Zadania samorządu terytorialnego:
stanowią podstawę funkcjonowania samorządu.
są to zadania publiczne, tj. służące zaspokojeniu potrzeb publicznych o charakterze bezpośrednim (np. oświata, opieka zdrowotna lub pośrednich (np. utrzymywanie kontaktów międzynarodowych.
Kryterium przydzielenia zadań jednostkom samorządowym jest efektywność ich wykonywania (wg zasady subsydiarności).
Rodzaje zadań:
własne (wykonywane w imieniu własnym i na własny rachunek) :
obligatoryjne,
fakultatywne.
zlecone (wykonywane w imieniu i na rzecz zlecającego - państwa).
Zadania gminy (wg art. 7 ustawy o samorządzie gminnym):
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
18) promocji gminy,
19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Zadania powiatu - art. 4 ust. 1 ustawy powiatowej, zadania województwa - art. 2 ust. 2 ustawy wojewódzkiej (uwaga w tym przypadku nie ma listy zadań).
Konstytucja w art. 167 ust. 1 gwarantuje jednostkom samorządowym udział w dochodach publicznych w wysokości odpowiadającej ich zadaniom.
Formy realizacji zadań:
akty normatywne, w tym dotyczące zarządu mieniem oraz korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
akty planowania,
akty indywidualne (administracyjne),
czynności cywilnoprawne (umowy),
porozumienia administracyjne,
inne formy działania.
Uwaga!!! - wszystkie stosowane formy realizacji zadań muszą być zgodne z prawem.
Gmina
Podstawowa i najważniejsza jednostka samorządu terytorialnego, a do końca 1998r. jedyna. Utworzona z mocy prawa przez mieszkańców gminy.
Gmina posiada osobowość prawną.
Uprawnienia do tworzenia, łączenia, dzielenia i likwidowania gmin posiada Rada Ministrów.
Władze gminy:
mieszkańcy,
Rada Gminy,
wójt, (burmistrz, prezydent).
Uwaga!! - zarząd gminy nie będzie organem gminy od najbliższych wyborów 27 października.
Uwaga! - działalność organów gminy (zwłaszcza wójta i Rady) jest jawna i może być ograniczona tylko ustawą. Musi to być dokonane wyraźnie. Nie może wynikać z interpretacji przepisów.
Ad. a
Najwyższa władza w gminie. Ujawnia swoją wolę w trakcie wyborów, referendum oraz konsultacji (nie mają charakteru wiążącego, służą jedynie wyrażeniu stanowiska mieszkańców).
Ad. b
Rada gminy jest organem stanowiąco-kontrolnym. Jest wybierana w wyborach bezpośrednich przez mieszkańców na 4-letnią kadencję. Liczebność Rady zależy od wielkości gminy (min. 15). Rada rozstrzyga o sprawach gminy nie zastrzeżonych dla referendum, w tym uchwala budżet, programy gospodarcze, podejmuje uchwały dot. spraw majątkowych (jeśli czynność ma przekraczać zakres zwykłego zarządu, np. emisja obligacji, nabycie lub zbycie nieruchomości gruntowych) oraz podejmuje uchwały w sprawach podatków i opłat lokalnych. Rada powołuje również skarbnika, który jest głównym księgowym gminy.
Rada działa sesyjnie. Na jej czele stoi przewodniczący, którego wspomaga 1-3 v-ce przewodniczących.
W celu wykonywania działalności kontrolnej Rada powołuje Komisje Rewizyjną. Jest to jedyna komisja, która musi być powołana.
Ad. c
Jest organem wykonawczym wybieranym w wyborach powszechnych
i bezpośrednich (po raz pierwszy 27.X.), wykonuje uchwały Rady oraz zadania nałożone na gminę przez ustawy, w tym gospodaruje mieniem komunalnym oraz odpowiada za wykonanie budżetu. Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy.
Jednostki pomocnicze gminy:
sołectwo (na obszarach wiejskich); organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie, a wykonawczym sołtys,
rada osiedla (dzielnicy) jest organem uchwałodawczym w osiedlach (dzielnicach), a wykonawczym jest zarząd.
Przewodniczący jednostki pomocniczej może brać udział w posiedzeniach Rady Gminy, ale bez prawa głosu.
W gmina mogą istnieć inne jednostki pomocnicze przewidziane statutem.
Powiat
Jest lokalną wspólnotą samorządową utworzoną przez mieszkańców powiatu. Posiada osobowość prawną. Wykonuje zadania o charakterze ponadgminnym. Ustawa powiatowa wyróżnia dwa rodzaje powiatów:
ziemski - obejmuje graniczące ze sobą gminy,
grodzki (miasto na prawach powiatu).
Podobnie jak w przypadku gminy uprawnienia do tworzenia, łączenia, dzielenia i znoszenia powiatów posiada Rada Ministrów.
