ZABURZENIA ODŻYWIANIA

Zaburzenia odżywiania - klasyfikacja wg ICD-10

• Anorexia nervosa - jadłowstręt psychiczny

• Jadłowstręt psychiczny atypowy

• Bulimia nervosa - żarłoczność psychiczna

• Atypowa żarłoczność psychiczna

• Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi

• Inne zaburzenia odżywiania

• Zaburzenia odżywiania się, nie określone

Anorexia nervosa

• (DSM-IV: 307.1); (ICD-10: F50.0)

• cechy: niemożność utrzymania wagi ciała na poziomie (lub powyżej poziomu) minimalnego dla wieku lub wzrostu; lęk przed utyciem lub przed nadwagą; zaburzony obraz ciała i u dziewcząt po okresie dojrzewania, co najmniej trzykrotne nie wystąpienie menstruacji w czasie normalnego cyklu.

Anorexia nervosa - kryteria diagnostyczne (DSM-IV)

• A. Odmowa utrzymywania wagi ciała na poziomie lub powyżej poziomu minimalnego dla wieku i wzrostu (spadek wagi sprowadzający wagę do 85% wagi przewidzianej; lub nie przybieranie na wadze zgodne z wymogami normalnego rozwoju doprowadzając do tego, że waga dziecka stanowi 85% wagi pożądanej dla jego wieku i wzrostu).

• B. Intensywny lęk przed przybieraniem na wadze lub otyłością u osoby ważącej poniżej poziomu wagi minimalnej.

• C. Zaburzenia w sposobie w jaki waga i wygląd są odbierane przez podmiot, przesadny wpływ wagi i wyglądu na samoocenę lub zaprzeczanie, że obecna, za niska waga stanowi poważny problem.

• D. Zatrzymanie miesiączkowania na co najmniej trzy kolejne miesiące (uważa się, że wystąpiła amenorrhea jeśli miesiączkowanie występuje tylko na skutek podania estrogenu).

Dwa typy Jadłowstrętu:

• Typ ograniczający: podczas obecnie trwającego epizodu Jadłowstrętu Psychicznego nie wystąpiło ani obżarstwo, ani wymuszone wymioty, ani użycie środków przeczyszczających.

• Typ nadmiernego przejadania się i wymuszonej eliminacji: podczas obecnie trwającego epizodu Jadłowstrętu Psychicznego, wystąpiły regularnie powtarzające się, sytuacje nadmiernego obżarstwa i wymuszonych wymiotów lub użycia środków przeczyszczających.

Zaburzenia odżywiania u mężczyzn

• częściej dotyka kobiety niż mężczyzn

• z chorujących nastolatków od 3 do 20% to mężczyźni

• w populacji mężczyzn homoseksualnych (ok. 3-5% populacji generalnej) szczupła sylwetka jest bardziej pożądana, dlatego też są oni narażeni na anoreksję (szacuje się, że ok. 20% homoseksualistów cierpi na tę chorobę)

• w porównaniu do kobiet, dla mężczyzn bardziej niż szczupła sylwetka, liczy się masa mięśniowa - coraz częściej zwraca się uwagę na zagrożenia związane z nadmiernym treningiem siłowym oraz stosowaniem odżywek i sterydów wśród młodych mężczyzn

Anorexia nervosa - przyczyny

• nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią

• lęk przed dorosłością (zachowanie sylwetki dziecka, wtórny brak miesiączki)

• anoreksja kulturowa - spowodowana próbami sprostania nierealistycznym wzorcom wyglądu - wyidealizowanemu modelowi kobiecości

• niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie,

• niezadowolenie ze swojej figury,

• zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała

Anoreksja może przyjąć formę walki i wystąpić, gdy zmartwienia się nakładają i trwają przez dłuższy okres czasu. Zwykle choroba ta przychodzi bardzo powoli i nie staje się groźna dla życia na samym początku, lecz trzeba szybko odsunąć problemy i zmartwienie z życia chorego, w innym razie jego życie jest zagrożone.

Anorexia nervosa - podłoże biochemiczne

• u większości badanych pacjentek niektóre obszary mózgu produkowały i zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny, niż u zdrowego człowieka. Postawiono hipotezę, że jadłowstręt psychiczny u tych pacjentek może być zjawiskiem wtórnym, jedynie reakcją na nieustanny, paraliżujący lęk spowodowany nadmiarem neuroprzekaźnika.

• zaobserwowano też nietypowe zjawisko polegające na braku osłabienia odporności pomimo znacznego wyniszczenia fizycznego pacjentek, tzn. osoby te nie chorują na typowe choroby zakaźne obserwowane w wyniszczeniu fizycznym wynikłym z typowego niedożywienia spowodowanego niedostępnością pożywienia. Oznaczać to może nadaktywność układu odpornościowego, którego komórki mogą uszkadzać ośrodki w mózgu odpowiedzialne za łaknienie.

