Pojęcie znaku Przykłady znaków - znak drogowy, - wypowiedzenie słów „dzień dobry” - włączenie przez karetkę pogotowia sygnału dźwiękowego i świetlnego, - napis „droga ewakuacyjna” - sygnał „sos” Znakiem jest dostrzegalny układ rzeczy lub zjawisk spowodowany przez kogoś ze względu na to, że jakieś wyraźnie ustanowione lub zwyczajowo ukształtowane reguły znaczeniowe nakazują z tym układem rzeczy lub zjawisk wiązać myśli określonego typu. Celem wytworzenia znaku jest najczęściej komunikacja z innymi osobami. Oznaką nazywamy wszystko to co współwystępując z jakimś stanem rzeczy lub zdarzeniem powoduje skierowanie nań czyjś myśli, choć nie istnieją reguły, które by te skierowanie nakazywały. (np. dym jako oznaka ognia, przystrojone choinki jako oznaka świat Bożego Narodzenia). Układ zdarzeń lub zjawisk nazywany jest materialnym substratem znaku (sam w sobie bez reguł znaczeniowych nie jest znakiem). Pewne substraty materialne mogą stanowić układ potrzebny do powstania znaku tylko w pewnych określonych sytuacjach (biała płachta na sznurku do suszenia prania i na polu walki, komenda „pal” ). Język Szczególnym rodzajem znaków są znaki słowne - niewątpliwe w chwili obecnej pełnią one najważniejszą rolę. Język to system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór znaków słownych, z którymi pewne reguły nakazują wiązać myśli pewnego rodzaju, a inne reguły określają sposób wiązania tych znaków w wyrażenia złożone.
Kategorie syntaktyczne Wyrazy czy wrażenia należą do tych samych kategorii syntaktycznych jeżeli w poprawnie zbudowanym wyrażeniu złożonym jedne z nich można zastępować drugimi a składność tego wyrażenia złożonego zostanie zachowana. Poszczególne kategorie są wyróżniane ze względu na ich role przy budowie wyrażeń złożonych. Dwie podstawowe kategorię syntaktyczne to nazwy i zdania, występują też funktory. Zdanie w sensie logicznym to takie wyrażenie które głosi, że tak a tak jest lub tak a tak nie jest. Zdanie jest całkowicie samodzielną kategoria syntaktyczną. Przykłady „Jaś pije wodę” „Deszcz pada” „Socjologia jest nauką społeczną” „Jan jest adwokatem” Nazwa jest natomiast taką kategorią syntaktyczną która nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu. Podmiot jest niezależną od innych składników częścią zdania wymieniająca osobę lub przedmiot, o którym się mówi w orzeczeniu, że wykonuje jakąś czynność, że jest w jakimś stanie, że coś się z nim dzieje. Ojciec pracuje , Drzewa tracą liście , Jan jest adwokatem Podmiotami zdań są rzeczowniki (jak wyżej) zaimki osobowe (Oni wrócili), inne części zdań mogą być podmiotem jeżeli mają znaczenie rzeczownikowe np przymiotniki Wiódł ślepy kulawego, imiesłowy odmienne „Palący przebywają w innych oddziałach”, liczebniki główne „Czterech weszło” Orzeczenie złożone składa się z dwóch różnych członów - z czasownikowego łącznika i orzecznika będącego inną częścią mowy np. Jan jest adwokatem. Wyraz, który wymienia określoną cechę omawianego przedmiotu lub jego przynależność do określonego gatunku występujący jako rzeczownik w nadrzędniku, przymiotnikiem, imiesłowem lub przysłówkiem określa się mianem orzecznika orzeczenia imiennego Funktory - wyrazy lub wyrażenia które nie są zdaniami lub nazwami i służą do wiązania jakiś wyrażeń w wyrażenia złożone. Funktory dzielą się na zdaniotwórcze, nazwotwórcze i funktorotwórcze.
