Podział rodziny w ujęciu socjologicznym.
Rodzina jako grupa społeczna to związek intymnego i wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w których akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.
Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według odmiennych kryteriów:
a)formalnego lub nieformalnego związku cywilnego stanowiącego trzon rodziny
-najczęściej małżeństwa mogą mieć charakter monogamii(Małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety. Współcześnie najpopularniejszy typ małżeństwa rozpowszechniony wraz z ekspansją cywilizacji zachodnioeuropejskiej.) lub poligamii(Wielomałżeństwo, więcej niż dwoje partnerów. Wśród form poligamii wyróżniamy:
pologynia- (wielożeństwo); związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami.
poliandrie - (wielomęstwo) związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami)
-konkubinatu- związek dwóch osób podobny do małżeństwa tyle , ze nieformalny, co oznacza brak cywilnego lub religijnego usankcjonowania tego związku. Są to zarówno pary mieszane jak i homoseksualne.
-związku partnerskiego-„ formalny związek partnerski” forma alternatywna dla małżeństwa cywilnego, nadająca cześć lub te same prawa dla partnerów dowolnej płci co małżeństwo cywilne dla małżonków. Nie ma charakteru ślubu.
b)dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne (system pokrewieństwa , w którym dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy ojca i pozostają jej członkami przez całe życie. Przekłada się to np. na dziedziczenie nazwisk, przywilejów, majątku itp. — po krewnym ze strony ojca, a nie matki (tj. nie tylko od samego ojca), matrylinearne(system pokrewieństwa, w którym dzieci automatycznie po urodzeniu włączane są do grupy matki pozostają jej członkami przez całe życie (zasada matrylinearności), bilateralne(dziedziczeniem bilateralnym nazywa się dziedziczenie dwustronne, po linii ojca i matki.).
c)rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny(Władza należy głównie do matki i żony), patriarchalny(Władza i prestiż należą głównie do ojca i męża) lub partnerski(gdy kobieta i mężczyzna dzielą prawa i obowiązki wynikające z uczestnictwa w życiu rodzinnym).
d) ze względu na reguły zamieszkanie możemy mówić o rodzinie matrylokalnej(Małżeństwo zamieszkuje w domu rodzinnym żony. Mężczyzna włączony zostaje do grupy w której żyje żona), patrylokalnej(Małżeństwo zamieszkuje w domu rodzinnym męża. Kobieta włączona zostaje do grupy w której żyje mąż) lub neolokalnej(Występuje najczęściej w nowoczesnych społeczeństwach. Małżeństwo zamieszkuje osobno od rodziców we własnym domu.)
Współczesne społeczeństwa wykształciły tak zwane alternatywne formy rodziny takie jak:
rodzina niepełna- dziecko wychowywane przez jednego z rodziców, na skutek długotrwałej nieobecności jednego z rodziców. W zależności od charakteru nieobecności- okresowo, czasowo, stale niepełna.
rodzina zstępcza- forma prawnej opieki nad dzieckiem z domu dziecka, w przypadku rodzin zastępczych nie jest konieczne pozbawienie praw rodzicielskich rodziców biologicznych. Rodziną zastępczą może zostać małżeństwo lub osoba samotna. Muszą spełniać warunki: polskie obywatelstwo, niekaralność, unormowane warunki mieszkaniowe, stałe źródło dochodów, stan zdrowie umożliwiający sprawowanie opieki , odbycie szkolenia dla rodzin zastępczych.. Podział rodzin zastępczych:
na spokrewnienie opiekunów i dzieci- spokrewnione i niespokrewnione
na ilość przyjętych dzieci- zawodowa( opieka nad co najmniej 3 dzieci), niezawodowa( opieka nad 1 lub 2 dzieci)
rodzina zrekonstruowana- rodzina uzupełniona w wyniku nowego związku małżeńskiego osamotnionego współmałżonka.
rodzina oparta o związek homoseksualny- rodzicielstwo lesbijek i gejów, dotyczy wychowanie dzieci przez rodziców homo lub biseksualnych.
rodzinny dom dziecka- jest to ośrodek wychowawczy dla osieroconych luba pozbawionych opieki rodzicielskiej dzieci oraz młodzieży do 18 roku życia. Zorganizowany w naturalnych rodzina zastępczych lub domach rodzinnych.
Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu rodzinę określa się jako nuklearną(w genealogii to rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa. Rodzina wielka to ogół osób o których wiadomo, że są spokrewnieni lub spowinowacenie chociażby w linii bocznej.
H. Januszek, J., Sikora: Postawy socjologii.