Finanse jako dyscyplina naukowa obejmują twierdzenia i teorie dotyczące sposobu kreacji, gromadzenia, przechowywania środków finansowych. W wąskim rozumieniu mówi się, że dotyczą podziału i wymiany pieniądza. Natomiast w szerszym obejmują także zjawiska niefinansowe (np.świadczenia na rzecz społeczności lokalnej) Finanse ubezpieczeń obejmują sposoby gromadzenia i wydatkowania środków przez podmioty sektora ubezpieczeń. W ramach finansów ubezpieczeń analizuje się działalność zakładów ubezpieczeniowych w formie spółki akcyjnej, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych oraz podmiotów sektora publicznego, którymi są: Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Finanse ubezpieczeń są jedną z dyscyplin szczegółowych nauki o finansach (bankowość, skarbowość, finanse publiczne, finanse międzynarodowe, inżynieria finansowa, finanse zarządcze, finanse indywidualne, finanse podmiotów gospodarczych). Jest to nauka interdyscyplinarna, ponieważ dla wskazania sposobu funkcjonowania systemu ubezpieczeń konieczna jest znajomość nauk prawnych (prawo ubezpieczeniowe, prawo bankowe, prawo finansów publicznych, prawo międzynarodowe), ekonomia (prawo popytu i podaży, elastyczność cen i dochodów), statystyka, prognozowanie, matematyka, rachunkowość, historia, psychologia, socjologia itd.
Ubezpieczenie polega na tym, że ciężar wsparcia w przypadku zdarzenia losowego, którego skutkom chcemy zapobiegać, rozkłada się na wiele osób, które dla ochrony przed wspólnymi dla nich przeciwnościami (ryzykami) składają się na wspólny fundusz, zdolny pokryć wypłaty świadczeń lub odszkodowań, tworzący wspólnotę ryzyka, czyli wspólnotę ubezpieczeniową.
Ryzykiem nazywamy niepewność wystąpienia jakiegoś zdarzenia. Ryzyko rozpatrujemy podmiotowo lub przedmiotowo (przedmiot, rzecz lub osoba); cechą ryzyka jest niejednorodność. Możemy je wobec tego kojarzyć w następujących kontekstach: niebezpieczeństwo, niepewność, prawdopodobieństwo, hazard.; ryzyko jest zmienne i ma charakter procesu. Ryzyko jest to szansa wystąpienia straty. Stan, w którym występuje możliwość straty. Prawdopodobieństwo osiągnięcia wyniku innego niż spodziewany.
Cechy ryzyka: a) niezależność od jednostek dotkniętych ryzykiem (jest spowodowane nieumyślnym działaniem poszczególnych osób) b) nadzwyczajność polega na tym, że nie jest wskazane wprost jakiego podmiotu będzie dotyczyło ryzyko, kiedy wystąpi i gdzie wystąpi (niepewność miejsca, czasu, osoby) c) losowość -nie ma statystycznej prawidłowości d) statystyczna prawidłowość polega na tym, że możemy określić prawdopodobieństwo z jakim dane zdarzenia dotykają grupy osób (możemy przeliczyć częstotliwość danego wydarzenia, zjawiska). Faktory ryzyka (czyli jak możemy je bliżej zobrazować): 1) niebezpieczeństwo - przyczyna, źródło straty a) zagrożenie wystąpienia zjawiska b) zjawisko c) skutki jakiegoś zjawiska 2) Hazard - zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się (ma wpływ na zasięg, zakres i skalę. Dzielimy go na: h. fizyczny obejmuje warunki zewnętrzne o charakterze pozapodmiotowym, które wywierają bezpośredni wpływ na nasilenie przyczyn straty h.moralny- zespól warunków podmiotowych, który wyraża się w negatywnych tendencjach wynikających z charakteru osobowości (nieuczciwość; skłonność do defraudacji; demoralizacja ubezpieczeniowa - sama świadomość posiadania ubezpieczenia obliguje nas do spowodowania ryzyka) Środki zapobiegania hazardowi moralnemu: środki prawne np. kara za zawinione spowodowanie wypadku; regres ubezpieczeniowy (jeżeli firma ubezpieczeniowa była zobowiązana do wypłaty odszkodowania poszkodowanemu to ma prawo żądać zwrotu od sprawcy); rozwiązanie umowy ubezpieczenia. Środki techniczne np. odmowa zawarcia umowy; ograniczenie wysokości świadczenia, odszkodowania; stosowanie udziału własnego ubezpieczonego. h.duchowy- subiektywna reakcja ubezpieczonego wywołana świadomością posiadania ochrony ubezpieczeniowej np. niestaranność, niedbałość, obojętność wobec zagrożeń.
