych i morskich, zmierzających do opanowania z powietrza ważnych obiektów przeciwnika, dezorganizacja ruchu odwodów oraz niszczenie sił i środków wsparcia logistycznego.
Wojska powietrznodesantowe są przygotowane do prowadzenia działań dywersyjnych, zaczepnych i obronnych.
Kawaleria powietrzna przeznaczona jest do prowadzenia walki na lądzie i z powietrza. Jest to najbardziej mobilna część Wojsk Lądowych. Obok wykonywania zadań typowych dla wojsk desantowo-szturmowych, kawaleria powietrzna przystosowana jest do szybkiego reagowania i przeciwdziałania w razie naruszenia granic państwa.
Do zasadniczych zadań lotnictwa Wojsk Lądowych należy prowadzenie rajdów przeciwpancernych oraz niszczenie środków ogniowych przeciwnika. Lotnictwo jest w stanie wspierać działania wojsk desantowo-szturmowych oraz ogólnowojskowych oddziałów i związków taktycznych. Podstawową formacją lotnictwa są pułki śmigłowców bojowych.
Wojska specjalne
Stanowią je samodzielne odziały i pododdziały, złożone z wyselekcjonowanych, specjalnie wyszkolonych i wyposażonych żołnierzy, przygotowanych do działań w niewielkich grupach o różnym składzie w środowisku podwyższonego ryzyka. Wojska specjalne wykonują zadania o znaczeniu strategicznym i operacyjnym w okresie pokoju, kryzysu i wojny. Typowe działania dla pułku specjalnego, w których są szkoleni komandosi to: desant grupy ze śmigłowca, działania rozpoznawcze, zasadzki, atak i odwrót, umiejętności maskowania, atak nurków i skoki spadochronowe, walka wręcz oraz walka przy zastosowaniu najróżniejszego sprzętu, 40-kilometrowe marsze w pełnym oporządzeniu.
Jednostka dąży do pełnej profesjonalizacji. Żołnierze pułku szkoleni są między innymi do działań za linią frontu, zbierania danych wywiadowczych, rozpoznawania, defensywnych rajdów i ratowania zakładników.
Jednostka specjalna GROM to formacja, która w zależności od potrzeb może wykonywać zadania dywersyjne i rozpoznawcze. Jej członkowie mają też umiejętności przydatne w skomplikowanych operacjach ratowniczych czy odbijania zakładników z rąk terrorystów. GROM jest gotowy m.in. do prowadzenia operacji na morzu. Komandosi wykonują zadania w czteroosobowych zespołach. Każdy z żołnierzy jest profesjonalistą w prowadzeniu działań specjalnych. Przechodzą oni także żmudne ćwiczenia spadochronowe i nurkowe.
Wojska logistyki
Do wojsk logistyki należą komórki sztabowe okręgów wojskowych, urządzenia logistyczne i jednostki logistyczne. Na szczeblu operacyjnym są to brygady logistyczne i samodzielne jednostki pozostające w dyspozycji dowódcy Wojsk Lądowych. Na szczeblu związków taktycznych są to bataliony zaopatrzenia, remontowe i medyczne, a na szczeblu oddziałów - kompanie zaopatrzenia, remontowe i medyczne.
SŁUŻBY WOJSKOWE
Żandarmeria wojskowa
Jest wyodrębnioną i wyspecjalizowaną służbą wchodzącą w skład Sił Zbrojnych RP - jednym z organów bezpieczeństwa państwa, powołanym do realizacji zadań na gruncie Sił Zbrojnych.
Żandarmeria Wojskowa obejmuje swoimi działaniami żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową oraz pracowników zatrudnionych w jednostkach wojskowych i inne osoby, podlegające orzecznictwu sądów wojskowych, a także żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium RP i członków ich personelu cywilnego, o ile umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, nie stanowi inaczej.
Do zadań Żandarmeri Wojskowej należą:
zapewnienie przestrzegania dyscypliny wojskowej i porządku publicznego na terenach i w obiektach jednostek wojskowych oraz miejscach publicznych;
ochranianie życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego;
wykrywanie przestępstw i wykroczeń, ujawnianie i ściganie ich sprawców;
zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz innym zjawiskom patologicznym, a w szczególności alkoholizmowi i narkomanii w Siłach Zbrojnych;
zwalczanie klęsk żywiołowych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidowanie ich skutków oraz czynne uczestniczenie w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych, mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia.
