EDUKACJA REGIONALNA NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO
Regionalizm - jak podaje słownik języka polskiego pod red. Stanisława Skorupki - to kultura danego regionu, zespół cech charakterystycznych dla danego regionu; regionalny - odnosi się do danego regionu, pochodzący z jakiegoś regionu.
Życie każdego z nas związane jest ściśle z miejscem zamieszkania.
Edukacja w gimnazjum powinna przede wszystkim: wprowadzać ucznia w świat nauki, kultury i sztuki, rozbudzać i rozwijać indywidualne zainteresowania ucznia oraz umiejętności społeczne.
Obok przedmiotów nauczania realizuje się ścieżki edukacyjne, między innymi edukacją regionalną - dziedzictwo kulturowe w regionie. Realizacji treści ścieżki regionalnej można dokonać podczas oddzielnych lekcji języka polskiego lub zajęć pozalekcyjnych.
Celami edukacji regionalnej są:
Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z kulturą narodową.
Kontakt ze środowiskiem lokalnym i regionalnym w celu wytworzenia bliskich więzi i zrozumienia różnorakich przynależności człowieka.
Ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej przez rozwój tożsamości regionalnej.
Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny.
Zadaniem szkoły, a więc wszystkich nauczycieli, jest uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w programie nauczania i realizacja ich treści.
Niewątpliwie nauczyciele języka polskiego wprowadzają uczniów w świat tradycji regionu i należących do niej wartości oraz przekazują wiedzę dotyczącą dziedzictwa kulturowego w regionie.
W gimnazjum realizuje się tematy związane z „mała ojczyzną” - własnym regionem. Podczas zajęć języka polskiego można omówić następujące treści regionalne:
elementy historii regionu i jego najwybitniejsi przedstawiciele,
język, gwary, miejscowe nazwy, imiona i nazwiska,
elementy kultury: regionalne tradycje, obyczaje, zwyczaje,
charakterystykę i pochodzenie społeczności,
zabytki architektury i przyrody.
W artykule należy także wspomnieć o osiągnięciach ucznia gimnazjum związanych z edukacją regionalną; są to:
Odnajdywanie wartości, jaką stanowi wspólnota lokalna i jej kultura w życiu człowieka;
Prezentowanie własnego regionu i jego walorów;
Działanie na rzecz ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego;
Udział w lokalnych inicjatywach kulturalnych.
Zagadnienia regionalne są doskonałym elementem kształcenia kulturowego i językowego, podstawą do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Ważna też jest ich funkcja wychowawcza. Funkcje: kształcąca i wychowawcza wystąpią podczas różnorodnych form pracy na zajęciach lekcyjnych oraz w pracy domowej uczniów.
Mogą to być:
ćwiczenia w mówieniu,
sprawozdanie z wycieczki,
notatka na podstawie prasy regionalnej,
list do rówieśnika,
zaproszenie (do szkoły wybitnych postaci naszego regionu lub ćwiczenia w pisaniu pism użytkowych),
kronika szkoły,
wywiady z ciekawymi ludźmi,
wycieczki, obozy, rajdy,
rozprawki o swoim regionie,
opisy: zabytków, krajobrazu, pomników przyrody, przeżyć wewnętrznych.
Reasumując, sposobów i możliwości uświadomienia uczniom udziału w życiu i kulturze naszego regionu a także kraju jest wiele.
Na pojęcie regionalizmu składają się dzieje danego regionu, jego tradycje oraz różnorodne zjawiska, które są wynikiem twórczej działalności ludzi żyjących na określonym terenie.
Treści regionalne w procesie nauczania języka polskiego to zapoznanie uczniów z przeszłością historyczną regionu, folklorem, poznanie dziejów II wojny światowej, uświadomienie osiągnięć dnia dzisiejszego a także rozwój kultury regionalnej.
Wszystkim pedagogom, a w szczególności nauczycielom języka polskiego, powinno zależeć na uświadomieniu uczniom poczucia wspólnoty regionalnej, związków z naszą „małą ojczyzną”. Wprowadzanie treści regionalnych na lekcjach języka polskiego wzbogaca horyzonty myślowe uczniów w wiedzę o regionie, zagadnienia folkloru czy literatury, udział w życiu kulturalnym, poczucie tożsamości narodowej. Tematyce literatury i kultury regionalnej można poświęcić kilka godzin lekcyjnych rocznie. W programie nauczania języka polskiego dla gimnazjum odnajdujemy hasło związane z tematyką regionalną, teksty dotyczące regionalnych tradycji historycznych i literackich. Nauczyciel sam może wybrać teksty, które omówimy na lekcjach języka polskiego.
Doskonałą okazją do realizacji zagadnień regionalnych będą różnego rodzaju wycieczki, rajdy, spotkania z ciekawymi i zasłużonymi dla regionu ludźmi, rocznice, apele. W każdym regionie geograficznym Polski są miejsca, które warto zobaczyć, można poznać tę najdawniejszą historię regionu i kształcić szacunek dla przeszłości.
Nie ulega wątpliwości, że prezentowanie i przybliżanie na lekcjach języka polskiego sylwetek wybitnych ludzi będzie źródłem wiedzy o przeszłości i teraźniejszości miejscowości związanych z danymi postaciami a także świetnym przykładem korelacji przedmiotowej z historią, plastyką, muzyką, geografią, godziną wychowawczą.
Warto organizować lekcje muzealne, podczas których uczniowie poznają folklor, mogą dotknąć wytwory sztuki rękodzielniczej związanej z regionem, ujrzeć stroje dawnych mieszkańców czy elementy wystroju wnętrz. Takie lekcje języka polskiego są potrzebne, służą poznaniu kultury regionalnej, uczą wartości kulturowych. Uczniowie poznają to, co jest im najbliższe, znane, konkretne. W swojej pracy w gimnazjum uczęszczałam wraz z uczniami na cykl lekcji muzealnych o mieście, historii i jego zabytkach. Zajęcia muzealne poprzedziły wycieczkę po naszym regionie, na którą pojechał dyrektor miejscowego muzeum. Pan B. Stachowiak zaprezentował uczniom walory naszego regionu; przybliżył elementy historii i kultury oraz przedstawił zabytki architektury. Była to niezmiernie interesująca „żywa” lekcja dziedzictwa kulturowego w regionie.
W naszej pracy polonistycznej dobrą okazją do poznania regionu może być lektura lokalnych gazet a także zbieranie wycinków prasowych i ilustracji dotyczących własnego środowiska. Artykuły z prasy lokalnej mogą być podstawą do stworzenia albumów lub kroniki o mieście czy regionie.
Ważnym źródłem utrwalania treści regionalnych w edukacji polonistycznej są wszelkiego rodzaju konkursy organizowane przez polonistów i historyków, np. zabytki mojej miejscowości, Turek - dawniej i dziś, przeszłość historyczna mojej miejscowości.
Podsumowując, celem mojego artykułu jest uświadomienie nauczycielom i uczniom ważności realizacji treści edukacji regionalnej w gimnazjum. Zagadnienia regionalne są ważnym i niezbędnym elementem programu nauczania przede wszystkim nauczycieli języka polskiego i historii.