ROŚLINY ZBOŻOWE
PSZENICA stanowi podstawę wyżywienia większości krajów świata. Zboże to wymaga dobrych gleb, starannej uprawy i silnego nawożenia. Uprawia się pszenicę w strefie umiarkowanej, podzwrotnikowej i zwrotnikowej.
Najważniejsze regiony upraw pszenicy : Kanada, USA, Argentyna, Europa bez krańców północnych, obszar Rosji na południe od pasa tajgi, północne Indie i Pakistan, Kazachstan, Chiny, płd-wsch Australia, Turcja, afrykańskie wybrzeża Morza Śródziemnego, delta Nilu.
RYŻ stanowi podstawę wyżywienia krajów Azji płd-wsch. Spożywany jest w postaci ziarna i kasz, a słoma ryżowa ma rozległe znaczenie jako pasza oraz cenny surowiec dla przemysłu celulozowo-papierniczego. Ryż wymaga dużej ilości wody i dobrych gleb. Długi okres wegetacyjny pozwala na 2-krotne zbiory w ciągu roku lub 3-krotne w ciągu dwóch lat.
Główne rejony uprawy ryżu na świecie : Indie, Chiny, Jawa, Japonia, Korea, Tajlandia, delta Nilu, Madagaskar, delta Nigru, Niź Zatokowa, Meksyk, płd Brazylia, Kolumbia, Włochy, płd Francja, płd-wsch Australia.
KUKURYDZA jest rośliną alimentacyjną, oleista, paszowa i przemysłowa ( produkcja celulozy i papieru, alkohol i oleju ). Główne tereny uprawy kukurydzy wiążą się z klimatem gorącym wilgotnym oraz z ciepłymi obszarami klimatu umiarkowanego.
Główne rejony uprawy kukurydzy na świecie : USA, Chiny, Brazylia, Argentyna, Meksyk, Rosja, Ukraina, Rumunia, b. Jugosławia, Francja, Włochy, Hiszpania, Grecja
ROŚLINY CUKRODAJNE
BURAK CUKROWY - zawiera do 25 % masy korzenia cukru, jest uprawą pracochłonną i kapitałochłonną Największe rejony upraw rozciągają się w Europie. W pasie czarnoziemów Ukrainy, gleb brunatnych europejskich części Rosji, płn-wsch Francja, płd Niemcy, płd Polska, płn Włochy, kraje Beneluxu. Poza Europą buraki uprawia się także w USA i Chinach.
TRZCINA CUKROWA - zajmuje obszar dwukrotnie większy od upraw buraków. Zawiera 14 % cukru. Jest wieloletnią rośliną strefy karaibskiej, płn-wsch części Brazylii, płn-wsch Chinach, na Niź Gangesu, w Indiach, na Filipinach, na Jawie, wsch części Australii, na Hawajach i w RPA. Największym od lat producentem trzciny cukrowej jest Brazylia.
Największymi producentami cukru jest Kuba, Francja, Australia, znaczącym producentem jest Polska.
