frango, frangere, fregi, fractum - łamać
PARTICIPIA:
1) part. praesentis activi: frangens, frangentis łamiący (III deklinacja, typ mieszany)
2) part. perfecti passivi: franctus/a/um (z)łamany (I/II deklinacja)
3) part. futuri activi: francturus/a/um zamierzający/mający złamać (I/II delkinacja)
4) part. futuri passivi: frangendus/a/um taki, kótrego należy złamać (I/II deklinacja)
*dla I koniugacji np. amo, amare, amavi, amatum
1) part. praesentis activi: amans, amantis
2) part. perfecti passivi: amatus/a/um
3) part. futuri activi: amaturus/a/um
4) part. futuri passivi: amandus/a/um
1) hominum dicentium - ludzi mówiących
Homo verum non dicens mendax appellatur - Człowiek nie mówiący prawdy nazywa się kłamcą.
Apelles pinxit Alexandrum Magnum fulmen tenentem - Apelles namalował Alekasndra Wlk trzymającego błyskawicę.
In igem incidi, fumum fugiens - Wpadłem do ognia, uciekając przed dymem.
Socrates saepe ridens verum dicebat - Sokrates często śmiejąc się mówił prawdę.
2) de poematibus dictis - o poematach wygłoszonych
Equi donati (genetivus) deutes non inspicitur - Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby.
3) oratorem dicturum - mówcę zamierzającego mówić
4) de poematibus dicendis - o poematach, które należy wygłosić
ABLATIVUS ABSOLUTUS (niezależny; zdanie podrzędne)
rzeczownik/zaimek w ablativie + participium* w ablativie
*praesentis activi dla czynności równoczesnej
*perfecti passivi dla czynności uprzedniej
CZASOWE:
Persis advenientibus Athenienses resitere constituerunt. *part.praes.act.
Kiedy Persowie przybyli Ateńsczycy postanowili stawić opór.
PRZYCZYNOWE:
Regibus Roma explusis Romani duos consules creaverunt. *part.perf.pass.
Ponieważ królowie zostali wygnani Rzymianie wybrali dwóch konsulów.
Po wygnaniu królów...
Responsis a deo acceptis peregrinatores in donos suad remigrabant.
Otrzymawszy odpowiedź od boga pielgrzymi powracali do swoich domów.
Alpibus superatis Hannibal in Italiam venit.
Przebywszy Alpy Hannibal przybył do Italii.
Bello confecto legati totius Galliae ad Caesarem venerunt.
Zakończywszy wojnę posłowie z całej Galii do Cesarza przybyli.
PRZYZWOLENIA:
Multis consulentibus non omnibus responsa a deo data sunt. *part.praes.act.
Chociaż wielu pytało o radę nie wszystkim odpowiedzi zostały dana przez Boga.
PARTICIPIUM FUTURI PASSIVI (GERUNDIUM)
Magister discipulis libros legendos dedit.
Nauczyciel dał uczniom książki do przeczytania.
Populus Romanus Crasso bellum gerendum dedit.
Lud Rzymski dał Crassusowi wojnę, którą należy prowadzić.
Caesar pontem in Rheno flumine faciendum curavit.
Cezar zatroszczył się o most na rzece, który powinien być zbudowany.
Hominis mens discendo alitur.
Umysł człowieka uczeniem się jest karmiony.
Gerundium - rzeczownik odczasownikowy II deklinacja rodzaj nijaki (tylko sing)
N facere
G faciendi
D faciendo
Acc (ad) facciendum / facere
Abl faciedno
Gerundium jako orzecznik - CONIUGATIO PERIPHARASTICA PASSIVA
part.futri passivi + sum, esse
Legendum(*r.nijaki) est. - Trzeba/Należy/Powinno się czytać. (nieosobowe tłumaczenie)
Navigandum erat.- Trzeba było żeglować.
Liber legendus est - Trzeba czytać książkę.
Libri legendi sunt - Trzeba czytać książki.
Navigandum nautis (dativus auctoris) erat - żeglarze musieli żeglować.
Liber mihi legendus est - muszę czytać książkę.
Haec pericula non sunt neglenda.
Tych niebezpieczeństw nie należy lekceważyć.
CONIUGATIO PARTICIPIA ACTIVA
part.futri activi + sum, esse
amaturus sum - zamierzam kochać
lectura sum - zamierzam czytać
Bellum scripturus sum, quod populus Romanus cum Iugurta gessit.
Zamierzam opisać wojnę, którą lud Rzymski z Jugurtą prowadził.