Klasyfikacja ryzyka: a) z uwagi na charakter powstających strat: finansowe (ubezpieczenia majątkowe) niefinansowe (ubezpieczenia osobowe) b) ze względu na czas: ryzyka statystyczne - występują niezależnie od czasu i niezależnie od postępu technicznego, technologicznego np. żywioły ryzyka dynamiczne - pochodna zmian ekonomicznych, technologicznych, cywilizacyjnych np. występowanie wahań cyklów koniunkturalnych, bezrobocie, inflacja, kryzys gospodarczy, zmiany gustów konsumentów. c) ze względu na kryteria takie jak: źródło ryzyka, masowość jego oddziaływania, rozmiary następstw: ryzyko fundamentalne - bezosobowe, wpływające na dużą grupę ludzi czy tez na cale społeczeństwo (jego skutki dotkną zbiorowości lokalnej itp. ) Przyczyną: żywioły, wysoka inflacja, wojna ryzyka partykularne - godzące w interesy indywidualne np. uderzenie pioruna w nasz dom, samozapłon w mieszkaniu, rabunek. d) ze względu na skutki ryzyka: ryzyko czyste - którego realizacja powoduje straty, a nierealizacja nie przynosi korzyści ryzyko spekulatywne - daje możliwość wariancji potrójnej: strata, zysk, niezrealizowanie ryzyka będzie skutkować brakiem straty lub brakiem zysku. e) ze względu na możliwość kwantyfikowania ryzyka (mierzenia): ryzyko probabilistyczne da się mierzyć metodami matematycznymi i statystycznymi ryzyko estymacyjne - ryzyko przy ocenie którego możemy teoretycznie stosować rachunkowe określenie prawdopodobieństwa f) ze względu na źródła niebezpieczeństwa: ryzyko przyrodnicze - najczęściej ryzyko elementarne, wywołane przez jeden element przyrody (zjawisko) np. huragan ryzyko społeczne - kreowane przez człowieka bądź przez cale społeczeństwo np. rabunek. g) ze względu na charakter podmiotu ubezpieczenia narażonego na ryzyko: ubezpieczenie osobowe - ryzyko powoduje uszczerbek w dobrach osobistych np. życie, zdrowie, zdolność do pracy ubezpieczenie majątkowe - powoduje zagrożenie dla dóbr majątkowych np. kradzież
Ubezpieczony - osoba, której życie, zdrowie podlega ubezpieczeniu
Uposażony - osoba, którą wskażemy, że otrzyma środki po naszej śmierci
Ubezpieczający - ten kto płaci składkę
Ubezpieczyciel - zakład ubezpieczeniowy, przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe
Otoczenie dalsze: otoczenie bliższe: przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe: produkt
Ubezpieczenie społeczne - powszechny i obowiązkowy system gromadzenia środków i wypłacania świadczeń, chroniący przed skutkami utraty środków utrzymania, prowadzone przez instytucję publiczną. (najbardziej stabilna, pewna)
Ubezpieczenie gospodarcze - jest urządzeniem gospodarczym (usługą oferowaną na rynku), pozwalającym na rozłożenie ciężaru odszkodowania lub świadczenia wypłacanych jednostce, w przypadku wystąpienia zdarzenia, na wszystkich, którzy wpłacając składki przystąpią do wspólnoty ubezpieczenia. System ubezpieczeń możemy podzielić na ubezpieczenia: a) osobowe - gdzie przedmiotem umowy jest życie, zdrowie i zdolność do zarobkowania. Ubezpieczenia te dzielą się na ubezpieczenia życiowe i ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW): ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia na dożycie, ubezpieczenia posagowe b) majątkowe - ich przedmiotem są dobra materialne stanowiące mienie ubezpieczonego oraz prawa własności lub zobowiązanie majątkowe.
