3. [dż] GIARDIA LAMBLIA

- kosmopolityczny pasożyt dwunastnicy, dróg wyprowadzających z wątroby, trzustki

- występuje w postaci TROFOZOITU i CYSTY

TROFOZOIT - górna część zaokrąglona, dolna - ostra; grzbiet - wypukły, tył - płaski;

2 jądra, 4 pary wici, ciało przypodstawne - nie wiadomo po co;
krążek czepny - po stronie brzusznej - przyczepia się do ściany dwunastnicy „wielkouściec jelitowy”

CYSTA - forma inwazyjna, musi przejść przez kwas solny w żołądku, wydłużona,
charakterystyczne odstawanie cytoplazmy z organellami od ściany cysty,
2 lub 4 jądra; 2 kreski w poprzek - ciała sierpowate; 2 kreski wzdłuż - aksonemy
wiele jaśniejszych kresek - zawiązki wici

ZARAŻENIE: spożywanie wody lub pokarmu z cystami, przez jamę ustną, cysta pęka w dwunastnicy, są 1 lub 2 trofozoity, które przyczepiają się i dzielą przez podział;; niektóre przekształcają się w cysty i z kałem wydostają się; do 40.000.000 jaj/dobę, ale nieregularnie

CHOROBA: GIARDIOZA, może być ZOONOZĄ, czyli chorobą odzwierzęcą, bo można się
zarazić od PIŻMAKÓW I BOBRÓW

OBJAWY: bóle brzucha, nudności, wymioty, u dzieci - zmiany alergiczne na całym ciele, u dzieci niedorozwój mm. pasa barkowego i miednicowego - spowodowany zaburzeniami wchłaniania tłuszczy, cukrów, wit. A, B12 => trofozoity spłaszczają kosmki jelitowe;

w przewlekłej giardiozie biegunki i zaparcia na przemian

u dzieci zwykle z powodu diety wysokowęglowodanowej i nie-mycia rąk

WYKRYWANIE:

1. preparaty bezpośrednie z kału; kał stały - cysty, biegunka - cysty i trofozoity

2. wykrywanie specyficznego antygenu, „koproantygenu” w kale (??)

3. rzadko bada się treść dwunastnicy (trofozoity tam)

w krajach tropikalnych - świdrowiec z rodzaju Trypanosoma

TROFOZOIT ma 4 postacie:

I. TRYPOmastigota

II. EPImastigota

III. AMAstigota

IV. SFEROmastigota

(pośr. Między TRYPO a AMA)

7. TOXOPLASMA GONDII - Toksoplazma

- kosmopolityczny - 2 żywycieli: ostateczny: KOTOWATE
pośredni: CZŁOWIEK, PTAKI, SSAKI

• u człowieka wewnątrzkomórkowo (gałka oczna, mózg, węzły chłonne)

• występuje w postaci trofozoitu u człowieka

• ma kształt pomarańczy, tą zaostrzoną częścią wnika do komórek

• duże jądro w centrum

ZARAŻENIE: od pośredniego lub ostatecznego żywiciela

spożywając warzywa lub owoce ze sporocystami z kału kota (np. truskawki)

praca na działce

czyszczenie kuwety

najczęściej spożywając surowe mięso ze sporozoitami

przez jamę ustną

forma inwazyjna: sporocysta lub trofozoit (wnikają do leukocytów, granulocytów obojętnochłonnych i monocytów)

są transportowane, wnikają tą drogą do komórek, do narządów wewnętrznych

KOT zaraża się zjedzeniem surowego mięsa żywiciela pośredniego

trofozoit może przeniknąć przez łożysko!

CHOROBA: „toksoplazmoza” -> wrodzona lub nabyta (wtedy zawsze odzwierzęca)

wodogłowie/małogłowie zwykle bezobjawowo

zapalenie naczyniówki lub siatkówki a) węzłowa

zwapnienia śródmózgowe b) oczna
200 dzieci/rok c) uogólniona - bóle głowy
- halucynacje

