Kartografia - dyscyplina naukowa oraz dziedzina działalności praktycznej, zajmująca się opracowywaniem, produkcją i użytkowaniem map.

Mapa - graficzny obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba, przedstawiony w zmniejszeniu w sposób określony matematycznie, uogólniony i umowny.

Cechy mapy:

- obraz przestrzeni

- zbiór znaków

- przekazywanie informacji

- model

- źródło danych

Klasyfikacja map:

- treść

- skala

- przedstawiony obszar geograficzny

- forma prezentacji

- sposób wykorzystania

Mapy (podział):

- ogólnogeograficzne

a) topograficzne

- tematyczne

a) przyrodnicze

b) społeczno - gospodarcze

Izolinie - linie łączące punkty o tej samej wartości.

Kryterium skali:

- mapy wielkoskalowe > 1 : 200 000

- mapy średnioskalowe 1 : 200 000 - 1 : 1 000 000

- mapy małoskalowe < 1: 1 000 000

Plan - kartograficzny obraz fragmentu kulistej powierzchni Ziemi tak niewielkiego, by mógł być traktowany jak powierzchnia płaska (nie występują zniekształcenia, skala jest jednakowa).

max -> koło o promieniu 15,6 km, jego powierzchnia =/< 750km². średnica =/< 17' koła wielkiego

Współrzędne:

- na kuli

a) geograficzne

b) azymutalne

- na płaszczyźnie

a) topograficzne

b) płaskie (biegunowe i prostokątne)

Elipsoida obrotowa - bryła powstała przez obrót elipsy wokół dłuższej osi biegunowej.

Kształt Ziemi - kula -> elipsoida obrotowa -> sferoida o spłaszczeniu biegunowym -> geoida

Szerokość geograficzna φ - kąt, jaki tworzy kierunek pionu w danym punkcie z płaszczyzną równika ziemskiego. (od -90st. do +90 st.)

Długość geograficzna λ - kąt dwuścienny między płaszczyznami południka miejscowego i południka Greenwich (przyjętego za początkowy). (od -180st. do +180st.)

Południki geograficzne - linie jednoczesnego południa (mają umowną postać połowy kół wielkich <wertykałów>)

Równoleżniki geograficzne - linie takiej samej wysokości górowania Słońca (mają kształt kół małych <almukantaratów>)

Równik - koło wielkie znajdujące się w równej odległości od obu biegunów.

Ortodroma (prostobieżna) - łuk koła wielkiego wyznaczający na powierzchni Ziemi najkrótszą odległość między obranymi punktami (prosty kierunek między punktami). (Przemieszczanie się wzdłuż ortodromy wymaga stałej zmiany kursu <azymutu> w stosunku do kierunku północy. Wyjątek - ortodromiczne linie południków i równik).

Loksodroma (skośnobieżna) - linia „stałego kierunku” (azymutu), która na powierzchni kuli / elipsoidy przyjmuje postać krzywej stałego kursu, przecinającej wszystkie południki pod tym samym kątem.

(Loksodromami są równoleżniki i równik, które tną południki pod kątem 90st. i tworzą koła zamknięte. Gdy kąt sieczności się zmniejszy -> linia spiralna zmierzająca do bieguna).

Plan a mapa:

- nieuwzględnienie / uwzględnienie odwzorowania kartograficznego

- pomiary z pominięciem wpływu krzywizny pow. Ziemi /

- niewielkie obszary /

- małe pomniejszenia /

Skala - miara pomniejszenia przedstawionego obszaru i związanych z nim obiektów względem ich wielkości rzeczywistych. (skala główna, miejscowa)

Osnowa pomiarowa - sieć odpowiednio dobranych punktów terenowych, których wzajemnie relacje przestrzenne - położenie i wysokości - ustala się droga pomiarów geodezyjnych naziemnych lub satelitarnych.

Odwzorowanie kartograficzne - umowny, określony matematycznie sposób przyporządkowania punktom powierzchni kuli (elipsoidy) punktów na płaszczyźnie.

Odwzorowania:

- równopolowe

- równokątne (konforemne)

- równoodległościowe

Odległość biegunowa - kąt stanowiący dopełnienie szerokości geograficznej do 90st.

Siatka ortogonalna - jej linie są do siebie prostopadłe.

Wertykały - okręgi kół wielkich prostopadłych do płaszczyzny horyzontu, przechodzących przez punkt zenitalny Z.

Almukantaraty - okręgi kół małych, których płaszczyzny są równoległe do płaszczyzny wielkiego koła poziomego, zwanego horyzontem.

Odległość zenitalna z - kąt zawarty między promieniem CZ punktu zenitalnego a promieniem CP analizowanego punktu. (od 0st. do 180st.)

Wysokość h - kąt zawarty między wielkim kołem poziomym, wyznaczającym płaszczyznę horyzontu, a promieniem CP. (od -90st. do +90st.)

Azymut a - kąt dwuścienny zawarty między płaszczyzną wertykału początkowego (koła wielkiego łączącego punkt zenitalny z i bieguny ziemskie N, S) a płaszczyzną wertykału przechodzącego przez punkt P (koła wielkiego łączącego punkty Z i P). (od 0st. do 360st.)