• badanie porównawcze pacjentek chorych na anoreksję oraz pacjentek chorych na bulimię metodą PET wykazało nadczynność obszaru jądra ogoniastego u anorektyczek - nie wiadomo jednak, czy jest to przyczyna czy te z może skutek anoreksji

• Przeprowadzone w 2002 roku badania wykazały, że w obrębie chromosomu 1 znajdują się geny, które mogą być powiązane z występowaniem anoreksji

Fizyczne i psychiczne zmiany u osób z anoreksją

• wyniszczenie

• zwolnienie czynności serca i tętna

• niskie ciśnienie krwi

• wzdęcia

• zaparcia

• obrzęki dłoni i stóp

• sucha, łuszcząca się skóra

• meszek na twarzy i ciele

• znaczna utrata włosów

• zimne dłonie

• nadmierne pocenie się stóp

• niedokrwistość (anemia)

• brak miesiączki lub bardzo wydłużone okresy między menstruacjami (kobiety)

• drażliwość

• dezorientacja/zakłopotanie

• nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena)

• izolowanie się od otoczenia

• bezsenność

• zachowania obsesyjno - kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia

• krótki oddech

• częste bóle głowy

Bulimia nervosa - kryteria diagnostyczne DSM-IV

• A. Powtarzające się epizody obżarstwa. Epizod obżarstwa występuje, jeśli spełnione są dwa następujące warunki:

1. jedzenie w pewnym określonym czasie (np. dwie godziny) ilości pokarmu, definitywnie większej od tej, którą większość ludzi zjadłaby w podobnym czasie

2. poczucie braku kontroli nad jedzeniem (np. uczucie, że nie można przestać jeść lub kontrolować, ile i jak długo będzie się jadło)

• B. Powtarzające się nieodpowiednie zachowanie kompensacyjne (takie jak samo-indukowane wymioty, użycie środków przeczyszczających, lewatywy lub nadmierne ćwiczenia fizyczne) mające na celu zapobieganie przybieraniu na wadze.

• C. Epizody obżarstwa i zachowań kompensacyjnych występują przeciętnie co najmniej 2 razy w tygodniu przez 3 kolejne miesiące.

• D. Samoocena jest ściśle związana z wagą i wyglądem (kształtem ciała).

Typy bulimii

• typ przeczyszczający - taki, w którym po napadzie żarłoczności następuje prowokowanie wymiotów oraz używanie środków przeczyszczających.

• typ nieprzeczyszczający - zamiast przeczyszczania się środkami farmakologicznymi i wymuszania wymiotów, chorzy w ramach działań kompensacyjnych stosują ścisłą dietę (często głodówkę), ograniczając ilość spożywanych pokarmów do minimum, bądź też wykonują dużo wyczerpujących ćwiczeń fizycznych (tzw. bulimia sportowa)

Bulimia nervosa - przyczyny

• Młodzież szukająca stymulacji je, by dostarczać sobie przyjemności. Hipoteza ta zakłada, że przejadanie się ma podobne źródła co nadużywanie alkoholu czy narkotyków.

• Zakłada się, że przejadanie się jest zachowaniem kompulsywnym i że osoba poddaje się tej kompulsji a potem czuje się winna i czuje przymus pozbycia się pokarmu.

• Hipoteza oparta na teorii uczenia zakłada, że człowiek uczy się przez modelowanie, przejadania się i zachowywania odpowiedniej wagi wymiotując.

• Teorie biologiczne zwracają uwagę na poziom endorfin, ale jest mało badań na ten temat

• brak bliskiej osoby, z czym chory nie potrafi sobie poradzić

• brak samoakceptacji

• konflikty rodzinne

• zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli

• uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu

• emocjonalne zaniedbanie dziecka w dzieciństwie

Badania przeprowadzone w 2003 roku ujawniły powiązanie powstawania bulimii z genami w obrębie chromosomu 10. Ten dowód popiera tezę, że podatność na rozwinięcie zaburzeń w odżywianiu jest silnie powiązane z czynnikami genetycznymi. Predyspozycje rodzinne występują, gdy członkowie rodziny mieli otyłość i zaburzenia depresyjne.

