System parlamentarno-gabinetowy (system mieszany, pół prezydencki)

Jest to układ stosunków między parlamentem a egzekutywą (głową państwa i rządem), w którym rząd z premierem na czele jest powołany i odwołany przez głowę państwa (prezydenta) , a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania).

Egzekutywa ma też prawo rozwiązywać parlament. Rząd jest powoływany spośród przedstawicieli partii (lub koalicji) mającej większość w parlamencie. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, ponoszą ja natomiast członkowie rządu kontrasygnujący jej akty urzędowe.

W systemie tym są 3 ośrodki władzy:

- prezydent

- parlament

- rząd

Prezydent wybierany jest na 5-cio letnią kadencję z możliwością jednokrotnej reelekcji Wybierany jest przez naród w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich.

Kompetencje prezydenta:

- jest najwyższym przedstawicielem państwa,

- stoi na straży suwerenności oraz porządku państwa,

- czuwa nad przestrzeganiem konstytucji,

- jest gwarantem ciągłości i władzy państwowej,

- określa kierunki polityki wewnętrznej i zewnętrznej państwa,

- jest zwierzchnikiem sił zbrojnych,

- powołuje i odwołuje premiera, a na jego wniosek powołuje ministrów,

- wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w konstytucji oraz w

ustawach

Kompetencje prezydenta określa art. 126 oraz art. 127 konstytucji RP

Kompetencje prezydenta wobec parlamentu:

- możliwość interwencji w ewentualnym konflikcie między rządem a parlamentem,

- możliwość zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,

- możliwość zarządzania referendum ogólnokrajowego (art. 125 ust.2)

- zwołuje 1 posiedzenie

- możliwość skrócenia kadencji parlamentu (art. 155, ust.2, art.225 )

- posiada prawo inicjatywy ustawodawczej

- posiada prawo podpisywania ustaw

- ma możliwość zgłaszania weta w celu sprawdzenia czy ustawa jest zgodna z konstytucją. Weto

prezydenckie ma charakter zawieszający,

- występuje z wnioskiem do sejmu o powołanie prezesa NBP.

Kompetencje Prezydenta wobec Rady Ministrów (Rządu)

- powołuje on Radę Ministrów (atr.154 ),

- odbieranie przysięgi od Rady Ministrów,

- możliwość dokonywania zmian w Radzie Ministrów,

- możliwość przyjmowania dymisji Rady Ministrów (art.162),

- zwoływanie Rady Gabinetowej (art.141)

- możliwość wystąpienia do sejmu z wnioskiem o pociągniecie do odpowiedzialności członka Rady Ministrów i postawienie go przed Trybunałem Stanu.

Parlament jest to najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej.

W Polsce parlament składa się z dwóch izb:

• Sejm - izba niższa

• Senat- izba wyższa.

Sejm - 460 posłów, Senat - 100 senatorów) wybierany w bezpośrednich, powszechnych, równych, tajnych i proporcjonalnych wyborach parlamentarnych na 4-letnią kadencję od dnia pierwszego posiedzenia.

Kompetencje parlamentu:

Podstawową funkcją jest uchwalanie ustaw (funkcja ustawodawcza). Polega ona na obowiązku parlamentu do stanowienia ustaw jako podstawowych i powszechnie obowiązujących aktów prawnych. Sejm może upoważnić Radę Ministrów do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, ale tylko w określonym zakresie i na określony czas. Ustawą można uregulować każdą sprawę w państwie. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych. Sejm podejmuje niektóre decyzje w drodze uchwały, np. zarządza referendum, przyjmuje założenia polityki finansowej państwa. Do uprawnień sejmu należy także podejmowanie uchwał o wprowadzeniu stanu wojennego. Funkcja kreacyjna polega na uczestnictwie w powoływaniu ministrów na niektóre stanowiska państwowe i odwoływaniu z nich. Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu. Na wniosek Prezydenta Sejm powołuje i odwołuje prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz pierwszego prezesa Sądu Najwyższego Na wniosek Marszałka lub grupy posłów (35) Sejm powołuje i odwołuje prezesa Najwyższej Izby Kontroli i powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich. Sejm wybiera członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Sądownictwa oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Kompetencje Parlamentu wobec Rządu:

- udzielanie rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa,
- odbieranie i rozpatrywanie sprawozdań z działalności i pracy rządu.
- interpelacje i zapytania poselskie kierowane do Premiera lub poszczególnych ministrów,
- wyrażanie Radzie Ministrów lub poszczególnym ministrom wotum nieufności bezwzględną większością głosów.
- prowadzenie kontroli problemowych.

Rząd

Rada Ministrów zwana popularnie rządem . Jest to organ kolegialny władzy wykonawczej w większości krajów, w których funkcjonuje parlamentarno-gabinetowy system polityczny. Przewodniczący rady ministrów jest zazwyczaj nazywany premierem (pierwszym ministrem),

W krajach o systemie parlamentarno-gabinetowym rząd jest wyłaniany i odpowiedzialny przed parlamentem.

Zgodnie z obowiązującą Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani Wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prezes oraz Wiceprezesi Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra lub przewodniczącego komitetu (art. 147 Konstytucji).

Organizację i tryb pracy Rady Ministrów reguluje Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.)

Kompetencje Rady ministrów:

Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych oraz samorządu terytorialnego (art. 146 ust. 2 Konstytucji).

- prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej (art. 146 ust. 1 Konstytucji),

- kieruje administracją rządową (art. 146 ust. 3 Konstytucji),

- w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach, na podstawie art. 146 ust. 4 Konstytucji, w szczególności:

- zapewnia wykonanie ustaw,

- wydaje rozporządzenia,

- koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

- chroni interesy Skarbu Państwa,

- uchwala projekt budżetu państwa,

- kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

- zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

- zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

- zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

- określa organizację i tryb swojej pracy.

1

---