Konie W7, hodowla koni

Wykład 7 Konie: 2007.01.05r.

Cel i ograniczenia pracy hodowlanej:

Długi odstęp między pokoleniami.
Krycie naturalne.
Praca hodowlana jest w Polsce na nielicznej populacji aktywnej. Odsetek koni zarodowych w pogłowiu masowym wynosi tylko około 8%.
Słabe wyniki rozrodu.
Cechy użytkowe koni należą do trudno mierzalnych.
Próby użytkowości przeprowadzane są dla koni poddawanych wstępnej selekcji.
Duże problemy nastręcza wykorzystanie wyników koni w sporcie jeździeckim. Do sportu jeździeckiego konie nie są dobierane losowo. W dalszym treningu sportowym pozostają tylko te, które gwarantują uzyskiwanie dobrych wyników. Na wyniki sportowe obok założeń genetycznych bardzo duży wpływ mają trudne do wyszacowania szeroko pojęte wpływy środowiskowe takie jak: trening, klasa jeźdźców, żywienie, pielęgnacja i opieka weterynaryjna.
Przy wyścigowych próbach użytkowości występuje również nielosowy dobór koni do gonitw oraz zróżnicowane warunki środowiskowe.
Większość cech użytkowych koni charakteryzuje się niskimi wskaźnikami odziedziczalności (h²=0,2-0,3).

Ad.1)

Wynosi ok. 9 lat, przekłada się na intensywność selekcji (brakowanie).

Ad.2)

Konieczność używania dużej liczby ogierów (ponad 4tys.200 ogierów w Polsce).
Wielkość odchowu - wpływ na intensywność selekcji i możliwość wyboru najlepszych osobników.

Ad.3)

Populacja aktywna - ocenie poddawana wartość użytkowa (20 parę tys. koni wpisanych do Ksiąg Zarodowych, ok. 8% ocenianych koni z populacji). Wyjątek PKA i CKA - 100% pogłowia to populacja aktywna (Księgi Stadne + objęte programem hodowlanym).

Ad.5)

Ogromny problem z szacowaniem poziomu cech. Musi być szacowanie subiektywne - błąd do 30-40% (przekłada się na szacowanie parametrów genetycznych i wartości hodowlanej).
Cechy użytkowe - w punktach.
Ocena wartości użytkowej koni - cecha trudno mierzalna.
BLUP - konieczność subiektywnego ustalenia współczynników przeliczeniowych, wagi poszczególnych cech.
Indeks selekcyjny - konieczne matematyczne zdefiniowanie celu hodowlanego (a niektórych cechy tj. skoków nie da się matematycznie zdefiniować).
Ocena ruchu - pomysł zmierzenia długości kroku - efekty, gdyby w konkursach ujeżdżania mierzenie długości kroku, a są inne cechy ważne dla sędziów.

Ad.6)

Osobniki poddawane wstępnej selekcji - odziedziczalność cechy = zmienna genetyczna/zmienna środowiskowa np. współczynnik dzielności wyścigowej dla koni 4 letnich dużo wyższy niż dla koni 3 letnich, gdyż większość koni z treningu wyścigowego wypadało po 3 roku, więc w 4 roku bardzo ostra selekcja (więc nie wiemy, jaka wartość zmiennej genetycznej do zmiennej środowiskowej).
W Polsce brak bazy danych wyników dzielności koni. Korzystanie z parametrów zachodnich niedobre, bo te parametry odpowiednie tylko dla konkretnej populacji.

Ad.7)

Do oceny cechy konie do wyścigów powinny być dobierane losowo, ale nie są - bo 1 koń inna klasa wyścigowa niż 2 (dobór koni nie jest próbą losową).
Cała masa czynników środowiskowych nie do oszacowania np. wpływ jeźdźca, wpływ trenera.
Pozostają tylko te konie, które rokują uzyskanie dobrych wyników.
Wyścigi płatne: 1-sze z miejsc płacone, reszta biega za darmo.
Przydatność do zaprzęgu - inne cechy genetyczne, niż przydatność wierzchowa.

Ad.9)

Niskie współczynniki odziedziczalności 0,2 - 0,3 (20% zmienność genetyczna, 80% zmienność środowiskowa) - przy wyborze konia na reproduktora 20% szansy, że addytywnie ta cecha u niego warunkowana.

Etapy pracy hodowlanej:

Ocena wartości użytkowej - różnie szacowana w zależności od klasy koni (ocena pokroju, ocena wartości użytkowej w próbach dzielności, ocena zdrowia, wykorzystania paszy, charakteru, temperamentu, dychawica świszcząca - ROER, osteochondroza i inne cechy).
a. Szacowanie parametrów genetycznych i b. ocena wartości hodowlanej.