Zadania te Żandarmeria Wojskowa wykonuje przez kontrolowanie przestrzegania dyscypliny wojskowej oraz porządku publicznego, prowadzenie czynności operacyjno - rozpoznawczych i procesowych, zabezpieczenie śladów i dowodów popełnienia przestępstw i wykroczeń, poszukiwanie sprawców przestępstw i wykroczeń oraz zaginionych żołnierzy, a także poszukiwanie zaginionej broni, amunicji, materiałów wybuchowych oraz materiałów zawierających informacje niejawne.
Żandarmeria jest także odpowiedzialna za: kontrolę ruchu drogowego, pilotowanie kolumn wojskowych oraz kierowanie ruchem drogowym, kontrolowanie uprawnień żołnierzy do noszenia munduru, odznak i oznak wojskowych, posiadania uzbrojenia oraz przebywania poza terenami i obiektami jednostek wojskowych; konwojowanie osób, dokumentów i mienia wojskowego, przymusowe doprowadzanie osób, asystowanie przy czynnościach egzekucyjnych, współuczestniczenie w zapewnieniu porządku podczas trwania imprez masowych; wykonywanie zadań policji sądowej, kontrolowanie ochrony mienia, a w szczególności przechowywania uzbrojenia i środków bojowych, wykonywanie czynności ochronnych w stosunku do uprawnionych osób zajmujących stanowiska państwowe i delegacji zagranicznych, opracowywanie dla właściwych organów informacji o stanie dyscypliny wojskowej i przestępczości w siłach zbrojnych.
Żandarmerię Wojskową tworzą - Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej, terenowe jednostki organizacyjne i specjalistyczne jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej. Jednostkami terenowymi są oddziały, wydziały i placówki. ŻW składa się z pionów: dochodzeniowo - śledczego, prewencyjnego i administracyjno - logistyczno - technicznego.
Żołnierze ŻW mają prawo legitymowania w celu ustalenia tożsamości, sprawdzenia posiadanych uprawnień, zatrzymywania, doprowadzania do miejsca pełnienia służby wojskowej lub zamieszkania, osadzania i izbie zatrzymań, nakładania grzywien za wykroczenia, wnioskowania do dowódców jednostek wojskowych o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, przeszukiwania osób i pomieszczeń, dokonywania kontroli osobistej, usuwania pojazdów i blokowania kół, stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz używania broni palnej.
Wojskowe Służby Informacyjne (WSI)
Są służbą specjalną ochrony państwa zajmującą sprawami obronności państwa i bezpieczeństwa Sił Zbrojnych RP; podlegają kontroli Sejmu, a ich szef bezpośrednio ministrowi obrony narodowej.
Do głównych zadań WSI należy rozpoznawanie oraz zwalczanie zewnętrznych i wewnętrznych zagrożeń godzących w niepodległość państwa, niepodzielność jego terytorium, bezpieczeństwo i nienaruszalność jego granic, a także zapobieganie im. WSI odpowiada również za bezpieczeństwo SZ RP, zwalcza działalność szpiegowską, terrorystyczną oraz inne przestępstwa godzące w ochronę informacji niejawnych, w tym głównie dotyczących systemu obronnego państwa.
WSI rozpoznają i wykrywają także przestępstwa w dziedzinie badań naukowych i prac rozwojowych oraz produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o przeznaczeniu wojskowym, prowadzonym przez komórki podległe i nadzorowane przez ministra obrony narodowej, a także przez inne jednostki organizacyjne wykonujące badania naukowe lub prace rozwojowe albo produkcję lub usługi na potrzeby obronności państwa czy sił zbrojnych.
Szef WSI pełni funkcję krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych oraz dotyczących spraw obronności państwa.
WSI zajmują się także rozpoznawaniem i analizowaniem zagrożeń występujących w rejonie napięć, kryzysów i konfliktów międzynarodowych, mających wpływ na obronność państwa. Realizują zadania ochrony bezpieczeństwa jednostek wojskowych, a także żołnierzy wykonujących zadania służbowe i pełniących służbę poza granicami państwa.
Współuczestniczą też w organizowaniu polskich przedstawicielstw wojskowych za granicą i utrzymują kontakty z członkami wojskowego korpusu dyplomatycznego akredytowanymi w Polsce.
Wymienione wyżej zadania WSI realizują wyłącznie na rzecz lub w interesie SZ, w związku z ich działalnością na terytorium RP i poza jej granicami.
Ponadto struktury organizacyjne WSI uzyskują, gromadzą, przetwarzają, analizują i przekazują właściwym organom informacje mogące mieć istotne znaczenie dla obronności państwa oraz zdolności bojowej SZ.
