1.Model rozdziału państwa od kościoła.
Model ten zakłada że nie ma powiązań pomiędzy państwem a kościołem, powstał w 2 poł. XVIII.w państwo jest neutralne w sprawach wyznaniowych. Oznacza on w najogólniejszym znaczeniu uznanie kościołów za stowarzyszenia autonomiczne w swojej sferze wewnętrznej, których działalność zewnetrzna podlega reglamentacji prawa państwowego.
separacja czysta- model amerykański 1791-pierwsza poprawka Konstytucji z 1878r przyznała wolność związkom wyznaniowym, neutralność państwa w stosunku do związków wyznaniowych. Przyjęta w czasach rewolucji francuskiej zasada iż Kościół i związki wyznaniowe posiadają całkowitą niezależność od państwa w kierowaniu się swoimi sprawami
separacja wroga- państwo ma postać państwa ateistycznego, zakładając zwalczanie religii. Model ten polega na rozdziale państwa i kościoła, który ma ograniczoną działalność publiczną.
Separacja skoordynowana- państwo i kościół są rozdzielone, autonomia związków wyznaniowych. Państwo współpracuje z Kościołem ,związki wyznaniowe posiadają niezależność od państwa mają zdolność do rządzenia się własnym prawem, wewnętrzna sfera nie jest uzależniona od prawodawstwa państwowego.
2.Podstawy prawne regulacji położenia prawnego związków wyznaniowych w RP.
Polska - II Rzeczpospolita
1918- odzyskanie niepodległości.
1921- konstytucja marcowa (17 marca):
Prawo obywatelskie wolności symienia i wyznania ( wyznawania Religii prywatnie i publicznie w ramach prawa)
-swoboda dzialanosci związków wyznaniowych
-zasada równouprawnienia wyznaz z uprzywilejowaniem wyznania rzymsko-katolickiego
- zasada autonomi związków wyznaniowych uznanych
1925- konkordat z 10 lutego
1935- konstytucja kweitniowa utrzymala w mocy przepisy konstytucji „marcowej” w sprawach wyznan.
Kodeks karny -przestepstwo znieważenia duchownego, przestępstwo przeciwko uczuciom religijnym
Koscioly i związki wyznaniowe :
Prawnie uznane :42, posiadające indywidualne ustawy, przepiy zaborcze, posiadalay osobowość prawna.
Prawnie nieuznane:
-tolerowane (działały w oparciu o prawo o stowarzyszenia)
- nietolerowane np. badanie pisma sw.
3.Zasada bezstronności władz publicznych w sprawach wyznaniowych.
Zasada konstytucyjna, nakładająca na władze publiczne obowiązek zachowania bezstronności wobec przekonań religijnych, światopoglądowych obywateli. Zapewnia możliwość wyrażania swoich poglądów i przekonań. Stanowi fundament relacji państwo-kościół, zastąpiła zasadę rozdziału relacji państwo-kościół. Nowoczesne państwa zachowują neutralność w sprawach religijnych. Neutralność ta oznacza brak ingerencji państwa w sprawy związków wyznaniowych i odwrotnie.
4.Małżeństwo w formie wyznaniowej tzw. konkordatowe- definicja i warunki do zawarcia.
Od chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne wywiera takie skutki, jakie pociaga za soba zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim
. Jeden z dopuszczalnych sposobow zawarcia małżeństwa. Małżeństwo osob ochrzczonych jest sakramentem i jako tako nie podlega rozwiązaniu.Do jego zawarcia potrzebne jest oświadczenie stwierdzające brak okoliczności wylaczajacyhc zawarcie małżeństwa .Zaswiadczenie jest wazne przez 3 miesiace . Duchowny jest obowiązany sporządzić zaświadczenie o zawarciu małżeństwa i przesłać je do USC w terminie 5 dni od zawarcia małżeństwa. Na podstawie tego zaświadczenia sporzadza się akt stanu cywilnego .
Warunki zawarcia małżeństwa:
Zdolność nupturientow do zawarcia malzenstwa (brak przeszkod zrywających , ewentualne uzyskanie dyspensy)
Dopełnienie wymogow procedury zawarcia małżeństwa
Brak wady zgody małżeńskiej (oświadczenia woli)
5.Przeszkody zawarcia zwiazku małżeńskiego wg prawa kanonicznego i państwowego:
-niepelnoletnosc- wiek 18 lat, możliwość zawarcia związku przez kobiete 16 letniej za zgoda sadu opiekunczego, postanowienie sadu w formie bezprocesowej
-pokrewienstwo - zakaz zawierania małżeństwa pomiedzy osobami spokrewnionymi. Kazirodztwo jest przestępstwem , dalsi krewni boczni mogą
-powinowactwo w prawie polskim nie można zawierac małżeństwa z krewnymi w lini prostej np. tesc -synowa, pasierb ,ojczym
-pokrewienstwo wynikające z adopcji
-niemoc plciowa
-wezel małżeński
-swiecenie lub profesja zakonna
-uprowadzenie, wystepek
-przyzwoitosc publiczna
-roznosc religii
Prawo państwowe:
-ubezwlasnowolnienie
-choroba psychiczna lub niedorozwoj umysłowy
-pozostawanie w waznym związku małżeńskim
Prawo cywilne:
-różna Plec
-okreslony wiek
-jednosc oświadczenia woli o wstapieuniu w związek małżeński przed USC
6.Wolnosc sumienia i reliigi ( uprawnienia)
Jest to jedno z praw wolnościowych Czlowieka , regulowane w ustawie fundamentalnej (konstytucji), przedmiot prawa specyficznego - dotyczy aktywnosci religijno-swiatopogladowych czlowieka, może nosic inna nazwe: wolność kultu, mysli przekonan. Itp.
Podstawa prawna w zakresie wolności sumienia i Religi:
1.akty prawa człowieka
2. konstytucja , art. 53
3. ustawa z 1989r o gwarancjach wolności sumienia i wyznania , art. 1-7
Zakres przedmiotowy : jednostka (człowiek),rodzina, wspolnota religijna
Uprawnienia jednostki:
-prawo wolności mysli i sumienia(wyznawania lub przyjmowania Religi)
-prawo do manifestowania swoich przekonana (prywatnie i publicznie)
-prawo do milczenia w sprawach religijnych
-prawo do wtepywania , malezenia i wystepowania z Kosciolow
- prawo do tworzenia nowych zwiazkow wyznaniowych
Uprawnienia rodziny :
-Konstytucja , art. 53 ust 2, prawo do okreslenia przynależności światopoglądowej dziecka, prawo do wychowwania światopoglądowego dziecka, do pobierania nauk religijnych
Rodzice maja prawo do wychowania dzieci zgodnie z wlasnymi przekonaniami oraz do nauczania morlanego i religijnego zgodnie z tymi przekonaniami.
Uprawnienia wspólnot religijnych:
- prawo do istanienia i swobodnej dzialanosci
-okreslenia doktryny religijnej oraz liturgii
-publicznie organizowanie obrzędów i uroczystości religijnych
-posiadanie bazy materialnej (świątyń , innych miejsc kultu )
-posiadnie cmentarzy
-tworzenie zakonow i diakonatow
-przynaleznosc do org. Miedzynarodowych i tworzenie org krajowych
- korzystanie ze srodkow masowego przekazu
-prowadzenie dzialanosci oświatowej. Wychowawczej , opiekuńczej
-rzadzenie się wlasnym prawem wewnetrzynym
-prowadzenie nauczania Religi w szkolach itp.
6. Stowarzyszenia :
Jest to jedno z praw do uzewnętrzniania Religi lub swoich przekonan
Rodzaje stowarzyszen o celach religijnych w swietle ustawy z 1989r. o stosunku Panstwa do Kosciola Katolickiego:
Organizacje koscielne- tworzone przez wladze koscielne nie podlegaja prawu o stowarzyszeniach
Organizacje katolickie - zalozone z aprobata władzy koscielnej - podlegaja prawu o stowarzyszenia
Organizacje katoliow - niezależne od władzy koscielnej , podlegaja prawu o stowarzyszenia
Nabycie osobowości prawnej przez stowarzyszenia koscielne:
- organizacje koscielne - mogą uzyskac osobowość prawna w trybie powiadomienia ministra lub wojewody
-organizjace katolickie lub katolikow -nabywaja osobowość prawna w trybie rejestracji zgodnie z prawem o stowarzyszeniach.