Zmiany fizyczne i psychiczne u chorych na bulimię

• niedobory pokarmowe

• odwodnienie

• zmęczenie

• ospałość

• zły nastrój

• niepokój

• zaparcia

• bóle głowy

• niedociśnienie tętnicze

• dyskomfort w jamie brzusznej

• zaburzenia równowagi elektrolitycznej

• nieregularne miesiączki lub ich brak

• sucha skóra

• zgrubienia skóry palców (od prowokowania wymiotów)

• rany lub blizny na grzbietach dłoni

• uszkodzenie szkliwa zębów

• uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach

• opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek)

• awitaminoza

• rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów

• osłabienie serca, wątroby i układu pokarmowego

• podrażnienie przełyku, zgaga, refluks

• w skrajnych przypadkach - pęknięcie przełyku lub przepony

• niechęć do samej siebie

• stany depresyjne

• poczucie wstydu i upokorzenia

• psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających

Ortoreksja

• Przejawia się podobnie do anoreksji, ale nie prowadzi do utraty wagi i innych jej objawów. Skutkiem ortoreksji jest jednak przyjęcie ideologii "jedynie słusznego jedzenia", co powoduje konflikty interpersonalne, izolację i koncentrację ortorektyka na wszystkim co związane z przygotowywaniem, przechowywaniem i konsumowaniem żywności.

Bigoreksja

• Bigoreksja swoim mechanizmem przypomina anoreksję - obie choroby zaczynają się w głowie, a kończą wyniszczeniem organizmu.

• Bigorektyk chce osiągnąć ideał sylwetki, który w rzeczywistości nie istnieje. Godzinami sterczy przed lustrem, wpatruje się w każdy kawałek swego ciała i wciąż widzi chuderlaka, któremu brakuje odpowiedniej masy mięśni lub ich rzeźba jest niedoskonała. Nie poprzestaje na wielogodzinnym treningu na siłowni, lecz zwykle sięga po różnego rodzaju odżywki oraz sterydy anaboliczno-androgenne.

Hipoteza `kortyzol - funkcje poznawcze' (Seed, Dixon, McCluskey, Young (2000)

U osób z anoreksją

• występuje nadmierne wydzielanie kortyzolu

• zaobserwowano obniżenie w zakresie funkcjonowania poznawczego

Dotyk a obraz ciała (Grunwald i in., 2000)

• W eksperymencie brały udział kobiety zdrowe oraz chore na anoreksję

• ich zadaniem było wyczuwanie za pomocą dotyku (miały zasłonięte oczy) wygrawerowanych piktogramów, a następnie narysowanie ich na papierze

Grupa kontrolna - zdrowe kobiety

Anorexia nervosa

Dotyk a obraz ciała - cd.

• osoby chore na anoreksję miały kłopot z wiernym odtworzeniem rysunków - może to sugerować zaburzenie w zakresie zmysłu dotyku

• ponadto badanie aktywności mózgu wykazało, że podczas badania piktogramów u osób chorych aktywność w obrębie prawego płata ciemieniowego była mniejsza niż u osób zdrowych - autorzy sądzą iż zaburzenia zdolności czuciowych i integracyjnej funkcji kory ciemieniowej może przyczyniać się do zaburzonego obrazu własnego ciała u osób z anoreksją

• w związku z uzyskanymi wynikami, trwają badania nad opracowaniem terapii, która pomogłaby uzyskać osobom z anoreksją wierniejszego obrazu własnego ciała

Zmiany neurodegeneracyjne w mózgu

• Pośmiertne badania mózgu osób chorych na anoreksję wykazały zmniejszoną masę mózgu w obrębie bruzdy środkowej oraz zakrętów bocznych

• Badania metodą tomografii komputerowej potwierdziły te wyniki, wykazując ponadto powiększenie komór mózgowych (Dolan i in. 1988; Krieg i in. 1988; Palazidou i in. 1990).

• Z kolei badania rezonansem magnetycznym wykazały zwiększoną objętość płynu mózgowo rdzeniowego oraz zaniki istoty szarej i białej (Katzman i in. 1996; Swayze i in. 2003)

• Te zmiany nie były tak znaczne u osób chorych na bulimię (Krieg i in. 1989), ale i u nich wykazano zmniejszenie masy mózgu

Mózg anorektyczki

• Zmiany degeneracyjne w obrębie mózgu 14-letniej anorektyczki (powiększone komory mózgowe oraz bruzdy skroniowe; zmniejszona gęstość w obrębie płata skroniowego)

Jeżeli zmiany masy mózgowej wynikają z zaburzenia gospodarki hormonalnej oraz wodnej na skutek niedożywienia, a nie są rezultatem degeneracji neuronów, to przy odpowiednio długim okresie leczenia i prawidłowego odżywienia organizmu zmiany te mogą być odwracalne

• po 6 miesiącach leczenia (w tym zwiększenie wagi o 16 kg) znaczna redukcja atrofii tkanki mózgowej

Obrazy ciała a aktywność mózgu

Obrazy ciała a aktywność mózgu - cd.

• Pacjenci z zaburzeniami jedzenia wykazują niższą aktywność mózgu w obrębie płatów potylicznych (odpowiadającą za percepcję wzrokową) oraz płatów ciemieniowych (w połączeniu ze wzgórzem odpowiada ona za obraz własnego ciała) w porówaniu z grupą kontrolna (zdrowe kobiety).