ROŚLINY OLEISTE
SOJA - najważniejsza roślina. Ma duże wykorzystanie jako produkt alimentacyjny bowiem wyrabia się z niej makarony, sosy, mąkę, zawiera do 50 % białka i 25 % tłuszczu. Jest podstawą wyżywienia wegetraian. Największe rejony upraw koncentrują się w środkowym dorzeczu Missisipi oraz na wschodzie kraju, w płd-wsch Brazylii, w Chinach, w płn części Niź Laplaty, ponadto w Indiach, w Indonezji, a w Europie Włochy
RZEPAK - wykorzystany do produkcji olejów jadalnych i technicznych. Służy jako roślina pasterna. Największym producentem tej rośliny są Chiny, środkowa część biegu żółtej rzeki, Indie - dolina Gangesu, Kanada - płd rejony, w Europie Niemcy, Francja, Polska i W. Brytania
ORZECHY ZIEMNE - ich ziarna zawierają do 50 % tłuszczu. Są rośliną strefy tropikalnej i subtropikalnej. Głównymi rejonami upraw są : Niź Chińska, wyż. Dekańska w Indiach, strefa Sudan w Afryce i płd część USA
SŁONECZNIK - Argentyna, Rosja, Francja, Ukraina, Hiszpania, Rumunia, duże znaczenie mają w USA, Indiach i Chinach
OLIWKI są rośliną niemal wyłącznie basenu Morza Śródziemnego - Włochy, Gracja, Hiszpania. Poza Europą uprawia się je w Kaliforni, w USA i płn Afryce. Polny ( dektynowe, oleiste, kakaowe ) rosną głównie w strefie równikowej i podzwrotnikowej - wyspy archipelagu malajskiego, Zair, Nigeria, Gwinea
ROŚLINY WŁÓKNISTE
BAWEŁNA największa do dziś roślina włóknista świata, z której także pozyskuje się olej. Jej uprawy koncentrują się głównie w strefie podzwrotnikowej i zwrotnikowej. Wywodzi się z Meksyku. Uprawiana jest jak roślina jednoroczna i uprawiana na wielkich plantacjach. Podstawa przemysłu bawełnianego. Największe obszary upraw rozciągają się w Chinach, na Niź Chińskiej i we wsch części kraju, w USA - pas centralny i płd, Indie - środkowy Dekan, Brazylia - płd-wsch, Pakistan, Uzbekistan, Turkunistan, Egipt, Turcja. Do głównych jej importerów należą kraje Europy zach i wsch
LEN - typowa roślina włóknista kontynentu europejskiego, największy producent to Chiny, a w Europie uprawia się ją na całym niżu począwszy od płn Francji przez płn Niemcy, kraje Beneluxu, Polskę, Białoruś i Rosję
KONOPIE - Indie i Rosja
JUTA - wykorzystywana do produkcji twardych opakowań, lin. Głównie uprawiana w Azji płd-wsch, Bangladeszu i Indiach
SIZAL - ( agawa włóknista ) - uprawiana głównie w Brazylii, Tanzanii, Keni i Meksyku
UPRAWY ZBOŻOWE W POLSCE
ŻYTO - to do niedawna nasza główna roślina zbożowa. Ma niewielkie wymagania klimatyczno-glebowe. Uprawia się go na obszarze całej Polski, jednak najwięcej na Mazowszu, Podlasiu, Polesiu, Wielkopolsce i Pomorzu
PSZENICA - ma duże wymagania klimatyczno glebowe, jej uprawy związane z występowaniem najwartościowszych gleb. W największej ilości uprawia się ją na Niź Śląskiej, Przedgórzu Sudeckim, Wyż. Lubelskiej, Pogórzu Dynowskim, rejon Opatowa, Proszowic, centralna Wilekopolska, Niź Szczecińska, Żuławy Wiślane.
JĘCZMIEŃ - lepsze jego gatunki uprawia się tam gdzie pszenicę, gorsze z powodzeniem udają się w pasie Pojezierzy
OWIES - zajmuje najmniejszy obszar upraw, wykorzysywany jako pasza dla koni. Uprawiany we wschodniej części kraju : Podlasiu, Polesiu, Roztoczu, Karpatach. Ma duże wymagania wilgotnościowe.
PSZENŻYTO z powodzeniem zastępuje uprawy żyta zwłaszcza w Wielkopolsce
KUKURYDZA niewielkie rejony upraw na Niź Sląskiej i Lubelszczyźnie. W większości zbożt to sprowadzamy z Węgier
UPRAWY PRZEMYSŁOWE
Rośliny pszemysłowe stanowią ważną bazę surowcową dla przemysłu spożywczego wiele z nich jest podstawą konsumpcji człowieka a także paszę żywieniową dla zwierząt.