Mamy małą liczebność potomstwa po danym reproduktorze (najczęstsza metoda korelacji wewnątrzklasowej). Aby odziedziczalność była wiarygodna - 1,5-2 tys. osobników ocenianych, a jest to właściwie niemożliwe (błąd szacowania).
Trudne, bo ogromna złożoność cech. Do szacowania wartości hodowlanej w liczących się hodowlach wykorzystuje się model zwierzęcia i macierz spokrewnień - przewidywanie wartości hodowlanej. Warunek: ocena wartości użytkowej prowadzona przez wiele lat i baza danych. Holendrzy - mają dużo koni i bazę danych, więc mogą wiarygodnie szacować wartość hodowlaną).

Selekcja (metody selekcji - egzamin)
Dobór hodowlany

Ad.3)

4 etapowa selekcja w hodowli koni ras użytkowych:

Ocena źrebiąt przy matkach - tu 3 podetapy:

Ocena źrebiąt w klatkach
Ocena roczniaków
Ocena 2-latków

Ocenia się wzrost, rozwój, prawidłowość budowy, ruch, typ użytkowy, zdrowie.

Wstępna kwalifikacja do hodowli na podstawie oceny rodowodu i prawidłowości budowy - określone wymagania + cechy dyskwalifikujące jako zwierzęta zarodowe, gdy jakieś wady budowy.
Ocena wartości użytkowej:

Dla ogierów ras półkrwi warianty oceny wartości użytkowej: gdy koń nie zaliczy a), wykonywana b), a dalej c).

Ocena stacyjna - u koni ujednolicenie warunków środowiskowych jest nie do końca możliwe, bo klasa jeźdźca ma bardzo duży wpływ na konia.

Wady metody - niewielka liczba ocenianych koni, konie poddawane są wstępnej ocenie, duże koszty oceny (3tys./100 dni koszt używania koni w treningu).

Ocena na wyścigach dla koni półkrwi - wytrzymałość (wygrywanie określonych gonitw). Ogiery PKA i CKA w hodowlach ras półkrwi (handicap generalny??).
Starty w mistrzostwach młodych koni - konkurs ujeżdżania, skoki przez przeszkody, WKKW, mistrzostwa młodych koni w powożeniu zaprzęgami.

Zalety: duża liczba startujących koni (ogiery, klacze, wałachy), możliwość wielokrotnego startu (w próbach stacyjnych tylko 1 raz i stan kondycji konia w danym dniu decyduje o wyniku). Tu oceniany jako 4,5 latek - wielokrotny start i ocena.

2 informacja: Championaty (ocena wartości użytkowej konia do szacowania wartości hodowlanej konia i jego rodziców i na podstawie oceny wartości użytkowej potomstwa - wyników startów potomstwa).

Promocja koni - gdy wysokie miejsca w mistrzostwach - promocja właściciela, reproduktora ogromny wzrost ceny konia, promocja wyniku młodych koni.

Test 100-dniowy:

Po 100 dniach treningu ogiery poddawane są ocenie wartości użytkowej.
Skrócenie do 70 dni, bo już wtedy wystarczająca wiarygodność wyników (zmniejszone koszty oceny). Zmniejszenie kosztów możliwe, gdy ogiery przyjdą wystarczająco przygotowane do treningu (gdy przeszły podstawowy cykl ujeżdżania i są przygotowane do treningu).
Od 2006r. obowiązuje zasada, że jest ocena ogiera która obejmuje: ruch w stępie, ocena kłusu luzem (bez jeźdźca), ocena galopu (nie m przy ocenie pokroju).
Ustalamy próg selekcyjny, poniżej którego nie oceniamy.
Po 1 roku oceny te zasady wpłynęły bardzo pozytywnie na poziom przygotowania do treningu.
Warunek: dobór cech do oceny, Cechy powinny mieć swe wagi ekonomiczne w końcowym wyniku oceny. Cechy o dużym znaczeniu mają wyższe wagi ekonomiczne. Cechy te trudno mierzalne od 1 do 10 punktów, nie da się oszacować współczynnika regresji.
Sprawdza się korelację pomiędzy cechami (jeśli nie skorelowane, powinny obie być uwzględnione w ocenie konia. Bardzo duża korelacja cech - tylko 1 występuje w ocenie).
Cechy bardzo wysoko skorelowane np. przydatność do treningu np. mała przydatność do treningu gdy kiepski ruch, kiepsko skacze, bardzo pobudliwy temperament.
Wagi ekonomiczne - na podstawie tych prób ocena indeksu ogólnego, skokowego i ujeżdżeniowego (gdy złe wagi - złe wyniki). Między tymi 3 indeksami h²= 0,9.

3 zespoły oceniają konia:

Komisja
Kierownik (ocenia pewną grupę cech, gdyż obserwuje konia przez 100 dni w treningu, a nie tylko w danym dnu).
Jeźdźcy testowi (oceniają jezdność = przydatność konia do współpracy z jeźdźcem = tolerowanie jeźdźca, oceniają przydatność do ujeżdżeń i skoków).

Ponad 80% koni trafia do rekreacji pod słabych jeźdźców. Gdy trudny koń, musi prowadzić mistrz, a nie przeciętny jeździec.