Role semiotyczne wypowiedzi Poszczególne wypowiedzi mogą pełnić różną rolę, przy czym często jedna wypowiedź pełni kilka ról, Przede wszystkim wypowiedź może pełnić rolę opisową, czyli relacjonować, ze taka a tak jest albo, że tak a tak nie jest. Jest to opis pewnych stanów. Wypowiedzi mogą wyrażać nasze przeżycia, w szczególności nasze przypuszczenia, że tak a tak jest albo tak a tak nie jest. „Jan jest chory” Wypowiedzi mogą również wyrażać nasz uczucia lub pragnienia. Tego typu wypowiedzi mają rolę ekspresywną. Wypowiedź „Jan jest chory” ma niejako podwójną rolę i opisową i ekspresywną. Ale wypowiedź „O cholera; wyraża już tylko uczucia. Wypowiedź może być również bodźcem dla innej osoby do określonego zachowania. Te wypowiedzi określa się mianem wypowiedzi sugestywnych. Przybierają one najczęściej formę rozkazu „Baczność” norm postępowania „ nie pożądają żony bliźniego swego”, informacji o faktach z którymi najczęściej wiąże się jakiś sposób postępowania (pożar). Rola performatywna wypowiedzi polega na tym, że w określonych środowiskach i w określonym układzie sytuacyjnym wygłoszenie w jakiejś formie danej wypowiedzi skutkuje dokonaniem jakiegoś aktu o charakterze konwencjonalnym (wydanie wyroku, przysięga małżonków). Znajomość znaczenie poszczególnych ról wypowiedzi umożliwia porozumienie między twórcą znaku i odbiorcą. Przy czy przez porozumienie rozumie się sytuacje, gdy twórca znając reguły znaczeniowe danego znaku wypowiada go celem wywołania u odbiorcy myśli określonego rodzaju, a odbiorca również znając te reguły właściwe (zgodnie z zamiarem twórcy znaku) odczytuje znak. Nieporozumienie polega na tym, że znak wywołał myśl innego rodzaju, niż chciał twórca znaku. Przyczyną nieporozumienia może być: - wieloznaczność znaku, - jeden z podmiotów komunikacji myli się co do znaczenia jakie ma dany znak w danym języku, - albo nie uzgodnili miedzy sobą znaczenia odmiennych słów, Niezrozumienie zachodzi, jeżeli znak nie wywołał u odbiorcy myśli konkretnej treści. Przyczyną niezrozumienia może być: - odbiorca nie zna znaczenia użytych słów w danym języku, - nadawca użył słów które nie mają znaczenia w danym języku.
Nazwa Nazwa to wyraz lub wyrażenie, które nadaje się na podmiot w zdaniu lub orzecznik orzeczenia imiennego (orzeczenie imienne to orzeczenie stwierdzające o podmiocie, że jest taki a taki) Jan jest adwokatem - Nazwy „Jan” i słowo „adwokatem” Nazwy ze względu na liczbę słów dzielą się na proste (jeden wyraz) i złożone (więcej niż jeden wyraz). Nazwa prosta - zeszyt, złożona „kolorowy zeszyt położony na półce” Nazwa nie zawsze musi być rzeczownikiem. W skład nazwy mogą wchodzić czasowniki przymiotniki, zaimki, przyimki. Podziały nazw Ze względu na to do czego nazwy są odnoszone wyróżnia się nazwy konkretne i abstrakcyjne. Nazwy konkretne to nazwy odnoszące się do rzeczy lub osób lub tego co sobie wyobrażamy jako rzeczy lub osoby „duch' „kwiat paproci”. Nazwy abstrakcyjne to inne nazwy, które wskazują na pewną cechę wspólną przedmiotów „białość” lub stosunek pomiędzy nimi `sprawiedliwość” „braterstwo” Pewne nazwy zależnie od kontekstu mają charakter konkretny lub abstrakcyjny „wyrok” Należy ostrożnie posługiwać się nazwami abstrakcyjnymi ponieważ można popełnić błąd hipostazowania polegający, że pod nazwę abstrakcyjną upatruje się jakiś osób i przedmiotów. Desygnat nazwy to przedmiot, którego nazwa jest znakiem. Desygnatem nazwy pies