Konie Wykład 3: 13.10.2006r.

KSIĘGI STADNE I DOKUMENTACJA HODOWLANA:

Symbole rasowe:(stosujemy w rodowodach koni)

or ar - oryginalny koń czystej krwi arabskiej

oo - czysta krew arabska

oo(ch) - koń chowany w czystości krwi

o - koń półkrwi arabskiej

xx - pełna krew angielska

xx(w) - wysoka półkrew angielska

x - koń półkrwi angielskiej

xxoo - koń czystej krwi angloarabskiej

xo - koń półkrwi angloarabskiej

NN - pochodzenie nieznane

NU - pochodzenie nieudowodnione

or ar - konie importowane do naszej hodowli z Płw. Arabskiego, tam nie są prowadzone Księgi Stadne.

oo - konie od wieków hodowane w czystości rasy(oo - oryginalny orientalny).

oo(ch) - produkt krzyżowania wypierającego miejscowymi rasami.

o - rasa lipicańska, Shire? w hodowli małopolskiej.

xx - 1793r. pierwsza księga stadna dla tych koni, odkąd hodowane w czystości rasy. Wpis kolorem czerwonym nazwy pełnej krwi angielskiej w rodowodzie koni półkrwi.

x - ogiery do krzyżowania uszlachetniającego (rzadziej klacz). Przy „x” skrót rasowy np.: x śl - śląskie

x małopolskie

x trk - trakeńskie

x han - hanowerskie

x hol - holsztyńskie itd.

xxoo - czysta × pełna

xo - czysta × pełna × półkrwi np. koń małopolski

• Kolor zielony lub niebieski mówi o tym, ile przodków czystej krwi występuje w rodowodzie.

• Czarny rodowód - półkrwi koń bez przodków krwi angielskiej.

• Czerwony rodowód - półkrwi koń z przodkiem krwi angielskiej (do dyscypliny WKKW, duże zdolności galopowania i wysiłku).

• Piętna rasowe - wypalane na łbie.

KSIĘGA STADNA:

• rejestracja materiału zarodowego danej rasy koni

• za zwierzę zarodowe uważamy zwierzę wpisane do księgi

• na ich podstawie można zestawiać rodowód konia i robić świadomy dobór hodowlany znając pochodzenie konia

• na podstawie rodowodu, znając wartość użytkową przodków, jesteśmy w stanie przewidywać wartość hodowlaną osobnika

• pewność oceny wartości hodowlanej na podstawie rodowodu wynosi 0,2 (na 5 ocenianych koni 1 ocenimy prawidłowo)

• trzeba znać wartość użytkową i hodowlaną przodków, aby ocenić rodowód

• na podstawie Księgi Stadnej możemy wybierać rodziny żeńskie i rody męskie, które kojarzone ze sobą dają dobre efekty hodowlane (dopasowanie samic do samców pod względem genetycznym - addytywne sumowanie genów)

• Księgi Stadne spełniają swe funkcje, gdy są prowadzone przez długi okres czasu

• Dla koni prowadzi się Księgi Rasowe, Księgi Główne

• Ustawa Ministra rolnictwa definiuje, kto może prowadzić Księgi Stadne (program oceny wartości użytkowej i program selekcyjny, program hodowlany - ustawa co w nim zawarte)

Koń szlachetnej półkrwi - w świetle prawnym jest to rasa, ale import materiału zarodowego i krzyżówki z hanowerami, holsztynami (krzyżowanie, a nie konsolidacja genetyczna tej rasy koni).

Prof. Pruski „Hodowla koni”

PKA,CKA - Polski Klub Wyścigów Konnych. PKWK prowadzi dokumentację i zgłoszenia do Księgi Stadnej(?)

Księgi stadne prowadzi Polski Związek Hodowców Koni:

Księgi stadne prowadzone są dla ras:

- wielkopolska

- małopolska

- śląska

- szlachetna półkrwi

- huculska

- zimnokrwista

- kłusaki - Księga dla kłusaków

- konie trakeńskie(trakeny)- Związek hodowców Koni Trakeńskich

- konie szetlandzkie - Związek Hodowców Koni Szetlandzkich

Księga pełnej krwi angielskiej:(xx)

• rasa powstała w Anglii, 1791r. wstęp do 1 tomu, 1793r.-1 tom Księgi stadnej KPRAng.

