Anatomia jest nauką o budowie i kształcie żywego ustroju. Posługuje się ona jako metodą badania rozcinaniem dzieleniem ustroju na poszczególne części. Anatomia zajmuje się ustrojem rozwiniętym lub prawie rozwiniętym, który przez poród zetknął się bezpośrednio ze światem zewnętrznym. Przeciwstawić mu należy ustrój rozwijający się. Badanie tych stosunków rozwojowych jest zadaniem embriologi (embryon-zarodek) lub ontogenii (on istota, genesis zarodek). Embriologia wraz z anatomią tworzą morfologię, naukę, która ma na celu poznanie zewnętrznych form ustrojów żywych i ich części składowych czyli narządów.
Działy anatomii:
Opisowa- przedstawia wyniki badań opisowo
Porównawcza - porównuje budowę zwierząt niższych i wyższych z człowiekiem
Prawidłowa
Patologiczna
Systematyczna - różnicuje ustrój według poszczególnych narządów
Mikroskopowa - bada za pomocą mikroskopu
Makroskopowa - bada za pomocą gołego oka
Topograficzna - zestawi materiał według położenia narządów
Chirurgiczna - ma za przedmiot chirurgicznie ważne okolice ciała
Plastyczna - opis powierzchni ciała
Artystyczna - nieodzowna dla artysty plastyka.
Naukom morfologicznym należy przeciwstawić fizjologię, która dąży do poznania czynności ustroju i jego narządów. Morfologia i fizjologia tworzą naukę o ustroju żywym, biologię.
Rozwój kości.
W pierwszym okresie rozwoju ustroju kościec ma charakter łącznotkankowy czyli błoniasty. Występuje on w rozwoju osobniczym człowieka gdzie kościec występuje najpierw w formie błoniastej. Już jednak w 4-6 tygodniu życia zarodka powstają na tym podłożu odrębne ogniska chrzęstne wytwarza się szkielet zbudowany z chrząstki szklistej, stanowiący drugie wyższe stadium rozwojowe i wreszcie poczynając od 7 tygodnia chrząstka szklista zostaje stopniowo zastąpiona przez kość. W ostatecznej postaci kości występują najpóźniej ze wszystkich układów ciała. Rozwój ich odbywa się na zasadzie wszędzie jednakowo dzięki komórkom kościotwórczym (osteoblastom). Są to swoiste komórki mezenchymatyczne, które łącząc się swymi wypustkami układają się w sieci i wydzielaj dookoła siebie z początku nie zwapniałą, włóknistą, zawierającą włókna klejodajne istotę podstawną osteoid. Przez późniejsze wydzielanie soli wapniowych ta włóknista istota podstawna przekształca się w zwapniałą istotę kostną. Zjawisko wytwarzania kości jest równoczesne ze zjawiskiem niszczenia kości, które powodują wielojądrzaste komórki olbrzymie komórki kościogubne (osteoklasty).
Kości (ossa) są to mocne i twarde twory istoty białawej, przybierające w zależności od zawartości krwi kolor bardziej żółtawy lub czerwonawy. Kość zbudowana jet z cienkich blaszek kostnych, które łączą się i tworzą dwojakiego rodzaju struktury: istotę gąbczastą i istotę zbitą. Całość kości oprócz powierzchni stawowych okrywa włóknista okostna. Pod jej powierzchnią znajduje się istota kostna zbita a pod nią istota kostna gąbczasta.
Blaszka kostna element strukturalny istoty kostnej zbudowany z istoty międzykomórkowej w skład której wchodzą cienkie pęczki włókien klejodajnych spojonych istotą podstawową zawierającą sole mineralne. Komórki kostne leżą w jamkach kostnych i otoczone są międzykomórkową substancją organiczną zwaną osseiną. Zawiera ona sole mineralne, wśród których znajdują się: fosforan wapnia 85%, węglan wapnia 11%, fosforan magnezu 1,5%, zasadowe sole sodu i potasu 2%, chlorek wapnia 0,5%, fluorek wapnia 0,5%. Zawartość soli wapnia i fosforu decyduje o twardości i wytrzymałości kości na obciążenia.
Tkanka kostna gąbczasta : jej blaszki kostne, łącząc się ze sobą tworzą beleczki kostne, płytki i różnokształtne bryły. Te z kolei wiążą się w sieci o strukturze uwarunkowanej działaniem sił mechanicznych, którym w ustroju podlega kość. W jamkach stanowiących oczka tej sieci znajduje się szpik kostny.
Tkanka kostna zbita: różni się od gąbczastej zwartym układem swych blaszek kostnych. Miejsce nieregularnych jam szpikowych zajmują w niej liczne kanały, którymi biegną naczynia krwionośne kości. Naczynia te wchodzą do kości z unaczynionej błony okostnej poprzecznymi kanałami wnikającymi dalej rozgałęziając się wchodzą do podłużnych kanałów osteonu. Układ blaszek kostnych w istocie kostnej zbitej związany jest głównie z przebiegiem kanału osteonu. Jamki kostne zawierające komórki rozmieszczone są albo wewnątrz blaszek kostnych albo między nimi. Wybiegając z jamek kanaliki mają kierunek przeważnie promienisty. Łączą one jamki całego osteonu między sobą i ze światłem jego kanału, stąd z naczyń krwionośnych przebiegających w kanale osteonu pobierają i rozprowadzają substancje odżywcze do komurek kostnych. Połączenia między osteonami występują rzadko.