ZIEMNIAKI - uprawiane na terenie całego kraju, jednak w największej ilości pokrywają się z uprawami żyta. Są podstawą konsumpcji Polaka, trzody chlewnej, Wykorzystywane jako surowiec w przemyśle sożywczym
BURAKI CUKROWE uprawiane głównie w tych rejonach co pszenica jako roślina płodo-zmienna
RZEPAK - uprawiany głównie w zachodniej części kraju, na Niź. Śląskiej, Przedgórzu Sudeckim, Wielkopolsce, Kujawach, Niź. Szczecińskiej i Żuławach
LEN nieopłacalność upraw spowodowała zmniejszenie jego produkcji. Niź Śląska, Przedgórze Sudeckie, Wyż. Lubelska
KONOPIE niewielkie rejony upraw na Wyż. Lubelskiej
CHMIEL - typowa roślina plantacyjna Wyż. Lubelska, kielecko-sandomierska
TYTOŃ zamojskie, kieleckie, krakowskie, toruńskie.
Plony zbóż i głównych roślin na tle krajów zachodnio-europejskich są zdecydowanie niższe, co wynika z niskiego poziomu kultury rolnej w Polsce, słabego wyposażenia w maszyny rolnicze i niewielkiego nawożenia mineralnego.
Rolnictwo jest bardzo ważnym działem produkcji materialnej człowieka obejmującym produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Nadal dzisiaj jest źródłem utrzymania dla 60 % ludności czynnej zawodowo na świecie. Rozmieszczenie produkcji rolnej i jej poziom zależne są od wielu czynników z których najwżniejszymi są warunki środowiska przyrodniczego oraz warunki ekonomiczne
Do najważniejszych WARUNKÓW PRZYRODNICZYCH należą : klimat, a zwłaszcza temperatura, opady, nasłonecznienie.
Najwięcej użytków rolnych skupia się w klimacie umiarkowanym ( 60 % ). Gleba jest podstawą życia roślin, czerpią z niej wodę i niezbędne składniki pokarmowe. Dla rolnictwa ważne jest żyżność i urodzaj gleby. Najwartościowszymi glebami są : czarnoziemy, czarne ziemie, mady, rędziny, gleby brunatne utworzone na lessach
Rzeźba terenu - najdogodniejsze są tereny nizinne, zabiegi melioracyjne polegające na odpowiednim nawodnieniu i odwodnieniu gruntów.
Do regionów o najkorzystniejszych warunkach naturalnych należą :
EUROPA : Wyż. Starej Kastyli w Hiszpani, Niź. Francuska we Francji, Rów Rodanu, Wyż. Bawarska w Niemczech, Niź. Śląska, Wyż. Lubelska, Ukraina, Płd-zach Rosja oraz Niź. Węgierska, Rumuńska, Padańska we Włoszech
AZJA : Niź. Chińska, Mandżurska, Gangesu, Pogórze Kazachskie, Niź. Mezopotamska
AMERYKA PŁN : Wielkie równiny Preri, Dolina Kalifornijska, Niź. Zatokowa
AMERYKA PŁD : Pampa Argentyńska, Niź. Laplaty, Płd część Wyż. Brazylii
AFRYKA : delta Nilu, kraj przylądkowy w RPA
Płd-wsch część Australii
Obok czynników przyrodniczych ogromną rolę w rozwoju rolnictwa odgrywają CZYNNIKI EKONOMICZNE wśród nich do najważniejszych należą :
oświata rolna, a zwłaszcza stan wiedzy społeczeństwa i znajomość praw rządzących przyrodą
nawożenie mineralne, które ma za zadanie stałe dostarczanie glebie stałych czynników pokarmowych, w dużej mierze jest ono uzależnione od rozwoju przemysłu w danym państwie dlatego dzisiaj połowa nawozów na świecie zużywana jest w krajach wysoko rozwiniętych, a tylko 15 % kraje słabo rozwinięte
mechanizacja - współczesne rolnictwo nie wytrzyma beżśrodków chemicznych, pomagają one przy dokładniejszym zasiewie, zbiorze, powoduje zmniejszenie liczby zwierząt pociągowych, a także spadek ludzi zatrudnionych, oraz zwiększenie areałów rolnych. Najwyższy poziom mechanizacji osiągneły kraje Europy zachodniej, USA, Australia, N. Zelandia.