• najliczniejsza rasa koni na świecie, hodowana na wszystkich kontynentach

• koń pełnej krwi, którego rodziców da się sprowadzić do przodków z 1 tomu

• hodowla prowadzona w czystości rasy

• księga stadna zamknięta - nie można bez niej prowadzić hodowli

• do księgi stadnej koń jest wpisywany po urodzeniu

• do księgi na samodzielnej pozycji wpisywane są klacze

Księga Stadna zawiera:

• nazwa konia

• umaszczenie

• właściciel - hodowca

• hodowla

• rok urodzenia

• liniowo rozpisany rodowód

• koniom nie wolno nadawać nazw słynnych ludzi

• nazwa źrebięcia na „1” literę nazwy matki

• gdy klacz pełnej krwi kryta ogierem niepełnej krwi, w Księdze Stadnej nie można wpisać jego nazwy

• nie wolno stosować inseminacji w tej rasie, koń z inseminacji nie może być wpisany do księgi

• jest to rejestracja pochodzenia konia

• „po” - ojciec, „od” lub „i” - matka

• oddzielnej pozycji w Księdze stadnej nie mają klacze które się nie wyźrebiły i ogiery, które wpisywane jako potomstwo pod matkami

• do księgi stadnej oddzielnie są wpisywane tylko klacze wyźrebione

PSB - polska księga stadna koni pełnej krwi angielskiej

GSB - angielska księga stadna

AIIGB - niemiecka księga stadna

SBF - francuska księga stadna

SBI - włoska księga stadna

RSB - rosyjska księga stadna

• po pokryciu klaczy świadectwo wysłane do .... ksiąg stadnych

• nie drukuje się opisu źrebaka

• warunkiem wpisu jest potwierdzenie pochodzenia na podstawie grup krwi i frakcji białkowych surowicy

• co roku dodatek do tomów

Informacje w Księgach Stadnych o koniach ras użytkowych, zimnokrwistych itd.:

• nazwa konia, skrót rasowy

• numer licencyjny i skrót okręgowego związku (np. krakowski)

• data urodzenia

• Opis maści, odmian i odmastek

• hodowla, wychowawca i właściciel

• 3 podstawowe wymiary (wysokość w kłębie - wzrost konia np. 182cm mały, obwód klatki piersiowej - mówi o masywności np. 185cm szczupła, obwód nadpęcia przedniego - charakteryzuje kościstość, powinna być 20-22cm)

• mogą być też inne pomiary

• kratkowy rodowód do 3 pokolenia (nazwa, skrót rasowy, nr licencyjny - nr wpisu do księgi stadnej drukowanej)

• prawa strona rodowodu - np. klacz małopolska, pochodzenie gidrańskie (Austro-Węgry)

• suma punktów pokrojowych

• kariera stadna (jakim ogierem była kryta i efekt stanówki)

• u ogiera podawane te same informacje, tylko zamiast kariery stadnej podawane punkty rozpłodowe, na których koń krył

Dla pozostałych ras w Polsce prowadzi się Księgi Wstępne i Księgi Główne. W niektórych rasach brak Księgi Wstępnej.

Ogólne zasady wpisu do Ksiąg Stadnych dla koni użytkowych:

• do księgi wstępnej można wpisać klacz mającą pochodzenie tylko po ojcu lub po matce i ojcu

• u klaczy bez pochodzenia ze strony matki wymagana jest zwiększona liczba punktów za pokrój i zwiększona ocena za typ

• w większości ksiąg stadnych u większości ras do księgi wstępnej nie wpisuje się ogierów

Punkty pokrojowe - ocena pokroju do celów hodowlanych wg.skali punktowej.

• typ użytkowy - określić na ile koń jest typowy dla danej rasy, kierunku użytkowości, czy ma wygląd klaczy, ogiera, wałacha (wygląd samczy, samiczy), na ile budowa predysponuje go do pracy dla tego typu rasowego; przy ocenie typu patrzy się na rodowód (skala oceny do 15 pkt)

• głowa i szyja (do 5 pkt)

• wielkość głowy, proporcje głowy do reszty ciała

• długość szyi, jej osadzenie i kształt

• długość potylicy

• kłoda (do 15 pkt) - bez głowy, szyi i nóg

• proporcje kłody do kończyn

• sylwetka konia

• górna linia

• długość i szerokość zadu

• umięśnienie zadu i części lędźwiowej kręgosłupa

• nogi przednie (do 10pkt)

• nogi tylne (do 10pkt)

• kopyta (do 10pkt)

• ogólne wrażenie i ułożenie, harmonia i funkcjonalność budowy, kompensacja wad (do 15pkt)

• ruch w stępie (do 10pkt)

• ruch w kłusie (do 10pkt)

• Maksymalna punktacja 100 punktów.