są wszystkie psy w Józefowie itd. Nazwa oznacza swoje desygnaty. Desygnatami nie muszą być tylko rzeczy i osoby. Nazwa może powodować, że myśli będą zwracać się ku zdarzeniom, stosunkom cechom wspólnym. Np. desygnatem nazwy przestępstwo jest określone przestępstwo określonej osoby. Nazwy dzielą się na indywidualne i generalne, przy czym kryterium jest sposób wskazania desygnatów. Nazwy indywidualne odnoszą się do tych a nie innych przedmiotów bez wskazania właściwości wyróżniających dany przedmiot. Np. Warszawa, Wisła Kraków, Sąd Najwyższy Nazwy generalne przysługują przedmiotom ze względu na posiadane przez nich cechy. samolot, student administracji. Może być tak, że istnienie jeden desygnat nazwy generalnej - najwyższy człowiek na świecie. Pewne desygnaty można opisywać zarówno poprzez podanie nazwy indywidualnej jak i generalnej. Np. Lech Kaczyński lub Obecnie urzędujący Prezydent RP. Pewne nazwy zależnie od kontekstu mogą być nazwą generalną lub indywidualna np. imiona osób. Treścią nazwy generalnej nazywamy taki zespół cech, na podstawie którego osoba używająca danej nazwy we właściwym dla danego języka znaczeniu gotowa jest uznać dowolny przedmiot za desygnat tej nazwy, jeżeli stwierdzi występowanie wszystkich opisanych cech. Nazwy indywidualne mogą występować jedynie w supozycji prostej lub materialnej. Zakres nazwy - zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy, Pojęcie zbioru może być dwojako rozumiane 1) zbiór w sensie destrybutywnym - klasa elementów charakteryzowana przez jakieś cechy, na podstawie których zalicza się te elementy do zbioru (np. wszystkie osoby, które w 1 września 2000 r. uczyły się w szkole X) 2) w sensie kolektywnym pojęcie zbioru używane jest dla określenia agregatu, czyli pewnej całości, przedmiotu złożonego z części składowych np. szkoła zakres nazwy indywidualnej obejmuje tylko jeden desygnat, zakres nazwy generalnej określony jest przez jej treść. Dodając określone cechy do treści nazwy czynimy ją bogatszą ale zawęża się jej zakres (człowiek - urzędnik - urzędnik gminny) Ze względu na to ile desygnatów obejmie zakres danej nazwy wyróżniamy nazwy jednostkowe - jeden desygnat, nazwy ogólne -więcej niż jeden desygnat, nazwy puste (syn bezdzietnego małżeństwa). Nazwy jednostkowe to nie nazwy indywidualne można bowiem wyobrazić sobie taką nazwę generalną, która jest zarazem jednostkowa. Nazwy zbiorowe to takie, które odnoszą się do agregatów pewnych przedmiotów (las - agregat drzew, biblioteka - agregat książek). Agregat to jakaś całość złożona z części składowych. Nazwy ostre (nazwy o ostrym zakresie) to takie co do których nie ma wątpliwości czy dany przedmiot jest, czy też nie jest jej desygnatem. Przeciwieństwem są nazwy nieostre. Prokurator Prawo W życiu prawie wszystkie nazwy są w jakimś stopniu nieostre. Nazwa staje się ostra wtedy gdy jest nazwą wyraźną tj. osoba znająca dany język nie ma problemu z podaniem cech pozwalających odróżnić desygnaty danej nazwy. Bądź wtedy, gdy są dla nas nazwami intuicyjnymi, czyli co prawda nie jesteśmy w stanie dokładnie określić treści nazwy ale nie mamy problemu w zaliczaniu przedmiotów jako desygnatów nazwy.	