7. Prawo koscielne a prawo państwowe :
teoria pozaprawnej natury prawa wewnętrznego związków wyznaniowych odmawiała prawu kościelnemu waloru prawa; są to jedynie normy moralne lub dyscyplinarne; normy prawne mogą pochodzić jedynie od państwa;
teoria skuteczności prawnej prawa kościelnego - odwrotnie niż teoria pozaprawnej natury prawa kościelnego - uznawała obowiązywanie prawa kościelnego wobec wszystkich bez wyjątku;
teoria statutowa - uznaje prawo kościelne za podporządkowane ustawom prawo wewnętrzne związku wyznaniowego, które w stosunkach zewnętrznych nie obowiązują; stosunki te regulowane są wyłącznie przez ustawy państwowe;
teoria recepcji - prawo kościelne uważa za prawo wewnętrzne związku wyznaniowego, które może być stosowane w stosunkach zewnętrznych, gdy zezwalają na to ustawy państwowe.
8.Model powiazania panstwa i związków wyznaniowych(monizm religijno- polityczny)
- powiazanie w ten sposób , ze wladze uznaja tylko jedna religie za obowiazujaca , powiazanie osobowe , zwierzchnik - kościół .
- cezaropapizm : wladza zwierzchnia w stosunku do kosciola ( np. sobory zwoływali władcy) uznanie chrześcijaństwa za religie oficjalna w cesarstwie rzymskiem w 380 r, cesarz uwazany za glowe kościoła. Wprowadzono przymus wyznawania chrześcijaństwa przez poddanych .Panstwo sprawowalo pelna kontrole nad zwiazkami wyznaniowymi
- hierokratyzm (papo cezaryzm)- dominacja władzy koscielnej nad swiecka . Wiek XIV upadek hierokratyzmu. Glowa kościoła jest zwierzchnikiem władzy swieckiej;
-juryzdykcjonalizm (panstwo wyznaniowe , konfesyjne) wladza uznaje dana religie za panujaca , czasem na zasadzie wylacznosci.
9 Naczlne zasady prawa wyznaniowego:
zasada wolności sumienia i religii
-Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r.
Art. 53
ust. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii
ust. 2 .Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru
-Konstytucja R.P. z 1997 r.
Art. 53 ust. 2
. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych
Źródła:
Konstytucja, art.25 ust.1: „Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione”
Ustawa z 1989 r. o gwsw, art.9 ust.2 pkt.3; art.. 1 ust.3; art.19 ust.w
-związek wyznaniowy - zorganizowana wspólnota wyznawców istniejąca w celu wykonywania funkcji religijnych.
-Kościół a związek wyznaniowy
-Funkcje religijne - definicja w art. 19 ust. 2 ustawy o gwsw
-Równouprawnienie - zakaz uprzywilejowywania związku religijnego przez państwo; zakaz dyskryminacji; równy dostęp do praw
zasada bezstronności państwa w sprawach wyznaniowych
Konstytucja, art.25 ust. 2: „Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”
-Bezstronność wyznaniowa: brak religii panującej; państwo lub inna władza publiczna (np.. samorządowa) nie narzuca obywatelom religii czy innego światopoglądu; brak ingerencji władz publicznych w sprawy wewnętrzne kościołów.
zasada współdziałania państwa i związków wyznaniowych
-Konstytucja, art. 25 ust.3: „Stosunki między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego ”.
-Ustawa o gwsw, art. 16 i 17; ustawy indywidualne (np. ustawa o spkkat, art.51)
zasada autonomii i niezależności związków wyznaniowych
-Konstytucja, art.. 25 ust.3: „Stosunki między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie”.
-Autonomia - prawo do samodzielnej regulacji oraz zarządu własnymi sprawami
-Niezależność - działalność i organizacja bez wpływu i udziału drugiej strony
-Zakres własny związków wyznaniowych - funkcje religijne (art.. 19 ustawy o gwsw)
-Państwo nie jest zwierzchnikiem związków wyznaniowych. R.P.
-Państwo umożliwia obecność i działania związków wyznaniowych w przestrzeni publicznej w poszanowaniu wolności religijnej i w ramach obowiązującego prawa
zasada bilateralności
-Konstytucja z 1997 r.
-art. 25 ust. 4: „Stosunki między Polską a Kościołem Katolickim określa umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy”
-Ust. 5: „Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami”
-Konkordat z 1993 r.
-Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w dniu 28 lipca 1993 r., ratyfikowany 23 lutego 1998 r. Dz. U. z 1998, nr 51, poz. 318.