• Połowa maksymalnej ilości punktów za nogi, kopyta i ruch. Punktacja ta bardzo statyczna.

• W niemieckiej skali 30% ocena ruchu (ruch w stępie, kłusie i galopie).

Dla ogierów:

Próg granicznej poprawności budowy, aby móc konia wpisać do księgi stadnej wynosi:

-78 pkt

-77 pkt (dla koni zimnokrwistych)

Dla klaczy:

-70-75 pkt ocena pokroju

Zawyżanie kryterium poprawności budowy nie ma sensu, prowadzi do liberalizacji oceny (ocena za poszczególną cechę 1-3 pkt nie jest miarodajna).

Do ksiąg stadnych nie wpisujemy:

• koni z wadami zgryzu (szczupaczy - za długa żuchwa, karpiowaty - za krótka żuchwa cechy dziedziczne)

• obustronnie ślepych

• ze szpatem kostnym - uszkodzenie okostnej i rozrost okostnej stawu skokowego, co prowadzi do rozrastania się kości stępu

• z zajęczakiem - przesunięcie kości piętowej do przodu (drażnienie ścięgien - kulawizny)

• wnętrów

• ogierów z dychawicą świszczącą (ROER) - podniebienie miękkie hamuje dostęp powietrza do tchawicy rzężenie

• do ksiąg nie wpisujemy koni, które uzyskały mniej niż połowę ilości punktów za kłodę, nogi, kopyta i ruch

• eliminacja koni z rażącymi wadami ciała

• Szczegółowe warunki rodowodowe są regulowane przez programy hodowlane

• w hodowli koni półkrwi liberalizacja prowadzenia ksiąg stadnych, dopuszczanie koni ze światowych zasobów genetycznych do uszlachetniania

• Komisja księgi stadnej - wydaje decyzje, czy dany ogier może być dopuszczony do doskonalenia danej rasy koni (jego całe potomstwo wpisywane do księgi stadnej). Zezwolenie trzeba uzyskać przed stanówką, bo po urodzeniu źrebięcia jest już za późno (ochrona przed importem kiepskiego materiału zarodowego z innych krajów). Np. dla koni wielkopolskich i szlachetnych półkrwi.

• Tylko komisja może wystąpić do ministra o zmianę programu hodowlanego.

• Najbardziej rygorystyczne pod względem dopuszczenia do wpisu są Księgi stadne rasy małopolskiej - nie dopuszcza do uszlachetniania udziału innych ras niż angloaraby, konie półkrwi arabskiej i pełnej krwi.

• Liberalna Księga stadna dla koni wielkopolskich - musi być 1 przodek rasy wielkopolskiej w 3 pokoleniu.

• Najbardziej liberalna księga stadna dla koni szlachetnych półkrwi - do księgi stadnej można wpisać większość koni półkrwi

• Zamknięta Księga Koników Polskich i Księga Koni Huculskich

• Księga stadna koni zimnokrwistych dopuszcza import materiału zarodowego mającego udział ras zimnokrwistych (Ardeny szwedzkie, francuskie, konie belgijskie i inne rasy zimnokrwiste). Obecnie podwyższono wymagania dotyczące importowanego materiału.

Warunki wpisu do ksiąg stadnych dla koni użytkowych:

1. Ocena rodowodu i pokroju

2. Ocena wartości użytkowej dla rasy półkrwi:

• Test studniowy (wierzchowo-zaprzęgowy)

• Wyniki uzyskane w mistrzostwach, ujeżdżeniu, WKKW, powożeniu zaprzęgami

• Wyniki uzyskane w sporcie jeździeckim (czas, konkursy)

• Wyścigi koni półkrwi

• Rajdy długodystansowe dla ogierów

Dla ogierów xx (pełna krew angielska) i oo (czysta krew arabska), aby mogły być użyte do doskonalenia stad półkrwi bierze się pod uwagę:

• ocenę pokroju

• określone kryteria wyścigowe

• udział w rajdach długodystansowych

• ocenę dzielności wyścigowej

ZYWIENIE KONI:

• żywienie koni jest trudne i specyficzne

• konie są bardzo wrażliwe na nieprawidłowe żywienie

• koń jak na zwierzę roślinożerne ma krótki i mało pojemny przewód pokarmowy (tylko 12× dłuższy od długości ciała, u przeżuwaczy 20×)

• u przeżuwaczy żwacz na początku przewodu pokarmowego, więc produkty ze żwacza przechodzą przez cały przewód pokarmowy. U koni funkcję żwacza spełnia jelito grube, więc gorsze możliwości wchłaniania produktów fermentacji niż u bydła i mniej przyswajalne białko.

• U koni bardzo duże potrzeby energetyczne przy dużym wysiłku, więc trzeba stosować dawki skoncentrowane, bo inaczej nie pokryjemy zwiększonego zapotrzebowania na energię.

• Dawki muszą być skoncentrowane, lecz nie może być dużych ilości pasz treściwych bez udziału pasz objętościowych.

• Pojemność żołądka 15-18 litrów.

• Zachyłek ślepy nad przełykiem i silne zwieracze wpustu - brak odruchów wymiotnych.

• Podawanie szybko fermentujących zagrzanych zielonek i pasz zanieczyszczonych może doprowadzić do przeładowania żołądka i jego pęknięcia.

• Przy pęknięciu żołądka koń wymiotuje nozdrzami.

• Pasze nie mogą być spleśniałe i stęchnięte i muszą być bardzo czyste.

• W żołądku nie zatrzymuje się pasza zbyt miałka i włóknista.

Pojemność i długość poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego:

Odcinek	Poj.całkowita (l)	Dług.całkowita (m)
Żołądek	18
Jelito cienkie	64	10-24
Jelito grube	34	1
Okrężnica duża	81	6-9
Okrężnica mała	15
razem	212	17-34

• stosunek długości ciała do całkowitej długości przewodu pokarmowego 1:12

• żołądek powinien być wypełniony w 2/3

• pokarm w żołądku układa się warstwami, opuszcza go po 30-45 min

JELITO:

1) Jelito cienkie:

• Luźne ułożenie w kresce jelitowej, z dużą fizjologiczną możliwością ruchów często doprowadza do skrętu jelita cienkiego i osunięcia się j. biodrowego przy nierównomiernie rozłożonej treści pokarmowej. Konieczne jest leczenie operacyjne. Może prowadzić do martwicy odcinka jelita i morzyska (trzeba ciąć i zszywać martwą tkankę).

• Do prawidłowej pracy jelita potrzebny jest w dawce udział włókna strukturalnego (siano, słoma), które wzmaga perystaltykę jelit.

2. Jelito ślepe:

• Jest potężne

• Zachodzą w nim procesy fermentacji (wchłanianie zachodzi tylko w jelicie ślepym i grubym, a nie w jelicie cienkim).

(u bydła zakłócenie prawidłowego działania flory bakteryjnej w żwaczu przez podawanie ponad 50% pasz treściwych tzw. gorąca dawka).

3. jelito grube:

• Magazynowanie wody, uzupełnianie płynów, wyrównywanie równowagi osmotycznej - gdy koń dostaje wystarczającą ilość włókna strukturalnego w dawce

• Błędem jest podawanie przed zawodami zwiększonej ilości pasz treściwych i zmniejszonej ilości pasz objętościowych, bo to ogranicza możliwości uzupełnienia niedoborów wody, zwiększa prawdopodobieństwo zatkania światła jelita i zakłóca równowagę trawienną w przewodzie pokarmowym.

• Koń w upalne dni przy wysiłku wydala ogromne ilości potu (30-40l), który jest hipertoniczny (wyższe ciśnienie osmotyczne niż płyny ustrojowe, zawiera duże ilości Mg, ok.40kilka g Ca i K oraz ok.150g Na). Trzeba uzupełniać niedobór wody i elektrolitów, co stwarza ogromne problemy.

• Elektrolitów nie wolno stosować w kroplówce bo traktowane jak doping i dyskwalifikacja konia.

• Można stosować dodatek elektrolitów przy pojeniu konia, jednak gdy poda się zbyt wysoki stężenie dochodzi do odciągania wody z organizmu w celu wyrównania ciśnień i uzyskujemy odwrotny efekt.

16

---