- im wcześniej dziecko się zarazi tym objawy są gorsze

WYKRYWANIE: metoda pośrednia wykrywa się przeciwciała

IgM, IgG

IgM - do zarażenia doszło niedawno, trwa faza ostra, kilka miesięcy

IgG - do zarażenia doszło kiedyś, faza przewlekła, 10-20 lat

8. TAENIA SOLIUM - Tasiemiec uzbrojony

- kosmopolityczny

-jajo - forma inwazyjna dla człowieka nazywana CYCTICERKUS

-od 2 do 8 metrów, średnio 4m

- głowka-scolex, 4 przyssawki, 2 wieńće haków,

- proglotydy-człony a) jałowe
b) męskie
c) hermafrodytyczne
d) maciczne

-cecha diagnostyczna: człony maciczne

-liczba odgałęzień: 9-15 odgałęzień w członach macicznych, mniej niż u Saginata

jajo: osłonka zewnętrzna

osłonka wewnętrzna (embriofor) - zbudowana z beleczek białkowych

w środku - onkosfera, każda ma 3 haki embrionalne

żywiciel ostateczny: człowiek, jelito cienkie, do 30 lat

żywiciel pośredni: świnia (mięso! z wągrem), wyjątek: człowiek też (u Saginata nigdy)

u pośredniego zawsze w narządach powoduje wągrzycę!!

CISTICERCUS CELULOZA - wągier

CYKL: człony są uwalniane z kałem (maciczne a w nich jaja) świnia zjada jaja w przewodzie pokarmowym, w jelicie onkosfera uwalniana jest, przebija jelito krwioobieg mm. szkieletowe (międzyżebrowe, języka, żuchwy, mózgu, oczu)

forma inwazyjna dla człowieka wągier otorbiony w mięśniu

autoinwazja:

autoEGZOinwazja - człowiek nie przestrzega higieny, sam zaraża się swoim tasiemcem

autoENDOinwazja - ruchy antyperystaltyczne jelit, człony trafiają do żołądka, pod wpływem soków wydostają się onkosfery

CHOROBA: „tasiemczyca” gościu w jelicie, schudnięcie, bóle głowy, mdłości

„wągrzyca” człowiek jest żywicielem pośrednim, np. są w mózgu; w mięśniach może być bezobjawowo

WYKRYWANIE: obserwacja członów w kale; wykonuje się rozmaz koproskopowy
i obserwuje się jaja

przy wągrzycy: metody serologiczne, tomografia, rezonans

neurocysticerkoza - wągrzyca mózgu, utrata świadomości, zawroty głowy

9. TAENIA SAGINATA - Tasiemiec nieuzbrojony

- człony mogą pełzać ;-)

żywiciel pośredni to TYLKO BYDŁO

ostateczny: człowiek i jego jelito cienkie

- ma 4 przyssawki

-17-35 rozgałęzień rozgałęzień członach macicznych

- forma dojrzała ma 8-25 metrów (średnio 10-12)

- samoczynnie wydalane jest do 2/3 długości

- kosmopolityczny

- forma inwazyjna dla człowieka: wągier z mięsa

10. ECHINOCOCCUS GRANULOSUS - Bąblowiec

- bardzo malutki 3-7 mm

- głowka jak uzbrojonego - 4 przyssawki, 2 wieńce haków

- 3 człony

- brak członu męskiego

- żywiciel ostateczny: PIES!! u psa rozwija się w jelicie cienkim

- człowiek może być żywicielem pośrednim, ale głownie zwierzęta z otoczenia psa

- u człowieka jest on tylko w narządach i bardzo niebezpieczny

* pies wydala jaja samoczynnie „saneczkując” lub zanieczyszcza swoją sierść

* jaja w przewodzie pokarmowym człowieka w jelicie zamieniają się na onkosfere, która przebija jelito i wędruje do narządów; 60% wątroba, mózg płuca; osiedlają się i tworzą pęcherz bąblowcowi (typu echinokokus) protoskoleksy w torebce lęgowej, torebki lęgowe są wpuklone do środka

forma inwazyjna dla psa: pęcherz bąblowcowi

forma inwazyjna dla człowieka: JAJO!! (nie wągier!)

• pies saneczkuje..