Okostna (periosteum) jest błoną włóknistą, w której można wyróżnić dwie warstwy:
Zewnętrzną bogatszą we włókna kolagenowe i sprężyste
Wewnętrzną t.z.w. rozrodczą bogatszą w komórki. Komórki warstwy rozrodczej osteoblasty mają zdolność wytwarzania tkanki kostnej dzięki czemu kość może wzrastać na grubość a również odtwarzać ubytki kostne.
Grubość okostnej jest różna w zależności czy ścięgna mięśni przyczepiają się do niej czy też nie. Kiedy kostnienie się zakończy komórki kościotwórcze giną, a występują w wieku dorosłym wówczas gdy np. po złamaniu wytwarza się nowa istota kostna. W okostnej przebiega wiele naczyń krwionośnych i chłonnych oraz nerwów.
Szpik kostny (medulla ossium) występuje wewnątrz jam szpikowych w trzonach kości długich i licznych małych jamek w istocie gąbczastej. Szpik jest silnie ukrwioną gąbczastą masą. Masa całego szpiku u dorosłego mężczyzny wynosi 2600 gr więc więcej jak masa wątroby.
Wyróżniamy szpik kostny żółty, który składa się przeważnie z komórek tłuszczowych i nielicznych tylko młodocianych postaci krwinek czerwonych. W przypadku anemii może on być całkowicie zastąpiony przez szpik czerwony. U płodu i noworodka występuje tylko szpik czerwony we wszystkich kościach, ale już w dzieciństwie rozpoczyna się stopniowe stłuszczanie szpiku w trzonach kości długich. W warunkach normalnych ilość szpiku czerwonego u żółtego jest mniej więcej równa.
U dorosłego szpik czerwony jest wyłącznym miejscem wytwarzania krwinek czerwonych (erytrocytów) i ziarnistych krwinek białych (granulocytów) natomiast bezziarniste czyli agranulocyty (limfocyty i monocyty) powstają w narządach chłonnych i śledzionie. Szpik czerwony oprócz wytwarzania komórek kostnych i komórek krwi ma za zadanie magazynowanie lipidów potrzebnych do budowy krwinek czerwonych. Szpik zwłaszcza czerwony jest silnie unaczyniony większe naczynia krwionośne (naczynia odżywcze) wchodzą przez naczynia odżywcze do szpiku; mniejsze liczne naczynia przenikają przez kanały odżywcze do istoty zbitej do istoty gąbczastej.
Liczba kości.
U dorosłego człowieka wynosi ona 206 poczym wraz ze zrastaniem się kości czaszki w wieku późniejszym liczba ta się zmniejsza. U noworodka wynosi ona około 270 a u 14 letniego dziecka 356.
Podział kości ze względu na ich kształt:
Kości długie (ossa longa). Większość ich wchodzi w skład kończyn. Zbudowane są z trzonu (corpus) i dwóch nasad (ephiphisis) bliższej i dalszej biorąc za punkt odniesienia oś pośrodkową ciała. W trzonach tych kości znajduje się jama szpikowa.
Kości płaskie (ossa plana). Zalicza się do nich kości sklepienia czaszki, łopatkę, mostek
Kości krótkie (ossa breve). Są równomiernie rozwinięte we wszystkich kierunkach np. kości nadgarstka, stępu.
Kości różnokształtne (ossa multiformia) nie dają się zaliczyć do wyżej wymienionych grup np. kręgi.
Kości pneumatyczne ( ossa pneumatica). Zawierają puste przestrzenie wyścielone błoną śluzową np. kość czołowa, szczękowa.
Rodzaje połączeń kości:
Połączenia ścisłe (stnarthoses).
Połączenia wolne, jamowe, stawowe (articulationes).
Do połączeń ścisłych zalicza się:
Chrząstkozrost (synchondrosis)
Kościozrost (synostosis)
Więzozrost (syndesmosis) połączenia włókniste kości występuje jako:
Więzozrost włóknisty (syndesmosis fibrosa) w którym połączenia tworzą krótsze lub dłuższe pasma łącznotkankowe klejodajne (np. błona międzykostna przedramienia).
Więzozrost sprężysty (syndesmosis elastica) występuje w postaci pasm łącznotkankowych w których włókna sprężyste zastępują klejodajne nadają tkankom zabarwienie żółte (np. więzadła żółte kręgosłupa).
Szew (sutura) między obiema łączącymi się kośćmi znajduje się cienka (około 0,5 milimetra) ale bardzo mocna warstwa tkanki łącznej.
W zależności od kształtu łączących się brzegów wyróżniamy:
Szew gładki albo prosty (sutura plana) występuje między kośćmi podniebienia
Szew łuskowy (sutura squamosa) między kością skroniową a ciemieniową
Szew piłowaty (sutura serrata) w sklepieniu czaszki
Wklinowanie (gomphosis) korzenie zębów