Linie periodyzacji

• 1. lata 476-1054 - upadek Cesarstwa Rzymskiego-rozłam z Kościołem greckokatolickim i Bizancjum

- ekspansja chrześcijaństwa i podział Europy chrześcijańskiej na kulturę łacińską i grecką

• 2. lata 1054-1517 - okres unifikacji chrześcijaństwa łacińskiego do początku ruchu reformacyjnego

- rozlanie chrześcijaństwa na całą Europę

• część zachodnia Europy uległa wpływom Rzymu z autorytetem papieża równym monarchom, a w części wschodniej (ortodoksyjnej) system wierzeń podporządkowano władzy świeckiej (cezaropapizm)

• chrześcijaństwo łacińskie i greckie tworzą dwa odmienne światy z odrębnymi zwyczajami, językiem i pismem, instytucjami prawnymi, wzorem sprawowania władzy czy stylem budowli sakralnych

• chrześcijaństwo łacińskie charakteryzowało się stabilnością i religijno-moralną jednością pomimo wewnętrznych tarć m. cesarstwem i papiestwem, niezależnymi królestwami i lennami

• chrześcijaństwo obrządku wschodniego ulegało ciągłym najazdom i ekspansji muzułmańskiej zakończonej zdobyciem Konstantynopola przez Turków

• 3. lata 1517-1957 okres konfliktów religijnych od wystąpienia Marcina Lutra, a następnie narodowych do podpisania traktatów rzymskich ustanawiających stabilną integrację pierwszych państw europejskich

• - w okresie tym poza wojnami, buntami, rewolucjami następuje szybki rozwój nauki, gospodarki, przemysłu i instytucji demokratycznych

• wystąpienie Lutra zniszczyło podwaliny jedności łacińskiego chrześcijaństwa, poskutkowało serią wojen religijnych trwających ponad 100 lat i zakończonych pokojem westfalskim w 1648 r., któremu papież nie udzielił błogosławieństwa, a państwa katolickie okazały poprzez zawarty traktat niezależność względem Rzymu

• w państwa zarówno katolickich, jak i protestanckich uznanie zaczęła zdobywać idea suwerenności narodowej, a instytucje państwa stawały się instrumentami interesów narodu

• w naturalny sposób interesy państw przeciwstawiały się, co prowadziło do wojen

• w tym okresie wykorzystanie spuścizny świata antycznego (zapoczątkowane w renesansie) doprowadziło do rozwoju nauk przyrodniczych, wielu odkryć i zastosowań technicznych, a także jednocześnie postępującej efektywności w działaniach jednostek i instytucji

jednakże Europa łacińska rozdzierana była coraz liczniejszymi konfliktami już nie tylko światopoglądowymi i narodowymi, lecz także socjalnymi, a wreszcie konfliktami interesów grup gospodarczych i politycznych

• idea Stanów Zjednoczonych Europy konkretyzowała się w następstwie doświadczeń I wojny światowej, kiedy widoczne stało się, że egoizmy narodowe prowadzą do katastrofy

• II wojna światowa utrwaliła to dążenie, a jego konsekwencją jest realizacja instytucji wspólnot europejskich, od EWWiS poczynając

• UE jest kontynuacją tworzenia Wspólnoty Europejskiej

• fundament tej wspólnoty - integracja w wymiarze gospodarczym regulowana przez przyporządkowane jej obszary prawa europejskiego

• integracja w wymiarze politycznym wraz ze wspólną polityką bezpieczeństwa jest o wiele słabiej zaawansowana

• integracja w wymiarze kulturowym jest na początku drogi i ogranicza się do realizacji programów pomocowych w oświacie, nauce i aktywności artystycznej oraz wspólnej polityki audiowizualnej

Chrześcijaństwo

• Chrześcijaństwo łacińskie tworzyło dla mozaiki ludów europejskich posługujących się różnymi językami i pielęgnujących odrębne zwyczaje, wspólne ramy i odniesienia nie tylko w warstwie wierzeń

• nadało rodzącej się Europie wspólny język

• za pośrednictwem wspólnoty językowej instytucje Kościoła upowszechniały wspólną liturgię w obrzędach,

• wspólne zwyczaje, niekiedy od wierzeń odległe, ale przez Kościół ugruntowane, jak sposób chowania zmarłych, wspomagania ubogich, poszanowania władcy, potępienia cudzołóstwa, szacunku wobec osób wyżej urodzonych

• style architektury i sztuki sakralnej i świeckiej, muzyki i plastyki zmieniały się w czasie, ale upowszechniały się bez względu na granice królestw i lenn

• społeczeństwo europejskie w średniowieczu opierało się na hierarchii

• ludzie świeccy uznają taki stan za naturalny a teologowie na rozmaite sposoby uzasadniają hierarchię społeczną

Kultura i cywilizacja

• W znaczeniu etymologicznym pojęcie kultura odnosi się do źródłosłowu łacińskiego. Cultura (agri) pierwotnie to tyle co uprawa roli. W drugim znaczeniu - to ćwiczenie, kształcenie, doskonalenie. Dalsze znaczenia dot. utrzymania, konserwacji czy wreszcie pielęgnowania znajomości z kimś oraz przestrzegania, spełniania czynności kultowych.

• Z czasem pojęcie cultura przeniosło się na sferę ludzką dot. wymiarów cielesnego i duchowego. 1. pielęgnacja ludzkiego ciała, którą upowszechniano szczególnie w okresie grecko-rzymskim.

• Z drugiej strony pojęcie to dot. kultury duchowej, a więc coraz bardziej świadomego odnoszenia się do sfery intelektualnej, co było zw. z kulturą myślenia, czyli filozofią, a także z działalnością artystyczną, głównie literacką.

• „Kultura” ma wreszcie odniesienie do całej ludzkości - wyraża się w zdolności do wytwarzania tego, co odnosi się do sfery przedmiotowej, ale także tego, co dot. sfery idealnej.

• W pojęcie tym mieści się również sfera ludzkich zachowań, postaw, przybierających trwałe formy w postaci norm.

• Kultura wiąże się zatem bezpośrednio ze sferą aksjologiczną - wartości manifestujących się w przestrzeni symbolicznej. Symbolika obejmuje sferę sacurm - ogólnie dot. wymiaru aksjologicznego zw. ze sferą oddawania czci temu, co nadprzyrodzone.

• W świecie grecko-rzymskiej starożytności świat podzielony był na dwie podstawowe części - świat kultury i świat barbarzyński

• Ten pierwszy - jedyny godny akceptacji i korzystania z jego systemu wartości

• Z czasem podział ten został zastąpiony przez rozróżnienie na m. kulturą chrześcijańską a pogańską, którą uznano za barbarzyńską

• Tego typu podział miał charakter europocentryczny: te wartości, które w znaczeniu geograficznym były związane z Europą, uznawano za podstawowe. Europa uchodziła za centrum kulturalnego świata, a pozostałe obszary - za barbarzyńskie.

• Pojęcie cywilizacja - pochodzi od terminu civitas oznaczającego społeczność, państwo, miasto, a także prawa obywatela, obywatelstwo.

• Wyraźne konotacje dot. społecznego wymiaru bytowania w formie zorganizowanej.

• W sensie historycznym pojęcie cywilizacja pojawiło się dopiero w okresie oświecenia

• Początkowo bywało przeciwstawiane barbarzyństwu, z czasem nabrało kolejnych znaczeń dot. prób określenia stanu organizacji społeczeństw z uwagi na określony poziom ich rozwoju

• Wieloznaczność pojęcia „kultura” - tworzenie różnorodnych, często odmiennych ujęć, osadzonych w sferze światopoglądowej, oraz określonych koncepcji teoretyczno-filozoficznych.

• Pojęcie „kultura” ma zastosowanie w wielu dyscyplinach badawczych zw. z problematyką antropologiczną i społeczną

• Posługiwanie się pojęciem „kultura” wymaga przyjęcia jego odpowiedniej wykładni. Rozmaite ujęcia mają swoje uzasadnienie w danej epoce historycznej, odnosząc się do występującego w niej systemu wartości

• Pojęcie „kultura” odnosi się do czasoprzestrzeni kulturalnej - bądź jako istniejącej obiektywnie, bądź też posiadającej charakter subiektywny, zw. z określonym nastawieniem poznawczym (umowność stosowania terminu „kultura” w odniesieniu do konkretnej przestrzeni symbolicznej)

• Czy dana przestrzeń kulturalna istnieje w sposób obiektywny, niezależny od aktów świadomości, czy też jest właśnie korelatem tychże aktów?

• Rozwiązanie tej kwestii zależy od przyjętego stanowiska filozoficzno-światopoglądowego

• Świadomość społeczna w dużym stopniu nasycona jest czynnikami ideologicznymi, a stosunek poszczególnych grup społecznych do rzeczywistości jest często funkcją podejścia ideologicznego

• Ideologia (z gr. idea - idea, wyobrażenie; logos - słowo, wiedza) - zbiór idei, wyobrażeń, poglądów, stanowisk, przejawiających się w świadomości społecznej. Ideologia może spełniać wiele funkcji społecznych; jedną z nich jest jej powiązanie z systemem władzy. Odnosi się ona wówczas do sfery stosunków politycznych.

• Ideologia służy moralnemu i teoretycznemu uzasadnianiu istniejącego systemu politycznego (ideologia zachowawcza), względnie zawiera krytykę istniejącego (ideologia rewolucyjna, reformatorska). Ideologia jest wykorzystywana do pobudzania świadomości politycznej i sterowania nią.

• Ujmowanie kultury z punktu widzenia jej cech homogenicznych - wyodrębnianie poszczególnych typów kulturowych.

• Łączenie procesu historycznego z homogenicznymi cechami odnoszącymi się do przestrzeni naturalnej oraz przestrzeni symbolicznej prowadzi do konstruowania modeli kulturowych.

• Znajdują one zastosowania w tworzeniu systemów kulturowych względnie cywilizacyjnych, które analizuje się na podstawie procesów historycznych. Między systemami kulturowymi występują dwa rodzaje związków:

• 1. równoległy - odnoszący się do występowania równocześnie obok siebie (w znaczeniu przestrzennym) odmiennych typów kulturowych,

• 2. w następstwie czasu - gdy systemy kulturowe następują po sobie w wymiarze historycznym.