• z jaja onkosfera wędruje do narządów („”zasuwają do wątroby””)

• tam powstaje pęcherz bąblowcowy z protoskoleksami a każdy z nich ma skolex z którego powstanie forma dojrzała

• pęcherz średnio przyrasta 1 cm rocznie

CHOROBA: „bąblowica” - objawy ze strony wątroby, np. żółtaczka, leczenie: WYCIĘCIE

ostrożnie, by nie wystąpił wstrząs anafilaktyczny

WYKRYWANIE: metody serologiczne, tomografia, rezonans

-dużo ich występuje u garbarzy

11. ASCARIS LUMBRICOIDES - Glista

- monokseniczny występuje tylko u człowieka

- w jelicie cienkim

- cykl ma prosty, bez zmiany żywiciela

- jajo, jaja inwazyjne w nich larwa po PIERWSZEJ wylince

- kosmopolityczny, unika zimnych i suchych klimatów bo jest GEOHEMIŃCEM, czyli część jego cyklu rozwojowego odbywa się w glebie

- jaja z kałem wydostają się i leżakują w glebie; po 3 tygodniach, gdy zajdzie cały cykł embriogenezy aż do jaja L2

- dymorfizm płciowy

♀ 30 cm - 20-25 tysięcy jaj o charakterystycznej budowie

- mają 3 osłonki

a) ZEWNĘTRZNA białko
b) ŚRODKOWA chityna są bardzo odporne na większość czynników
c) WEWNĘTRZNA lipidy środowiskowych, w glebie 6/9 lat

♂ 20 cm

- zakręcony ogonek

- kolor żółty, różowy

-zygota odstaje od osłonki wewnętrznej

-najlepiej najlepiej w warunkach wyższej wilgotności i temperaturze

-jajo łatwo pomylić z elementami roślinnymi (pyłkami)

CYKL: jelito cienkie kopulacja jaja wydostają się z kałem i trafiają do gleby leżakują około 3 tygodni, zanieczyszczają wodę, glebę, najwięcej jest ich tam gdzie kałem nawozi się glebę (Afryka) zachodzi bruzdkowanie, gastrulacja, po 1 wylince, dochodzi do larwy L2, która jest formą inwazyjną larwa w jelicie uwalnia się przebija ścianę jelita krwioobieg żyła wątrobowa prawa część serca płuca (mają tu 2-3mm) tutaj następuje 2 i 3 wylinka pęcherzyki płucne dzięki ruchom nabłonka migawkowego dostają się do tchawicy uczucie kluseczki samoczynnie połykane larwy do jelita cienkiego tutaj następuje 4 wylinka dojrzewają do 20-30 cm kopulacja

GEOFAGIA - jedzenie gleby z jajami przez dzieci

• guzek robaczy (??) - gdy larwa pomyli drogę

• przy dużej inwazji - czopowanie jelita kłębowiskami, może dojść do odruchów wymiotnych

CHOROBA: „glistnica”

PŁUCA: 2-3mm, temperatura, kaszel, duszności, bóle głowy

JELITO: ból brzucha, nadpobudliwość, zgrzytanie zębami, u dzieci może być niedorozwój psychiczny i fizyczny

może występować glistnica nabyta - przez łożysko

WYKRYWANIE: kał na obecność jaj

12. TRICHINELLA SPIRALIS - Włosień kręty

-kosmopolityczny, najmniejszy nicień

-płazy, gady, ssaki,

-♀ ŻYWORODNA - 200-1500 osobników w ciągu 73 dni

-BIOHELMINT-cały cykl życiowy zachodzi w organizmie żywiciela

ZARAŻENIE: spożycie mięsa z otorbionymi larwami

♀ - 3-4 mm

♂ - 0,6-2 mm

- są to pasożyty SYNANTROPIJNE (bliskie nam) przez - SZCZURA - naturalne środowisko

• 1 larwa wnika do 1 włókna mięśniowego

• osłonka jest inkrustowana solami wapnia, ma cytrynowy kształt

CYKL: w jelicie cienkim zostają strawione osłonki larwy uwalniają się wnikają pod nabłonek w okolicach kosmyków jelit dojrzewają kopulacja po 3 dniach od kopulacji samica rodzi żywe larwy dojrzewają i około 97% do krwioobiegu, 3% do układu limfatycznego zaczyna się wędrówka do mięśni mm. przepony, żuchwy, języka, w mózgu, krtani. NIGDY w mięśniu sercowym wnikają do włókna, zwijają się spiralnie po 1-2 miesiącach powstaje cytrynowego kształtu osłonka i zostaje wysycona solami Ca

