PEDAGOGIKA MIĘDZYKULTUROWA
Zachodzące we współczesnym świecie procesy globalizacji i unifikacji wydają się świadczyć o dążeniu do jedności, oswajaniu inności, upowszechnianiu postaw otwartych. Obserwujemy jednak również tendencje do zdecydowanego akcentowania potrzeb narodowych, etnicznych, religijnych, podziału na swoich i obcych. W warunkach wielkiego zróżnicowania kulturowego zmierzamy do wyjaśnienia relacji między społeczno-kulturową tożsamością jednostki a jej postawami wobec odmienności. Od otwarcia opartego na znajomości innych kultur, warunkującej sprawną komunikację i dialogowe interakcje aż po uwrażliwienie na odmienność traktowaną, jako szanse rozwoju jednostki. Edukacja międzykulturowa to dialog kultur, który kładzie szczególny nacisk na niepowtarzalność jednostki ludzkiej, podkreśla prawo grup do alternatywnego stylu życia. W tym sensie istnieje głęboka syntonia perspektywy wielokulturowej w pedagogice z nurtami poszukującymi drogi wyzwolenia człowieka poprzez edukację. W związku z tym edukacja międzykulturowa obejmuje:
- budzenie potrzeb nawyku prowadzenia dialogu.
- kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych- od subkultur we własnej społeczności aż po kultury odległych społeczeństw
- przygotowanie do interakcji z przedstawicielami innych kultur - wzmacnianie własnej tożsamości kulturowej.
Edukacja międzykulturowa jest reakcją na dostrzeżenie wielokulturowości współczesnych społeczeństw.
W Polsce o edukacji międzykulturowej w sensie doświadczeń napotykamy się dopiero po 1989r. Przed tym okresem międzynarodowe kontakty polityczne i ekonomiczne były raczej ograniczone. Polityka programowa była w istocie nacjonalistyczna, a różnice narodowościowe i etniczne w Polsce były przemilczane, traktowane jako „ciekawostki folklorystyczne” bądź aktywnie eliminowane. Wiązało się to z propagandą „jedności narodu” traktowaną jako korzyść osiągniętą przez Polskę w czasach powojennych. Dopiero po upadku PRL-u osiągnięto wolność polityczną, która doprowadziła powstawania ruchów kulturowych mniejszości narodowych i etnicznych oraz do rozbudzenia ich aspiracji edukacyjnych. Ruchy te wykazują aktywność głównie na pograniczach Polski, nie można też pominąć takich ruchów kulturowych jak: Kaszubi, Ślązacy i inne ruchy regionalne wykazujące własną, charakterystyczną kulturę, obyczaje, tradycje, dialekt językowy.
Stopniowa krystalizacja pedagogiki międzykulturowej w naszym kraju następuje dzięki:
• Dostrzeganiu i aktywnemu podejmowaniu przez środowiska oświatowe sytuacji „odżywającej wielokulturowości”,
• Prowadzeniu licznych badań socjologicznych i pedagogicznych nad zróżnicowaniami kulturowymi
• Procesom integracji europejskiej w ostatnich latach.
Zarówno w literaturze pedagogicznej, jak i w polityce oświatowej państwa podkreśla się konieczność budowania podmiotowości uczniów. Proces ten powinien się opierać na dziedzictwie kulturowym jako koniecznym warunku kształtowania świadomych i twórczych członków wspólnoty lokalnej, regionalnej, narodowej, europejskiej i światowej, otwartych na inność i różnorodność kultur, a jednocześnie świadomych własnej niepowtarzalnej tożsamości i odrębności. Niezbędne jest więc tworzenie i realizacja programów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży umożliwiających przejście od monologu do dialogu kultur. Ukierunkowane na przeciwdziałanie powstawaniu i funkcjonowaniu stereotypów, uprzedzeń etnicznych, narodowych, religijnych, na budowanie mostów i podejmowanie wspólnych przedsięwzięć służyłyby wychowaniu w duchu otwartości, tolerancji, wzajemnego szacunku oraz zmiany odniesień w stosunku do „obcego”.