Realizując swoje zadania, WSI współdziałają obok komórek organizacyjnych MON, MSZ, MSWiA - z organami, służbami i instytucjami uprawnionymi do wykonywania czynności operacyjno - rozpoznawczych.
Wojskowa służba zdrowia
Wojskowa służba zdrowia ma podwójne podporządkowanie - podlega ministrowi obrony narodowej i szefowi Sztabu Generalnego WP.
Główne obszary zadaniowe wojskowej służby zdrowia to:
profilaktyka;
lecznictwo i rehabilitacja;
orzecznictwo, szkolenie i kształcenie;
działalność naukowa;
współpraca zagraniczna;
wojskowa inspekcja sanitarna;
wojskowa inspekcja weterynaryjna;
medyczne planowanie i organizacja zabezpieczenia medycznego;
logistyka medyczna (zaopatrzenie medyczne i farmaceutyczne).
DUSZPASTERSTWA WOJSKOWE
Ordynariat Polowy Wojska Polskiego
Ordynariat Polowy jest okręgiem kościelnym zrównany prawnie z diecezją, którego biskupem jest biskup polowy WP.
W Ordynariacie Polowym funkcjonuje 90 parafii oraz 97 samodzielnych ośrodków duszpasterskich. Posługą kapelańską są objęte wszystkie uczelnie, szpitale, sanatoria wojskowe oraz żołnierze polscy uczestniczący w pokojowych misjach w Bośni, Kosowi, Libanie, Syrii, Afganistanie, Iraku, w rejonie Zatoki Perskiej. Kapelan jest też w Polskim Przedstawicielstwie Wojskowym Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w Brukseli.
Aktualnie w duszpasterstwie wojskowym pracuje 183 księży kapelanów.
W funkcjonowaniu ordynariatu ważne miejsce zajmuje działalność charytatywna, realizowana przez diecezjalną Caritas.
W strukturach ordynariatu istnieje także wydział prasowy, który wydaje dwutygodnik „Nasza Służba” oraz archiwizuje najważniejsze wydarzenia w Diecezji Polowej na wszystkich dostępnych współcześnie nośnikach audio - foto - wideo. Siedzibą ordynariatu jest Warszawa.
Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego
Do Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego należą prawosławni; żołnierze zawodowi, ich rodzice, współmałżonkowie, dzieci, także pełnoletnie, zamieszkujący razem z nimi; żołnierze w czynnej służbie wojskowej w czasie pełnienia służby; pracownicy cywilni zatrudnieni w jednostkach oraz w domach prywatnych, związani ze służbą lub pracą w Wojsku Polskim; uczniowie szkół wojskowych; zatrudnieni lub przebywający w szpitalach wojskowych, domach starców i innych instytucjach wojskowych. Siedzibą Prawosławnego Ordynariatu Wojska polskiego jest Warszawa.
Organem kierującym działalnością duszpasterstwa prawosławnego jest prawosławny ordynariusz WP, któremu podlega obecnie 16 kapelanów.
Ewangelickie Duszpasterstwo Wojskowe
Zapewnia opiekę duszpasterską żołnierzom służby zasadniczej, żołnierzom zawodowym, pracownikom cywilnym wojska oraz ich rodzinom. Formami działalności są nabożeństwa wojskowe, odwiedziny duszpasterskie, dni skupienia dla żołnierzy, seminaria i konferencje dla kadry, udział w uroczystościach wojskowych i państwowych.
Ewangelickie Duszpasterstwo Wojskowe obejmuje swym zasięgiem działania rodzajów sił zbrojnych, instytucji wojskowych i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi obrony narodowej.
Na jego czele stoi naczelny kapelan wojskowy - ewangelicki biskup wojskowy. Siedzibą Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego jest Warszawa.
PROKURATURA WOJSKOWA
Wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury
Wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury, wchodzą w skład SZ RP.
Prokuraturę stanowią prokurator generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, a także prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Na czele prokuratury stoi prokurator generalny, który jest naczelnym organem prokuratury. Funkcję prokuratora generalnego sprawuje minister sprawiedliwości. Jednym z zastępców prokuratora generalnego jest naczelny prokurator wojskowy, którego powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów.
Zadania prokuratury
Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadania prokuratury:
Prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami.
Wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeśli wymaga tego ochrona praworządności, interesu społecznego, właściwości lub praw obywateli.
Podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postepowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz innych postępowaniach.
Sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności.
Prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania.
Zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji.
Koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe.
Współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa, współpracę z szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych.