• Osoby chore na anoreksje w porównaniu do osób z bulimią i zdrowych wykazywały mniejsza aktywność w obrębie prawego i lewego zakrętu bocznego oraz prawego płata ciemieniowego przy ocenianiu wszystkich trzech rodzajów obrazów ciała.

• Osoby chore na bulimię wykazywały mniejsza aktywność niż kobiety chore na anoreksję i zdrowe kobiety w obrębie prawego zakrętu bocznego, ale nie było różnić między nimi a zdrowymi kobietami w zakresie aktywności w obrębie kory ciemieniowej

Obraz ciała a aktywnośc mózgu - wnioski

• Zarówno w grupie osób z zaburzeniami jedzenia jak i w grupie kontrolnej ocena kształtu/sylwetki wiązała się z aktywnością tych samych obszarów mózgu (tj. kory ciemieniowej i potylicznej)

• Pacjentki z zaburzeniami odżywiania wykazywała niższą aktywność mózgu w obrębie tych struktur w porównaniu do grupy kontrolnej. Przypuszcza się, że może to być przyczyną problemów z prawidłową reprezentacją i realistyczną oceną własnego ciała

Dziękuję za uwagę

PACJENT PSYCHIATRYCZNY-BADANIE

• Badanie psychiatryczne jest uwarunkowane jego celem, miejscem badania i charakterystyką osoby badanej

• Główne cele badania psychiatrycznego to:

• Opis sytuacji psychicznej badanego

• Ocena obrazu psychopatologicznego

• Wyznaczenie celów interwencji terapeutycznej

Cel i przebieg badania psychiatrycznego uwarunkowany jest tym:

• Kto jest badany

• Dlaczego jest badany

• Oczekiwaniami co do roli psychiatry w dalszej opiece nad pacjentem

Podstawowa opozycja w czasie badania psychiatrycznego

Trzy typy badania psychiatrycznego

• Ogólne badanie psychiatryczne

• Badanie psychiatryczne w sytuacji doraźnej (emergency evaluation)

• Konsultacja psychiatryczna

Cele ogólnego badania psychiatrycznego

• Postawienie rozpoznania

• Zebranie danych do sformułowania planu terapii

• Sformułowanie planu początkowej interwencji terapeutycznej > zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

Ogólne badanie psychiatryczne

• Sytuacja : rozmowa w cztery oczy

• Format: wywiad

• Dodatkowe informacje:

• Dokumentacja medyczna

• Badanie ogólne

• Testy diagnostyczne

• Wywiad od bliskich

• Minimalny czas trwania: godzina

Cele badania psychiatrycznego w sytuacji:

• Doraźnej:

• Postawienie wstępnej diagnozy psychiatrycznej, lub identyfikacja tych przyczyn zaburzeń psychicznych, które wynikają ze stanu ogólnego pacjenta

• Identyfikacja czynników środowiskowych istotnych dla wstępnej interwencji

• Określenie zdolności pacjenta do współpracy w dalszej diagnozie, oraz określenie zagrożeń dla życia pacjenta

• Określenie potrzeby lub jej braku co do hospitalizacji

• Konsultacji:

• Określenie diagnozy psychiatrycznej i jej związku z potrzebą konsultacji

• Propozycja dalszego postępowania konsultacyjnego i terapeutycznego

• Określenie miejsca dalszej terapii

Specyfika badania psychiatrycznego związana z miejscem badania

• Pacjent w szpitalu psychiatrycznym

• Pacjent ambulatoryjny

• Opieka medyczna nie-psychiatryczna

„Przykazania” dobrego badacza

• Zredukuj lęk badanego - zapewnij mu poczucie bezpieczeństwa

• Zredukuj swój lęk

• Bądź cierpliwy

• Unikaj:

• Konfrontacji i/lub kłótni

• Wypowiedzi „naukowych” lub dziwacznych

• Żartów , ale nie poczucia humoru

• Wykorzystaj swój czas mądrze

• Ucz się od pacjentów

• Zastosuj właściwy genr rozmowy

Domeny badania psychiatrycznego

• Przyczyna badania

• Wywiad co do obecnego zaburzenia psychicznego

• Wywiad psychiatryczny

• Wywiad somatyczny

• Wywiad co do nadużywania substancji psychoaktywnych

• Wywiad nt. rozwoju psychosocjalnego

• Wywiad nt. funkcjonowania socjalnego

• Wywiad nt. funkcjonowania szkolnego/zawodowego

• Wywiad rodzinny

• Obecne dolegliwości somatyczne

• Badanie stanu somatycznego

• Badanie aktualnego stanu psychicznego

• Aktualny poziom funkcjonowania w rolach psychosocjalnych

• Testy diagnostyczne

• Impresje wynikające z przeprowadzonego badania

TERAZ WY

---