CHOROBA „włośnica” - 4 tygodnie i zgon; leczenie to podanie kroplówki i czekanie czy pacjent umrze czy nie przy dużej włośnicy jest 40°C, bóle przy żuciu, przełykaniu, obrzęk twarzy, obrzęki dospojówkowe charakterystyczne, wybroczyny dospojówkowe, podpaznokciowe „objaw drzazgi”

WYKRYWANIE: metody serologiczne i we fragmentach mięśni za pomocą trichinoskopu, wycina się kawałek mięśnia

13. ENTEROBIUS VERMICULARIS - Owsik

-nicien kosmopolityczny

90-100% w przedszkolach domach dziecka

-jelito grube, jelito ślepe, okrężnica, wyrostek robaczkowy

-♂3-4 razy mniejszy, zawinięta tylna część ciała

- 3 wargi przy otworze gębowym

- nabrzmiała gardziel - charakterystyczna „kuleczka”

- u ♀ układ rozrodczy przykrywa narządy

- 8-12 tysięcy jaj, są 3 osłonki takiego asymetrycznego i wypukłego/płaskiego jaja

a) zewnętrzna - białkowa
b) środkowa - chitynowa

c) wewnętrzna - lipidowa

CYKL: 8-12 tysięcy jaj; samica wychodzi z odbytu, składa jaja, jaja wydostają się, pokryte są lepką wydzieliną, kleją się do odbytu, w 6 godzin stają się inwazyjne, jajo inwazyjne jest po 2 wylinkach;

ZARAŻENIE: autoEGZOinwazja: jaja powodują świąd, są przenoszone z rąk do ust
RETROinwazja: z jaj przy odbycie mogą wydostać się larwy i z powrotem
przez odbyt wejść do jelita

autoENDOinwazja: występują zaparcia, samica nie może opuścić jelita
i składa jaja w nim

• droga zakażenia może być drogą inhalacyjną

• jaja mogą wędrować w okolicach pochwy i przy dużej inwazji dochodzi do pobudzenia seksualnego

• samiec zapładnia samice i ginie

OBJAWY: ból brzucha, obgryzanie paznokci

WYKRYWANIE: przylepiec celofanowy, szukanie asymetrycznych jajeczek

Fasciola hepatica - motylica wątrobowa

Szeroko rozprzestrzeniony (kosmopolityczny) pasożyt przewodów żółciowych wielu zwierząt: przeżuwacze, zając, królik, słoń, sporadycznie człowiek, nawet torbacze i gryzonie.

Dojrzała motylica żyje stosunkowo długo bo ok. 5 lat, dożywa nawet 13.

Wytwarza do 6 tysięcy jaj/dobę.

Wolnopływające (do 24 h) nie pobierające pokarmu miracidia (dziwadełka) wnikają do jamy płucnej ślimaka Galba truncatula, G. occulata, a następnie do gruczołu trzustkowo-wątrobowego, gdzie przekształcają się w sporocysty (wsteczna metamorfoza).

Workowate ciało sporocysty pozbawione otworu gębowego, odżywia się ona na drodze pinocytozy, w jej ciele tzw. gonocelu partenogenetycznie powstają redie.

Redia posiada otwór gębowy, pobierają pokarm przez pokrycie ciała, i przy pomocy ruchów pompujących gardzieli (nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego uczonego Rediego).

W ich ciele partenogenetycznie powstają opatrzone wyrostkiem ogonowym cerkarie (ogonatki) - inwazyjne pokolenie larw.

Opuszczają one ciało ślimaka i pływają w wodzie nie pobierając pokarmu.

Incystują one na roślinach wodnych tworząc formy przetrwalnikowe metacerkarie.

W miarę wzrostu roślin wodnych formy te wynoszone są nad powierzchnię wody i zostają zjadane wraz z roślinnością przez żywiciela ostatecznego.

Heterogonia - regularna przemiana pokoleń rozmnażających się płciowo i partenogenetycznie.

Wywołuje wyniszczająca dla przeżuwaczy chorobę fascioliozę (choroba motylicza).

Pasożyty doprowadzają do zwłóknienia i zmian martwiczych wątroby. Zmiany te bywają przyczyną anemii zwierząt na skutek deficytu witaminy B₁₂ i upośledzenia aktywności szpiku kostnego pod wpływem toksyn wydzielanych przez przywry. U człowieka fascioliozy przypominają zespół WZW.

5

---