Opiniowanie projektów aktów normatywnych.
Podejmowanie innych czynności określonych w ustawach.
Kompetencje prokuratorów wojskowych
Prokurator wojskowy, w razie naruszenia przez organ wojskowy prawa, rozkazów lub zarządzeń ministra obrony narodowej o charakterze ogólnym oraz stwierdzenia okoliczności wpływających ujemnie na stan dyscypliny wojskowej i porządku wojskowego, wnosi, po wyjaśnieniu sprawy, sprzeciw lub występuje do właściwego organu wojskowego.
Prokurator wojskowy może przeprowadzić kontrolę problemową lub kompleksową przestrzegania prawa przez organy i przedstawicieli jednostek organizacyjnych wchodzących w skład sił zbrojnych lub podległych ministrowi obrony narodowej, z wyłączeniem sądów wojskowych.
Prokurator wojskowy może:
żądać nadesłania lub przedstawienia akt oraz dokumentów i pisemnych wyjaśnień;
przesłuchać świadków i zasięgnąć opinii biegłych;
przeprowadzić oględziny w celu wyjaśnienia sprawy;
dokonywać czynności w siedzibach kontrolowanych organów lub jednostek organizacyjnych;
zaznajamiać się, w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia sprawy, z poszczególnymi zagadnieniami wojskowymi, zwracać się do właściwych dowódców o przeprowadzenie badań lub szczegółowej kontroli działalności organów wojskowych.
Struktura wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury
Wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Naczelna Prokuratura Wojskowa, wojskowe prokuratury okręgowe oraz wojskowe prokuratury garnizonowe. W miarę potrzeby mogą być tworzone inne rodzaje wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.
Minister obrony narodowej w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości tworzy i znosi wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury oraz ustala ich siedziby i terytorialny zakres działania.
Funkcjonowanie wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury
Działalność wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury jest finansowana z wyodrębnionych środków budżetowych MON.
Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy:
Żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, oskarżonych o przestępstwa popełnione w czasie pełnienia tej służby.
Pracowników wojska oskarżonych o przestępstwa.
Żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium RP, oraz członków ich personelu cywilnego, oskarżonych o przestępstwa popełnione w związku z pełnieniem obowiązków służbowych chyba, że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, stanowi inaczej.
Sprawy o przestępstwa wymienione, nie przestają podlegać właściwości sądów wojskowych, mimo zwolnienia żołnierza z czynnej służby wojskowej lub ustania zatrudnienia pracownika w wojsku.
SĄDOWNICTWO WOJSKOWE
Sądownictwo wojskowe w strukturze polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sad Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.
Działalność sądów powszechnych i sądów wojskowych oparta jest na odrębnych aktach prawnych.
Sądami wojskowymi są wojskowe sądy okręgowe i wojskowe sądy garnizonowe.
Wojskowe sądy okręgowe są sądami wyższego rzędu w stosunku do wojskowych sądów garnizonowych.
Struktura sądownictwa wojskowego
Ze struktury sądownictwa wojskowego wynika, że odpowiednikiem rejonowego sądu powszechnego jest sąd garnizonowy, który orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwego innego sądu. W Polsce funkcjonuje 10 sądów garnizonowych.
Wyżej od sądu garnizonowego usytuowany jest wojskowy sąd okręgowy. Jest on odpowiednikiem okręgowego sądu powszechnego. Spełnia on dla niektórych kategorii spraw funkcje sądu pierwszej instancji. Jako druga instancja jest sądem odwoławczym od orzeczeń sądów garnizonowych. W Polsce działają dwa wojskowe sądy okręgowe.
Izba Wojskowa Sądu Najwyższego sprawuje także nadzór nad orzecznictwem sądów wojskowych. o jej kompetencji należy również rozpatrywanie kasacji od wyroków sądów drugiej instancji i podejmowanie uchwał w zakresie interpretacji przepisów prawnych. Różnice występują także w zakresie podmiotowej i przedmiotowej właściwości sądów wojskowych.
Do podległych im spraw należą:
przestępstwa żołnierzy w czynnej służbie wojskowej;
przestępstwa popełnione przeciwko organowi wojskowemu lub innemu żołnierzowi;
przestępstwa popełnione podczas pełnienia obowiązków służbowych lub w związku z nim, w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania, ze szkodą dla wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej, ale z wyłączeniem tych popełnionych na szkodę osoby nie będącej żołnierzem;
przestępstwa pracowników wojska, oraz żołnierzy państw obcych przebywających na terytorium RP i członków ich personelu cywilnego.
13