EKOLOGIA I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE

W.11.

POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016

W dniu 13 stycznia 2009 roku do Sejmu RP wpłynął projekt dokumentu „Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”. Dokument został zatwierdzony Uchwałą Sejmu z dnia 22 maja 2009 r.

Przegląd niektórych treści aktualnej Polityki Ekologicznej

W dokumencie stwierdzono, że planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju oraz przystosowania do zmian klimatu i ochrony różnorodności biologicznej.

Polska jest zobowiązana do implementacji całego prawodawstwa unijnego do krajowego systemu prawnego i spełnienia wielu trudnych do wypełnienia zobowiązań, których efektem będzie postęp w ochronie środowiska w ciągu najbliższych 8 lat.

Ten okres obejmuje najnowsza „Polityka ekologiczna państwa”, w której zawarto najważniejsze wyzwania stające przed rządem, przedsiębiorcami i społeczeństwem, obejmujące przeciwdziałanie przed zanieczyszczeniami i ochronę między innymi powierzchni (gleby), wód i powietrza.

Wody
Wyzwaniem w najbliższych dekadach będzie racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi - zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości dla potrzeb społeczeństwa, rolnictwa i przemysłu, przy jednoczesnej ochronie ludność i jej mienia przed skutkami powodzi. Zgodnie z polityką wspólnotową w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym niezbędne będzie opracowanie oceny ryzyka powodziowego dla obszaru całego kraju, a następnie na jej podstawie sporządzenie do końca 2013 roku map zagrożenia i map ryzyka powodziowego.

W 2007 roku rozpoczęto prace nad identyfikacją istotnych problemów gospodarki wodnej na obszarach dorzeczy w Polsce. Powstał dokument „Przegląd istotnych problemów na obszarach dorzeczy”, a w ramach procesu planowania gospodarowania wodami kontynuowano prace w zakresie pogłębionej analizy oddziaływań i wpływów antropogenicznych na wody powierzchniowe i podziemne.

Trudne do wypełnienia będą podjęte w Traktacie Akcesyjnym zobowiązania odnośnie do ochrony wód przed zanieczyszczeniem. Na spełnienie wymagań postawionych przez Unię Europejską do 2015 roku potrzeba niemal 60 mld zł, albowiem do tego czasu wszystkie większe miejscowości mają być wyposażone w nowoczesne, wysokosprawne oczyszczalnie ścieków, współpracujące z szeroko rozbudowanymi sieciami kanalizacyjnymi.

Powietrze
W ciągu ostatnich 20 lat Polska dokonała wielkiego postępu w ograniczeniu emisji pyłów i gazów do atmosfery, ale - w skali Unii Europejskiej - wciąż jeszcze jest ona znaczna. Polska się zobowiązała do znacznej redukcji emisji SO₂, NO_x, NH₃ i lotnych związków organicznych do roku 2010 oraz znacznej redukcji emisji SO₂ i NO_x z kotłów o mocy powyżej 50 MW już w 2008 roku. Narzucone Polsce limity są niezwykle trudne do dotrzymania, bo 95 proc. energii elektrycznej i 80 proc. energii cieplnej uzyskujemy ze spalania węgla (kamiennego i brunatnego).

Niezależnie od ustaleń konieczne jest znaczne przyspieszenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz wprowadzenie oszczędności energii w przemyśle, transporcie i przez społeczeństwo. Modernizacji wymaga także sektor energetyczny.

Ziemia
Istotnym problemem w ochronie powierzchni ziemi jest kwestia odpadów. W przeciwieństwie do ochrony atmosfery i ochrony wód, gospodarka odpadami nie została uwzględniona w procesie transformacji ustrojowej Polski. Według danych Inspekcji Ochrony Środowiska ponad 75 proc. naruszeń prawa dotyczy złej gospodarki odpadami. Brak postępów jest szczególnie widoczny w będącej w gestii samorządów gospodarce odpadami komunalnymi, z których ponad 90 proc. nadal trafia na składowiska. Dowodzi to nieskuteczności systemu zbierania i recyklingu odpadów. Niezbędna jest więc jego szybka reforma. Zwłaszcza, że w tym zakresie obowiązuje dziewięć dyrektyw unijnych, które uzupełniają zobowiązania wynikające z Traktatu Akcesyjnego.
Priorytetem w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest ochrona przed erozją (przez zakrzewianie śródpolne i wzdłuż cieków wodnych), stosowanie dobrych praktyk rolnych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych przyrodniczo przez przywracanie im wartości przyrodniczej lub użytkowej. W Polsce jest 65 tys. ha takich terenów, a w 2006 roku rekultywacji poddano jedynie… 1,5 tys. ha (2,3 proc.).