W Polsce stosuje się podział ubezpieczeń na 2 działy: I ubezpieczenia na życie: 1)ubezpieczenia na życie, 2)ubezpieczenie posagowe (zaopatrzenie dzieci), 3)ubezpieczenie życiowe (jeżeli jest związane z funduszem inwestycyjnym); 4)ubezpieczenie rentowe; 5)ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe (jako uzupełnienie1-4) II pozostałe ubezpieczenia majątkowe i osobowe: 1) ubezpieczenie wypadku (wypadku przy pracy i choroby zawodowej) 2) ubezpieczenie choroby 3) ubezpieczenie casco pojazdów lądowych z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach samochodowych i lądowych bez własnego napędu 4) ubezpieczenie casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych 5) casco pojazdów powietrznych, obejmujące szkody w tych pojazdach 6) ubezpieczenie żeglugi morskiej i śródlądowej, obejmujące szkody w statkach żeglugi morskiej i śródlądowej 7) ubezpieczenie przedmiotów w transporcie 8) ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody nieobjęte w 3-7 spowodowane przez ogień, eksplozję, burzę i inne żywioły, energię jądrową, obsunięcie ziemi lub tąpnięcie. 9) ubezpieczenie pozostałych szkód rzeczowych (nieujęte w 3-7), spowodowanych przez mróz oraz inne przyczyny (nieujęte w 8) 10) ubezpieczenie OC wszelkiego rodzaju wynikające z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z odpowiedzialnością przewoźnika 11) OC dla pojazdów powietrznych (jak wyżej) 12) OC za żeglugę morską i śródlądową (jak wyżej) 13) OC nieujęte w grupach 10-12 14) ubezpieczenie kredytu, w tym ogólna niewypłacalność, kredyt eksportowy, spłaty, pożyczki hipoteczne i rolnicze. 15) gwarancja ubezpieczeniowa 16) ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych np. na wypadek niewystarczającego dochodu, utraty zatrudnienia, utraty wynagrodzenia 17) ubezpieczenie ochrony prawnej 18) ubezpieczenie świadczenia, pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub nieobecności w miejscu zamieszkania.
Zasady ochrony ubezpieczeniowej: 1) zasada realności ubezpieczeniowej - polega na tym, że ubezpieczający nie popełniając błędu z punktu widzenia ekonomicznego i prawnego może liczyć na wyrównanie poniesionej straty w ramach umowy ubezpieczenia. W ramach ekonomicznych gwarancji wypłaty odszkodowania (świadczenia) wymienia się następujące elementy: a) profesjonalizm kalkulacji składki b) niezbędny kapitał i rezerwy c) bezpieczeństwo lokat d) płynność aktywów (najmniej płynne są nieruchomości) e) reasekuracja - podział ryzyka między zakład ubezpieczeniowy a zakład reasekuracyjny bądź ubezpieczeniowo-reasekuracyjny, który w zamian za część składki przejmuje na siebie ryzyko ubezpieczeniowe i obliguje się do wypłaty odszkodowania (świadczenia) na wypadek zdarzenia losowego. f) gwarancje systemowe (ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny) 2) zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej - ochrona ubezpieczeniowa powinna być pełna, czyli ubezpieczenia powinny w całości pokrywać szkody powstałe w wyniku zdarzenia losowego. Dotyczy ona ubezpieczeń majątkowych 3) zasada powszechności ubezpieczeniowej polega na upowszechnieniu ubezpieczeń, czyli każdy ma prawo zawrzeć umowę ubezpieczenia z punktu widzenia podmiotów gospodarujących i korzystających z ochrony ubezpieczeniowej (powszechność podmiotowa), z punktu widzenia przedmiotu ubezpieczenia (powszechność przedmiotowa) oraz rodzajów ryzyk objętych odpowiedzialnością zakładów ubezpieczeń. Funkcje ubezpieczeń: 1) funkcja prewencyjna (prewencja - zapobieganie) - obejmuje ona przeciwdziałanie pojawieniu się wypadków ubezpieczeniowych i powiększaniu się ich ekonomicznych skutków. W ramach tej funkcji stosuje się techniczne i ekonomiczne środki prewencji. Techniczne - zobligowanie danego podmiotu do przeciwdziałania tego wypadku (np. urządzenia ppoż., blokady i alarmy samochodowe) ekonomiczne: bonus-malus Bonus( rabat) - działanie zakładu ubezpieczeń, który w przypadku zmniejszenia ryzyka danego obiektu obniża mu składkę ubezpieczeniową. (np. mniejsza składka dla bezwypadkowego kierowcy) Dodatki (malusy) - zwiększają składkę ubezpieczeniową z uwagi na wyższe ryzyko od przeciętnego. 2) funkcja ochronna- utrzymanie warunków umowy ubezpieczeniowej i gotowości ubezpieczyciela do wypłaty świadczenia (odszkodowania); łączy się z pewnością ubezpieczeniową 3) funkcja finansowa polega na gromadzeniu środków w postaci funduszy i rezerw. Dzieli się na: redystrybucyjna - kumulowanie zasobów i rozdzielania dla osób poszkodowanych fiskalną - polega na dostarczaniu państwu i podmiotom publicznym dochodów w postaci płaconych danin lokacyjną - inwestowanie chwilowo wolnych środków finansowych interwencyjną (stymulacyjną) - polega na stwarzaniu przez ubezpieczenie warunków ograniczających zagrożenie ubezpieczonego kontrolną - sprawdzanie sposobu postępowania z przedmiotem ubezpieczenia przez ubezpieczającego
Produkt ubezpieczeniowy- jest systemem zapewniającym pokrycie przyszłych potrzeb finansowych podmiotów, spowodowanych zdarzeniami nie dającymi się przez niego przewidzieć, ale dającymi się ocenić większej populacji.