Stosunki miedzy zakresami nazw Jeden i ten sam przedmiot może być desygnatem kilku nazw. Zakresy nazw często składają się w całości lub w części z tych samych przedmiotów, często występują przypadki, gdy zakresy nazw nie mają części wspólnej. Aby właściwie rozumieć wypowiedzi trzeba znać zakresy nazw. Np. Osoba skazana za przestępstwo nie może zajmować stanowiska prezydenta miast (przestępstwo = występek, zbrodnia, do zbioru nie wchodzi wykroczenie. Klasa uniwersalna - wszystkie przedmioty w świecie = klasa określonych przedmiotów + klasa negatywna. Klasa negatywna odpowiada słowom - cokolwiek i ktokolwiek Klasa negatywną dla nazwy pies jest nie-pies czyli wszystkie przedmioty które nie są psem. Należy zwracać uwagę, że w praktyce najczęściej dopełnienie następuje nie do klasy uniwersalnej ale jakiejś węższej klasy. Gdy mówimy nieprzyjaciel to nie mamy na myśli wszystkich ludzi i wszystkie inne przedmioty, które nie są przyjacielem. Zazwyczaj mamy na myśli „wroga” Może być pięć rodzajów stosunków pomiędzy nazwami, które nie są nazwami pustymi. Stosunek zamienności - desygnaty są takie same - dwa największe uniwersytety w RP dwa najwyżej oceniane uniwersytety według rankingu Prespektyw Stosunek podrzędności zakresów nazwy S względem P, Istnieją desygnaty, które nalezą i do P i do S, wszystkie desygnaty nazwy S są jednocześnie desygnatami nazwy, ale nie wszystkie desygnaty nazwy P są desygnatami S P - Ptak - S -wróbel Stosunek nadrzędności S względem P - odwrotna zależność Stosunek krzyżowania się - Istnieją S które są P, istnieją P które są S, Istnieją S które nie są P, Istnieją P które nie są S. Stosunek wykluczania się nie wspólnych S i P Stosunek wykluczania się może być stosunkiem sprzeczności (pies i nie pies) lub stosunkiem przeciwieństwa nie ma wspólnych desygnatów ale razem zakresy nie tworzą klasy uniwersalnej. (koń, pies) Stosunki zakresów mogą być przedstawiane na wykresach kołowych. Synonimy mają te samo znaczenie i zakres ich są zamienne. Natomiast z fakty, że zakresy dwóch nazw są zamienne nie można wyciągać wniosku, że mają te samo znaczenie. Należy uważnie postępować przy ustalaniu stosunków pomiędzy nazwami zbiorowymi i niezbiorowymi. Np. nazwa „poseł na sejm” nie jest w stosunku podrzędności do nazwy sejm. Należy również odróżniać kwestie stosunków nazw od stosunku pomiędzy całością a częścią jakiegoś przedmiotu. Pomiędzy nazwami samochód i koła od samochodu jest stosunek wykluczania.		Rodzaje definicji Słowo definicja ma dwojakie znaczenie: Definicja realna - zdanie podające charakterystykę danego przedmiotu czy też przedmiotów, która to charakterystyka tylko tym przedmiotom można przypisać. Charakterystyka ta powinna oddawać najważniejsze cechy przedmiotu. Wypowiedziane w języku pierwszego stopnia. Pies to: istota z gatunku.... Definicja nominalna wyrażenie podające znaczenie danego słowa (metajęzyk). Pokazuje ona jakimi słowami znanymi odbiorcy można zastępować nieznane słowo. Podział definicji ze względu na pełnione zadania Definicja sprawozdawcza - wskazuje jakie znaczenie ma lub miał dany wyraz w danym języku. Definicja sprawozdawcza służy do objaśnienia znaczenia danego wyrazu innej osobie lub wspólnego upewnienia o jakie znaczenie wyrazu tym osobom chodzi. O definicja sprawozdawczej można się wypowiadać w kategoriach prawdy lub fałszu Definicja projektująca - ustala znaczenie wyrazu na przyszłość, ustala się regułę znaczeniową tego wyrazu. definicja konstrukcyjna - całkowicie nowe znacznie definicja regulująca liczy się z dotychczasowym znaczeniem które jest jednak niedostatecznie określone. O definicja konstrukcyjnej nie można się wypowiadać w kategorii prawda fałsz

---