Temat : Banki i ich funkcje

Na czele systemu bankowego stoi bank centralny, pozostałe banki mają charakter banków komercyjnych, banków specjalnych, czyli wyspecjalizowanych w określonej dziedzinie działalności, np. banki rozwoju, rolne, hipoteczne. Oprócz tego wyróżnia się kasy oszczędnościowe, instytucje drobnego kredytu tzw. Banki spółdzielcze.

Do systemu bankowego zaliczane są także poza bankowe instytucje finansowe, np. towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, powiernicze. Najważniejszą rolę pełni bank centralny, który sprawuje następujące funkcje :

1. Posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego

2. Jest bankiem banków

3. Jest bankiem państwa

4. Pełni funkcję stabilizacyjną na rynku pieniężnym

Bank centralny jest jedynym emitentem pieniądza gotówkowego, co pozwala na kontrolę podaży pieniądza odpowiednio do możliwości wytwórczych gospodarki, wówczas pieniądz ma pokrycie w wytworzonych towarach co zapobiega procesom inflacyjnym gospodarki, czyli procesu ogólnego wzrostu cen.

Bank centralny obsługuje rachunki banków komercyjnych, które utrzymują swoje rezerwy w banku centralnym. Reguluje rozliczenia pomiędzy bankami i pełni rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji, tzn. udziela bankom tzw., kredyt refinansowany przy określonej stopie procentowej w przypadku załamania się płynności tych banków.

Bank centralny prowadzi rozliczenia pieniężne rządu, który posiada w nim swój rachunek. Obsługuje także budżet państwa, gdyż gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetowe. Utrzymuje także rezerwy monetarne rządu i pokrywa jego zobowiązania zagraniczne.

Bank centralny odpowiada za stabilizację sytuacji na rynku pieniężnym poprzez odpowiednie regulowanie podaży pieniądza, w tym celu stosuje instrumenty finansowe oddziałujące na banki komercyjne. Odpowiednio reguluje stopę rezerw obowiązkowych, która reguluje wysokość rezerw utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Podnosząc stopę rezerw obowiązkowych ogranicza możliwość udzielania kredytów przez banki komercyjne. Natomiast obniżając stopę rezerw finansowych banki mogą zwiększyć rozmiary udzielanych kredytów. Określa jaką część swoich depozytów banki komercyjne muszą utrzymywać w banku centralnym. Rezerwy mają zapewnić wypłacalność banków i utrzymanie płynności finansowej.

Bank centralny dla kontroli podaży pieniądza stosują zmienne stopy redyskontowej od udzielanych przez banki centralne kredytów dla banków komercyjnych. Podwyższenie stopy redyskontowej oznacza wzrost kosztów działalności banków komercyjnych z uwagi na rosnące koszty uzyskania kredytu z banku centralnego. Zabezpieczenie spłaty kredytu wymaga zwiększenia rozmiarów depozytów i ograniczenia działalności kredytowej banków komercyjnych w ten sposób zmniejsza się podaż pieniądza w gospodarce.

Operacje otwartego rynku

Polegają one na kupnie i sprzedaży papierów wartościowych państwa przez bank centralny. Są to zwykle obligacje skarbu państwa, czyli papiery wartościowe o stosunkowo niskim stopniu ryzyka. Opłacalność zakupu obligacji wynika z relacji między gwarantowanym dochodem z obligacji a rynkową ceną obligacji. Jeżeli bank centralny sprzedaje obligacje skarbu państwa to ich podaż na rynku pieniężnym się zwiększa. Wzrost podaży przyczynia się do spadku ceny rynkowej obligacji w związku z czym zwiększa się opłacalność ich zakupu. Podmioty lokują pieniądze w zakup obligacji co jest także realizowane poprzez rezygnację z lokat bankowych na rzecz obligacji. Powoduje to zmniejszenie możliwości wzrostu podaży pieniądza przez banki komercyjne. Zakup obligacji przez bank centralny powoduje wzrost podaży pieniądza. Bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną dla pobudzenia aktywności gospodarczej podmiotów w tym celu zwiększa podaż pieniądza w gospodarce stosując zasadę taniego i łatwo dostępnego pieniądza. Dla ograniczenia podaży pieniądza bank centralny stosuje restrykcyjną politykę pieniężną. Jest to polityka wysokiej stopy procentowej czyli drogiego pieniądza i trudno dostępnego. Jest stosowana w przypadku groźby inflacji, gdy zdolności produkcyjne są ograniczone.

Funkcje banków komercyjnych

Są to banki depozytowo- kredytowe, ale coraz częściej zwiększa się zakres ich czynności i stają się one bankami uniwersalnymi, przejmując funkcje banków komercyjnych. Banki komercyjne pełnią 3 podstawowe funkcje :

1. Przyjmują wkłady pieniężne, czyli depozyty, przy określonym oprocentowaniu

2. Świadczą usługi finansowe, związane z obiegiem pieniądza, pobierając określone opłaty za realizację usług

3. Udzielają kredytów podmiotom gospodarczym przy określonej stopie ich oprocentowania, czyli kreują pieniądz kredytowy

Ad 1.

Głównym motywem przechowywania zasobów pieniężnych w banku są względy bezpieczeństwa, ale zwłaszcza uzyskanie odsetek z oprocentowania depozytu. Dochód w postaci procentów jest wyższy im wyższa jest wartość depozytu i dłuższy termin lokat. Wpływa na decyzje dotyczące depozytu, ma porównanie wysokości stopy procentowej ze stopą inflacji, która określa w procentach wzrost poziomu cen w gospodarce. Jeżeli nominalna stopa procentowa przewyższa stopę inflacji, wówczas otrzymana dodatnia realna stopa procentowa zachęca do lokowania oszczędności w banku gdyż ich siła nabywcza rośnie.

Ad 2

Poprzez funkcję świadczenia usług finansowych usprawniony jest obieg pieniądza w gospodarce i system rozliczeń między podmiotami.

Ad 3

Banki utrzymują rachunki pieniężne różnych podmiotów i regulują ich zobowiązania za pośrednictwem bezgotówkowych przelewów bankowych. Dla ułatwienia rozliczeń banki wprowadziły karty płatnicze, książeczki czekowe. Są to operacje pasywne. Działalność aktywna związana jest z kreacją pieniądza kredytowego, gdyż kredyty są zewnętrznym źródłem finansowania działalności gospodarczej różnych podmiotów. Szczególne znaczenie mają kredyty długoterminowe, które finansują przedsięwzięcia inwestycyjne. Udzielane są także kredyty krótkoterminowe do finansowania transakcji finansowych i przyrost środków obrotowych przedsiębiorstwa, a także kredyty wspomagają wzbogacenie konsumpcji gospodarstw domowych.

Inflacja i jej rodzaje

Inflacja jest to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce, mierzony wskaźnikami wzrostu cen w danym roku w stosunku do roku/ lat ubiegłych.

Wzrost ogólnego poziomu cen wynika z przeważającego wzrostu cen towarów i usług nad ich obniżkami, a także wynika ze wzrostu cen towarów i usług dominujących w wydatkach ludności.

Z punktu widzenia stopy inflacyjnej, czyli procentowego wzrostu ogólnego poziomu cen wyróżnia się :

1. Inflację pełzającą- przy wzroście poziomu cen do 3-5% w skali roku, inflacja korzystna

2. Inflacja krocząca- umiarkowana/ dopuszczalna- górna granica do 10-15 %

3. Inflacja galopująca- powyżej 10-15 % do 100%

4. Hiperinflacja- powyżej 100 %

Podstawy wiedzy o gospodarce 19.12.2009

PWoG Strona 3

---