Ubezpieczeniowy cykl produkcyjny: działania przygotowawcze -> produkcja usługi ubezpieczeniowej (etapy): akwirowanie - > polisowanie -> ochrona ubezpieczeniowa -> odszkodowanie (świadczenie) Działania przygotowawcze obejmują: określenie segmentu rynku, określenie grup produktów, przygotowanie strategii działania. Do działań przygotowawczych zaliczymy też działania operacyjne, które będą polegały na opracowaniu i modyfikacji produktów; ogólne założenia, ogólne warunki ubezpieczenia; procedury; analizy ekonomiczne; informatyzacja; symulacje rozwoju sprzedaży; skutki finansowe związane z tymi produktami. Akwirowanie obejmuje zdobycie bazy adresowej i wstępny kontakt z klientem; wypełnianie wniosku przez potencjalnego klienta na podstawie którego określimy grupę ryzyka. Polisowanie obejmuje zawarcie umowy ubezpieczenia, określającej grupę ryzyka i właściwą dla niej składkę. Ochrona ubezpieczeniowa jest to etap który trwa przez cały okres ważności umowy ubezpieczeniowej i płacenia składek. Faza 4 obejmuje wypłatę odszkodowania (świadczenia) w przypadku wystąpienia zdarzenia losowego, objętego umową ubezpieczenia. Cykl produkcyjny w ubezpieczeniach jest cyklem inwersyjnym tzn. najpierw otrzymujemy przychód ze sprzedaży i ponosimy koszty sprzedaży, a dopiero w końcowej fazie cyklu pojawia się odszkodowanie (świadczenie). Koszty w fazie 1 są związane z funkcjonowaniem pośrednika.
Cechy produktu ubezpieczeniowego: 1)urządzenie gospodarcze (likwiduje skutki nieprzewidzianych zdarzeń losowych) - zapewnia nam środki na odbudowanie majątku (np. pożar domu), zdolności do pracy. 2) ma wszystkie cechy usług, przede wszystkim niematerialność 3) wiarygodność i gwarancja wypłaty określonej sumy w przypadku zajścia zdarzenia 4) konieczność wzbudzania zaufania w trzech wymiarach: o uczciwości usługodawcy, przekonania o fachowości i o sile finansowej 5) komplementarność (dotyczy zwłaszcza ubezpieczeń majątkowych), nabycie dóbr, głównie trwałego użytku rodzi konieczność ochrony przed ich utratą 6) produkt ubezpieczeniowy nie jest chroniony przed kopiowaniem 7) produkt ubezpieczeniowy nie jest standardowy i powtarzalny.
Przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe nazywane zakładem ubezpieczeń, towarzystwem ubezpieczeń, ubezpieczycielem, asekuratorem ,ma dwoisty charakter. Z jednej strony mamy do czynienia z przedsiębiorstwem komercyjnym, natomiast z drugiej strony ze specyficzną formą przedsiębiorstw nie nastawionych na zysk, które są po prostu wspólnotą ubezpieczeniową. Jego nazwa wiąże się z korporacyjną formą działalności. W przypadku przedsiębiorstw nastawionych na zysk najczęściej stosuje się następujące formy prawne: spółka akcyjna, spółka z o.o., spółka komandytowa (w Polsce dozwolona s.a. ) Ponadto możemy prowadzić działalność w formie towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, które jest formą nie nastawioną na zysk. Na świecie dopuszcza się działanie w formie spółdzielni, zrzeszeń. Nazwa ubezpieczycie (asekurator) związana jest ze stosunkiem umowy ubezpieczenia. Na ubezpieczycielu ciąży obowiązek zapewnienia ochrony ubezpieczeniowej i wypłaty świadczenia, odszkodowania na wypadek zajścia zdarzenia objętego umowa ubezpieczeniową. Otoczenie przedsiębiorstwa: bliższe: odbiorcy, dostawcy, konkurencja, substytuty, obowiązujące bariery wejścia na rynek. Dalsze: gospodarka, otoczenie polityczno-prawne, otoczenie socjo-kulturowe, technika. Każde przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe niezależnie czy jest nastawione na zysk czy nie, organizuje wspólnoty ubezpieczeniowe, których istotą są łączące je zobowiązania. Nie ma tutaj prawnego wyodrębnienia środków wspólnoty. W przypadku ubezpieczycieli podstawowa cecha jaką jest gwarancja wypłaty jest warunkiem prowadzenia przez ten podmiot działalności w ramach segmentu ubezpieczeń na rynku finansowym. Cecha ta wynika z faktu, że możemy w przybliżeniu określić rozkład spodziewanych wypłat, których wysokość jest wartością oczekiwaną powstałych zobowiązań. (suma zobowiązań razy prawdopodobieństwo wystąpienia). W przypadku ubezpieczycieli określa się konieczność posiadania kapitału gwarancyjnego i środków w ramach marginesu wypłacalności.(środki własne: margines wypłacalności: kapitał gwarancyjny: zobowiązania (dwa razy większe od poprzednich) Margines wypłacalności obejmuje część środków własnych ubezpieczyciela, które pozwalają uznać to przedsiębiorstwo za bezpieczne. Jest to kwota przeznaczona na wypłatę odszkodowań i świadczeń na wypadek nieprzewidzianych okoliczności, czyli gdy nasze zobowiązania będą wyższe od oczekiwanych. Jest to rodzaj rezerwy ubezpieczyciela. Przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe tworzy rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe obejmujące środki na pokrycie zobowiązań powstałych po wygaśnięciu umowy ubezpieczeniowej. Kapitał gwarancyjny jest dolną kwotą marginesu wypłacalności. W polskim prawie stanowi jego 1/3. Brak pokrycia kapitału gwarancyjnego przez środki własne jest wskaźnikiem zbliżania się progu niewypłacalności. Zasoby ubezpieczyciela stanowią: reputacja, personel, środki finansowe (największe koszty operacyjne będą wiązały się z reputacją i personelem).
Otoczenie bliższe: odbiorcy - podstawowym odbiorcą usługi ubezpieczeniowej jest ubezpieczający czyli podmiot, który zawarł z ubezpieczycielem umowę ubezpieczeniową dotyczącą ochrony ubezpieczeniowej zobowiązując się przy tym do opłacenia składki. Poza tym ubezpieczony jako osoba fizyczna, której zdrowie, życie, zdolność do pracy lub której majątek (osoba fizyczna lub prawna) zostały objęte ochroną ubezpieczeniową także stanowi odbiorcą. Trzecim podmiotem jest uposażony (upoważniony, uprawniony), beneficjent - osoba, która na wypadek zajścia zdarzenia objętego ubezpieczeniem otrzymuje odszkodowanie lub świadczenie. Ubezpieczający jest z reguły pojedynczym podmiotem, ale może nim być grupa podmiotów posiadających takie same obiekty. Ubezpieczający może zawierać ubezpieczenie, które obejmie większą liczbę podmiotów (czyli ubezpieczenie zbiorowe). 2) dostawcy usług ubezpieczeniowych W ubezpieczeniach podstawowymi dostawcami usług ubezpieczeniowych są a)pośrednicy ubezpieczeniowi. Wśród których wyróżniamy agentów ubezpieczeniowych i brokerów ubezpieczeniowych. (makler ubezpieczeniowy; agent ubezpieczającego) Agent ubezpieczeniowy - jest agentem ubezpieczyciela, czyli jest upoważniony do skłaniania ubezpieczających do zawarcia umowy ubezpieczeniowej i do zawierania umów ubezpieczeniowych w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń. Agentem może być osoba fizyczna i osoba prawna, które spełniają warunki ustawowe. Czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego mogą być dokonywane wyłącznie przez osoby fizyczne posiadające zezwolenie Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE). Broker ubezpieczeniowy jest pośrednikiem, który powinien działać w imieniu i na rzecz ubezpieczającego. Może nim być osoba fizyczna lub prawna. Zawiera on umowy o pośrednictwo z ubezpieczającym, których termin obowiązywania obejmuje określony okres lub są bezterminowe. Także w tym wypadku konieczne jest uzyskanie zezwolenia KNUiFE. b) towarzystwa reasekuracyjne są zakładami, których działalność pozwala na poszerzenie możliwości ubezpieczeniowych zakładu ubezpieczeń, uniknięcia naruszenia marginesu wypłacalności, uniknięcia nadmiernej kumulacji ryzyk, oparcia się skutkom kataklizmów, katastrof, przetrwanie zlej koniunktury. Reasekuracja pozwala podjąć ochroną ubezpieczeniową podmioty zagrożone szczególnie dużym ryzykiem, zwłaszcza w sytuacji, gdy zakład ubezpieczeń nie dysponuje wysokim kapitałem. Pozycja reasekuratora jest tym lepsza im wyższy jest przymus podzielenia się ryzykiem przez zakład ubezpieczeń. c) kolejnym dostawcą są domy maklerskie co wynika z zobligowania ubezpieczycieli do lokowania ich środków finansowych przez wyspecjalizowanych pośredników. d)dostawca artykułów biurowych e) dostawcy sprzętu komputerowego i oprogramowania f) firmy tworzące systemy informatyczne 3) bariery wejścia na rynek W warunkach polskich bariery te są stosunkowo niskie z uwagi na fakt, że jest to ciągle młody rynek. Podstawową barierą jest konieczność uzyskania licencji na działalność ubezpieczeniową. Ograniczona jest także możliwość wyboru formy organizacyjno- prawnej. Bariery wejścia wymagają spełnienia warunków prawnych, kapitałowych, technicznych i ekonomicznych. 4) substytuty Szczególnie wyraźne jest poszukiwanie alternatywnych rozwiązań w stosunku do umów ubezpieczeniowych jakimi są np. umowy zawierane z towarzystwem inwestycyjnym (powierniczym), a także każda forma gromadzenia środków na przyszłość. Otoczenie dalsze: 1)gospodarka „przemysł” ubezpieczeń gromadzi znaczne, środki finansowe, a zatem ogranicza bieżącą konsumpcję i wzrost popytu globalnego. Środki te są inwestowane na rynkach finansowych co umożliwia zasilenie całej gospodarki. Jest to przede wszystkim pieniądz długookresowy. Ubezpieczenia stanowią jedną z branż gospodarki i z uwagi na ich komplementarny charakter rozwój ubezpieczeń zależy w dużym stopniu od tempa i poziomu rozwoju gospodarczego. Z punktu widzenia ubezpieczeń największe znaczenie mają następujące wskaźniki gospodarcze: wzrost zatrudnienia, liczba pracujących, liczba i stopa bezrobocia, wysokość wynagrodzeń, dochody ludności, wielkość środków trwałych, wielkość środków obrotowych , wysokość oszczędności, formy deponowania kapitału. 2) technika Specyfika ubezpieczeń objawia się w konieczności gromadzenia, przetwarzania i dystrybucji informacji wspólnym elementem całego procesu ubezpieczeniowego, który jest wykonywany dla poszczególnych ubezpieczeń, jest inwestowanie gromadzonych środków. Oznacza to, że ubezpieczyciel musi być zorientowany na zachodzące procesy, a podstawową technologią działania są podejmowane procedury. Procedury mają postać algorytmów w związku z tym możemy je poddać mechanizacji, automatyzacji przy użyciu technik biurowych czy informatycznych. Obecnie zarządzanie działalnością, sprawne polisowanie, monitoring i obsługa odszkodowań i świadczeń nie jest możliwa bez użycia systemów informatycznych. Rozwój informatyki, telekomunikacji, obrotu bezgotówkowego, systemu kart itd. powoduje zmianę sposobu funkcjonowania zakładu ubezpieczeń. 3) otoczenie kulturowo-społeczne - tworzy ono uwarunkowania rozwoju ubezpieczeń z punktu widzenia zarządzania finansami ubezpieczyciela. Najistotniejsze jest wykreowanie świadomości ubezpieczeniowej, która pełni dwie role:*jest czynnikiem rozwoju rynku ubezpieczeniowego; * zwiększa wiedzę o uprawnieniach ubezpieczonego. Ważnym czynnikiem socjo-kulturowym jest przestępczość. 4) otoczenie polityczno-prawne Instytucje ubezpieczeniowe pełnią rolę jak gdyby krwioobiegu w gospodarce, ponieważ mają znaczący wpływ na obieg pieniądza. Ich cechą charakterystyczną musi być konieczność spełniania funkcji instytucji zaufania publicznego.