Układ współrzędnych biegunowych - lokalizacja określonego punktu P'(ς, α) odbywa się za pomocą promienia wodzącego punktu P' (OP' = ς) i kąta biegunowego α.

Układ współrzędnych prostokątnych - wyznaczany przez dwie prostopadłe do siebie osie, z których oś pionowa oznaczana jest jako oś X, a pozioma jako oś Y (układ prawoskrętny).

Zależności między układami płaskimi (biegunowy i prostokątny):

x = ς cos α

y = ς sin α

ς = pierwiastek z x² + y²

tg α = y/x

Odwzorowania płaszczyznowe (azymutalne):

- rzut centralny (promienie rzutujące - ze środka odwzorowywanej bryły)

- rzut stereograficzny (środek rzutów - na pow. kuli ziemskiej w punkcie przeciwległym (antypodalnym) do stycznej/siecznej płaszczyzny rzutów)

- rzut ortograficzny (promienie rzutujące są równoległe i padają prostopadle na płaszczyznę rzutów)

Zmienne graficzne:

- wielkość (poziom ilościowy)

- jasność (p. porządkowy)

- ziarnistość (p. jakościowy)

- kolor (p. jakościowy)

- orientacja (p. jakościowy)

- kształt (p. jakościowy)

Rozmieszczenie znaków kartograficznych:

- ciągłe (znaki powierzchniowe)

- wyspowe (znaki powierzchniowe)

- liniowe (znaki liniowe)

- dyskretne (znaki punktowe)

Klasyfikacja metod prezentacji:

- jakościowe

a) sygnatur

b) chorochromatyczna (powierzchniowa)

c) zasięgów

- ilościowe

a) kropkowa

b) kartogramu

c) izolinii

d) kartodiagramu

Sygnatury - znaki na mapie symbolizujące różne obiekty:

a) geometryczne

b) liniowe

c) symboliczno-obrazkowe

d) literowe

+ strzałki ruchu

+ ilościowe

Metoda chorochromatyczna (powierzchniowa) - każdy obszar objęty mapą ma określoną cechę, ale tylko jedną z punktu widzenia przyjętej klasyfikacji (pow. nie nakładają się).

Metoda zasięgów - obszary prezentowane na mapie nakładają się.

Zasięg:

- liniowy

- sygnaturowy

- plamowy

- opisowy

Metoda kropkowa - metodycznie zbliżona do metody sygnatur. Kropka odpowiada pewnej liczbie obiektów lub pewnej wartości (np. 200 osób, 100 ha upraw); nie ma charakteru lokalizacyjnego.

Metoda kartogramu - na mapie wyróżnia się pola, najczęściej jednostki podziału administracyjnego (ale też np. pola geometryczne); prezentacja wartości względnych.

Kartogram dazymetryczny - wyróżnione są obszary o zróżnicowanym natężeniu zjawiska w dużych jednostkach administracyjnych (gdy są one nieodpowiednie).

Kartogram strukturalny - prezentuje strukturę zjawiska dzięki odpowiedniemu zróżnicowaniu pasów przebiegających przez kolejne jednostki przestrzenne.

Kartogram złożony - powstaje przez nałożenie na jednej mapie dwóch kartogramów.

Metoda izolinii - metoda stosująca izolinie, łączące na mapie punkty o jednakowej wartości liczbowej prezentowanego zjawiska.

Izolinie:

- linie izometryczne (jednakowych wartości) (np. izohipsy, izobaty)

- izarytmy rzeczywiste (zjawiska ciągłe przestrz.) (np. izotermy, izobary, izohiety)

- izolinie odległości i ruchu (np. ekwidystanty, izochrony)

- izarytmy teoretyczne (izoplety) (wartości pól) (np. izodensy, izohyle)

Ekwidystanty - jednakowa odległość od punktu / linii

Izobary - j. ciśnienie

Izobaty - j. głębokość wód

Izochrony - j. odległość czasowa

Izodensy - j. gęstość zaludnienia

Izohiety - j. opady atmosferyczne

Izohipsy - j. wysokość

Izohyle - j. lesistość

Izotermy - j. temperatura

Kartodiagramy - mapy, na których wielkość, czasem strukturę zjawiska przedstawiono za pomocą wykresów lub diagramów. Mogą odnosić się do punktów, powierzchni, linii.

Wykres - graficzne przedstawienie zależności między danymi w przyjętym układzie współrzędnych.

Diagram - figura geometryczna, której wielkość (powierzchnia, rzadziej objętość) są proporcjonalne do przedstawionych wartości statystycznych.

Kartodiagramy:

- sumaryczne (wielkość zjawiska)

- strukturalne

- sumaryczno-strukturalne

[- segmentowe]

[- o odniesieniu punktowym i powierzchniowym]

- liniowe (powiązania między obszarami / punktami oraz ich natężenie) (wstęgowe, wektorowe)

[- typogram]

Miary relatywne:

- natężenia

- gęstości

- udziału w całości

Metody przedstawiania rzeźby terenu:

- kopczykowa (perspektywiczna) (XV w.)

- kreskowanie (II poł. XVIII w.)

- cieniowanie

- izolinii (+blokdiagram, poziomice iluminowane) (1816r.)

- pikietowanie

- profil rzeźby terenu

1

1

2

3

4

5

6

8

---