|
lata 50. - brytyjski filozof J.L.Austin zaproponował rozróżnienie między wypowiedzią kontatywną a performatywną;
konstatacje - wypowiedzi stwierdzające, opisujące jakiś stan rzeczy, mogące być prawdziwymi lub fałszywymi;
performatywy - są wykonaniem czynności, do której się odnoszą, nie mogą być ani prawdziwe ani fałszywe;
mogą być stosowne lub niestosowne, fortunne lub niefortunne;
rozróżnić je można dodając „niniejszym”, „tym samym”;
język nie tylko zdaje relacje, ale działa sam w sobie;
każda wypowiedź może być „utajonym” performatywem;
krytycy literatury przyjęli pojęcie performatywu, jako pomocnego przy charakteryzowaniu dyskursu literackiego;
wypowiedź literacka także stwarza stan rzeczy:
powołuje do życia bohaterów i ich działania;
powołuje do życia idee i pojęcia;
wypowiedź performatywna wysuwa na 1st plan użycie języka, przedtem uważane za marginalne;
fortunność wypowiedzi literackiej postrzeganej jako performatyw wiąże się z powiązaniami z konwencją gatunku a nawet byciem wydaną, czytaną i uznawaną za dzieło literackie;
Austin wyróżnia p. poważne i niepoważne;
możliwość powtarzania jest jedną z podstawowych cech języka;
rozpoznawanie wyrażeń performatywnych;
j. Performatywny nie przekazuje informacji, lecz dokonuje różnych akcji, przez powtarzanie różnych praktyk dyskursywnych bądź sposobów działania;
akt polityczny i literacki zależą od połączenia konstatacji z performatywem - wiarygodność aktu poparta jest stworzenie stanu, do którego akt się odnosi;
konstatacja - wypowiedź roszcząca sobie pretensje do przedstawiania rzeczy takimi, jakie są;
performatyw - zabiegi retoryczne, akty językowe, podważające owe roszczenia przez narzucanie owych kategorii językowych, powoływanie czegoś do życia, organizowanie świata;
performatywna teoria płci i seksualności Judith Butler - płeć to nie to, czym się jest tylko co się robi;
performatyw pozwala ujmować dotychczas lekceważony aspekt języka;
powtórzenie jakiejś formuły sprawia, że coś się zdarzyło;
performatyw to model myślenia o najistotniejszych procesach społecznych:
istota tożsamości i sposób jej kształtowania;
funkcjonowanie norm społecznych;
stosunek przemian jednostkowych do przemian społecznych;
dzieło literackie tworzy rzeczywistość i istnieje poprzez powtarzalność;
|