Zadania powiatu określa art. 4 ustawy powiatowej.
Władze powiatu:
mieszkańcy,
Rada Powiatu,
Zarząd Powiatu.
Działalność Rady i Zarządu jest jawna, a ograniczenie jawności może wynikać jedynie z bezpośrednio ustaw.
Ad. a
Najwyższa władza w powiecie. Ujawnia swoją wolę w trakcie wyborów, referendum oraz konsultacji (nie mają charakteru wiążącego, służą jedynie wyrażeniu stanowiska mieszkańców), przeprowadzane np. przy zmianach zasięgu terytorialnego powiatu.
Ad. b
Rada powiatu jest organem stanowiąco-kontrolnym. Jest wybierana
w wyborach bezpośrednich przez mieszkańców na 4-letnią kadencję. Liczebność Rady zależy od wielkości powiatu (min. 15 - max. 29). Rada rozstrzyga o sprawach powiatu nie zastrzeżonych dla referendum, w tym uchwala budżet, programy gospodarcze, podejmuje uchwały dot. spraw majątkowych (jeśli czynność ma przekraczać zakres zwykłego zarządu, np. emisja obligacji, zaciąganie długoterminowych kredytów i pożyczek, nabycie lub zbycie nieruchomości gruntowych) oraz podejmuje uchwały w sprawach podatków i opłat (mimo, że przewidziane w ustawie powiatowej, w praktyce nie występują).
Rada powołuje również skarbnika, który jest głównym księgowym powiatu. Rada kontroluje Zarząd oraz powiatowe jednostki organizacyjne poprzez powołaną Komisję Rewizyjną.
Rada działa sesyjnie. Na jej czele stoi przewodniczący, którego wspomaga 1lub 2 v-ce przewodniczących.
Ad. c
Jest kolegialnym organem wykonawczym, w którego skład wchodzi starosta, v-ce starosta i pozostali członkowie. Wybierany przez Radę powiatu w liczbie 3 - 5 osób. Zarząd wykonuje uchwały rady oraz zadania powiatu wynikające
z przepisów prawa, w tym przygotowuje i wykonuje budżet oraz gospodaruje mieniem powiatu.
Organem pomocniczym Zarządu jest starostwo powiatowe.
Województwo
Jest regionalną wspólnotą samorządową utworzoną przez mieszkańców województwa. Posiada osobowość prawną. Wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim nie zastrzeżone dla administracji rządowej. Jego działalność nie może naruszać samodzielności gminy i powiatu. Przepisy nie przewidują procedury tworzenia, łączenia lub znoszenia województw, a jedynie korektę podziału na województwa.
Władze powiatu:
mieszkańcy,
Sejmik Województwa,
Zarząd Województwa.
Ad. a
Najwyższa władza w województwie. Ujawnia swoją wolę w trakcie wyborów, referendum oraz konsultacji (nie mają charakteru wiążącego, służą jedynie wyrażeniu stanowiska mieszkańców).
Ad. b
Sejmik województwa jest organem stanowiąco-kontrolnym. Jest wybierany w wyborach bezpośrednich przez mieszkańców na 4-letnią kadencję. Liczebność sejmiku zależy od wielkości województwa (min. 30). Wyłączne uprawnienia Sejmiku określone są w art. 18 ustawy wojewódzkiej, w tym uchwalanie budżetu i układu wykonawczego budżetu, strategii województwa, programów wojewódzkich, podejmowanie uchwały dot. spraw majątkowych (jeśli czynność ma przekraczać zakres zwykłego zarządu, np. emisja obligacji, zaciąganie długoterminowych kredytów i pożyczek, nabycie lub zbycie nieruchomości gruntowych) oraz podejmowanie uchwał
w sprawach podatków i opłat (mimo, że przewidziane w ustawie wojewódzkiej, w praktyce nie występują), czy określanie zasad udzielania dotacji z budżetu województwa. Sejmik powołuje również skarbnika, który jest głównym księgowym województwa. Sejmik kontroluje Zarząd oraz wojewódzkie jednostki organizacyjne poprzez powołaną Komisję Rewizyjną.
Sejmik działa sesyjnie. Na jego czele stoi przewodniczący, którego wspomaga 1- 3 v-ce przewodniczących.
Ad. c
Jest 5-cio osobowym kolegialnym organem wykonawczym, w którego skład wchodzi marszałek, 1 lub 2 v-ce marszałków i pozostali członkowie. Wybierany przez Sejmik województwa. Zarząd wykonuje uchwały Sejmiku oraz zadania powiatu wynikające z przepisów prawa, nie zastrzeżone dla Sejmiku i innych jednostek organizacyjnych województwa, m.in. gospodaruje mieniem województwa oraz przygotowuje i wykonuje budżet.
Organem pomocniczym Zarządu jest urząd marszałkowski i inne wojewódzkie jednostki organizacyjne.