Wyzwania i ich koszty

Do roku 2012 należy wdrożyć wytyczne metodyczne dotyczące uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Konieczne jest zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 i sporządzenie dla nich planów ochrony, wdrożenie koncepcji korytarzy ekologicznych, uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, określenie zasad ustalenia progów tak zwanej chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu środowiska, wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie oraz uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu.

Resort OŚ szacuje, że niezbędne nakłady na wykonanie zadań określonych w polityce ekologicznej na lata 2009-2012 wyniosą 66,2 mld zł (wszystkie wartości w cenach z 2007 roku.), a na lata 2013-2016 - 63,5 mld zł. Tak wysokie koszty wynikają przede wszystkim ze zobowiązań zawartych w podpisanym Traktacie Akcesyjnym.

Warto jeszcze dodać, że w listopadzie 2008 roku rozpoczął działalność nowy organ (wyspecjalizowane służby ochrony środowiska): Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska i regionalni dyrektorzy ochrony środowiska, stanowiący pion administracji rządowej na szczeblu centralnym oraz regionalnym. W swoich kompetencjach mają kwestie związane z ocenami oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, zarządzaniem ochroną przyrody (w tym europejską ekologiczną siecią Natura 2000) oraz zagadnieniami odpowiedzialności za szkody w środowisku. Nowa instytucja powinna znacznie uprościć i przyspieszyć procedury środowiskowe, wymagane w fazie przygotowania inwestycji.

Kierunki niezbędnych działań wg omawianego dokumentu:

• racjonalizacja gospodarki energetycznej

• restrukturyzacja przemysłu

• zmniejszenie uciążliwości transportu

• racjonalizacja wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych

• racjonalizacja wydobycia i użytkowania kopalin

• użytkowanie, ochrona, kształtowanie żywych zasobów przyrody

Najważniejsze działania priorytetowe na najbliższe 4 lata wg aktualnej Polityki … to m.in.:

• zakończenie w bieżącym roku prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach ESE Natura 2000,

• przyjęcie projektu ustawy o organizmach genetycznie modyfikowanych, zgodnie z prawem UE,

• zamknięcie do końca bieżącego roku wysypisk nie spełniających wymogów UE,

• wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówień,

• wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa,

Wśród priorytetów polityki ekologicznej znajdują się także następujące działania:

• wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjności w ochronie środowiska,

• przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji,

• zwiększenie retencji wody,

• opracowanie krajowej strategii ochrony gleb,

• promocja wykorzystania metanu z pokładu węgla,

• ochrona atmosfery,

• ochrona wód,

• gospodarka odpadami,

• modernizacja systemu energetycznego.

Polityka ekologiczna państwa podejmuje wyzwania, w tym dotyczące:

1. realizacji założeń dyrektywy unijnej CAFE, dotyczącej ograniczenia emisji pyłów i o konieczności redukcji o 75 % ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych,

2. sporządzania map akustycznych dla wszystkich miast powyżej 100 tysięcy mieszkańców i opracowania planów walki z hałasem,

3. prac nad dokumentem dotyczącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek, czyli o wdrażaniu rozporządzenia REACH.

Narzędzia realizacji polityki ekologicznej

• narzędzia prawne i administracyjne

• narzędzia ekonomiczne - opłaty, subwencje, kary za nieprzestrzeganie warunków korzystania ze środowiska

• system kontroli i monitoringu (Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska)

• edukacja ekologiczna i badania naukowe

Instrumenty polityki ekologicznej]

Podział w zależności od sposobu działania:

• regulacji bezpośredniej - o charakterze administracyjno-prawnym:

• normy prawne

• regulacji pośredniej - obejmują instrumenty ekologiczne, które są stosowane jako uzupełnienie instrumentów regulacji bezpośredniej:

• opłaty

• kary

• subwencje i fundusze ekologiczne

1

4

---