Ad.1) Ocena Komisji:

Skoki luzem - taśma na korytarz, 3 przeszkody - doublebar, konia puszczamy z ręki blisko przeszkód.

Ocena stylu skoku konia: sposób podejścia do przeszkody - czy z ochotą, sam moment odskoku - koń lekko przysiada na zadzie, odciąża przód, pochyla głowę i wybicie do góry, odskok, szybkość kończyn przednich, równość prowadzenia i podciągnięcie pod klatkę piersiową, praca głowy i szyi, praca grzbietu, lądowanie za przeszkodą, sposób otwarcia zadu. Ocena trwa 2-3 sekundy, skok powtarza się kilka razy.

Konkurs skoku - ważny talent konia i jeźdźca + zgranie pary.
Umiejętność skakania pojedynczych przeszkód i umiejętność skakania szeregów.

W stylu skoku konia - ocena rytmu galopu, baskil - praca przednich i tylnych nóg.

Wagi ekonomiczne cech: 1-10 9(10) - skoki pod jeźdźcem i luzem.

Praca w stępie: bardzo trudna do oceny.

Praca w kłusie: najniższa waga ekonomiczna, ale dobre wyniki (ocena wyniosłości galopu).

Jezdność: 15% (najwyższa waga ekonomiczna), bardzo ważna cecha.

Cechy związane z ruchem: zmniejszone wagi ekonomiczne w Niemczech, bo oni ocena wytrzymałości konia w indeksie.

Próba wytrzymałościowa galopu ze skokami: stopień zmęczenia konia.

Inne: przydatność do ujeżdżenia i do skoków, wytrzymałość w galopie i w skokach.

Ad.2) Ocena Kierownika:

Przydatność do treningu.
Charakter.
Temperament.
Skoki luzem.
Skoki pod jeźdźcem.
Praca w stępie, kłusie, galopie.

Do oceny wyników stosowany indeks wartości użytkowej:

100 - ocena = średnia

IWU = 100 + b1 (C1 - X1) + b2(C2 - X2) + ....+b16(C16 - X16)

b - waga indeksowa cechy (b1,b2, ...b16)

C - wartość (w punktach) cechy (C1,C2, ... C16)

X - średnia arytmetyczna ocen cech dla wszystkich ogierów przechodzących próbę w danym zakładzie (X1,X2, ... X16).

Im większa wartość ekonomiczna cechy, tym większy wpływ cechy na wartość indeksu.
W liczniku - odchylenie standardowe danej cechy (im mniejsze odchylenie standardowe, tym większy wpływ).
120 - o 1 standardowe odchylenie lepsze od średniej.
140 - o 2 standardowe odchylenie lepsze od średniej.
Zaleta: sędziowie nie mogą preferować koni, bo zwiększona wartość konia zmienia indeksy innych koni.
Wada: aby wynik był wiarygodny, musi być 20-30 koni. Tylko dla danego zakładu i dla danej stawki koni (nie można porównywać różnych zakładów).

Wagę indeksową cechy oblicza się wg. wzoru:

B=RWC/Sc x 20/S iwu

B - waga indeksowa cechy

Rwc - relatywna waga cechy podana dla każdej cechy w arkuszu oceny ogiera.

Sc - odchylenie standardowe cechy objętej oceną.

S iwu - odchylenie standardowe indeksu.

Ocena ogierów na podstawie wyliczonej wartości użytkowej:

140pkt i więcej - ocena wybitna
120-139,99pkt - ocena bardzo dobra
100-119,99pkt - dobra
80-99,99pkt - dostateczna
poniżej 80pkt - niedostateczna

Indeks ujeżdżeniowo-skokowy: cechy ujeżdzeniowe.

Zestawienie w % wyników końcowych ocen ogierów w teście 100-dniowym cw zależności od stosowanej metody:

Ocena: Odsetek ogierów:

Metoda indywidualna: Indeks wartości użytkowej:

Wybitna 1,4 1,6

Bardzo dobra 47,8 15,8

Dobra 45,6 41,6

Dostateczna 5,3 25,2

Niedostateczna 0

15,8

Wybór cech do indeksu (tab.)

Cechy uwzględniane w indeksach:

Polska:

Skoki luzem, skoki pod jeźdźcem, praca w stępie, kłusie, galopie, jezdność, przydatność do ujeżdżenia i do skoków (ocenia komisja i jeźdźcy).
Przydatność do treningu, charakter, temperament, skoki luzem, skoki pod jeźdźcem, praca w stępie, kłusie i galopie (ocenia kierownik).

Niemcy:

Skoki luzem, skoki pod jeźdźcem, wytrzymałość w galopie i w skokach, stęp, kłus, galop (ocena komisji i jeźdźców).
Przydatność do treningu, charakter, temperament, budowa, jezdność, zdolności skokowe, stęp, kłus, galop (ocenia kierownik).

Każda z tych cech ma swoją wagę indeksową.

DOBÓR HODOWLANY:

Metody: