Temat: Zasady: poglądowości i przystępności
w nauczaniu.
Zasady nauczania - to ogólne normy postępowania dydaktycznego, które określają jak należy realizować cele kształcenia. Przestrzeganie tych norm pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy oraz wdrażać do samokształcenia.
Podział zasad nauczania wg Kupisiewicza:
- Zasada poglądowości,
- Zasada przystępności w nauczaniu,
- Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - uczenia się,
- Zasada systematyczności,
- Zasada trwałości wiedzy uczniów,
- Zasada operatywności wiedzy uczniów,
- Zasada wiązania teorii z praktyką.
Zasada poglądowości
Inaczej nazywana zasadą bezpośredniości, jest to jedna z najwcześniej sformułowanych, a zarazem najpowszechniej uznawanych zasad nauczania. Wskazuje ona na konieczność zdobywania wiedzy poprzez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy środków dydaktycznych (tj. modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele). Funkcją tej zasady jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania. Jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania-uczenia się wszelkiego werbalizmu, tj. zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, ale często nie znane uczniom wyrazy.
Zasada przystępności w nauczaniu
Z zasady przystępności w nauczaniu, którą nazywa się inaczej zasadą stopniowania trudności, jest to jedna z najbardziej popularnych zasad nauczania dostosowanych do stopnia rozwoju i możliwości uczniów. Z tej zasady wynika szereg bardziej od niej szczegółowych reguł dydaktycznych. Komeński sformułował następujące reguły:
1. W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla ucznia bliskie, do tego, co dalsze.
W świetle tej reguły zrozumiałe stają się koncepcje programowe, których twórcy zalecają, aby uczniowie najpierw uczyli się historii kraju ojczystego, a dopiero później historii powszechnej; najpierw zaznajamiali się z geografią regionu, w którym mieszkają, a dopiero później uczyli się geografii ojczystego kraju i państw sąsiednich itd.
2. W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów łatwiejsze, do tego, co trudniejsze
Rygorystyczne przestrzeganie tej reguły dydaktycznej jest koniecznym warunkiem skuteczności wszelkiej pracy dydaktyczno-wychowawczej, niezależnie od jej szczebla. Stawianie uczniom wymagań, którym nie mogą sprostać niszczy pozytywną motywację uczenia się, a więc stanowi poważną przeszkodę w realizacji programów nauczania. Z kolei wymagania zbyt niskie nie mobilizują dzieci i młodzieży do wysiłku, który w procesie nauczania-uczenia się, podobnie zresztą jak w każdej innej pracy, decyduje o ostatecznych wynikach. Stopniowanie natomiast trudności zadań zalecanych uczniom do wykonania sprawia, że mogą oni pracować optymalnie, niejako zbliżając się do granicy swoich możliwości. W tym celu nauczyciel musi dobrze poznać wszystkich swoich wychowanków, interesować się ich pracą, wnikać w przyczyny napotykanych w niej trudności oraz właśnie dzięki stopniowemu podwyższaniu Wymagań pomagać im je przezwyciężać.
3. W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest uczniom znane, do tego, co nowe i nie znane.
Poprawna realizacja tej reguły dydaktycznej nakłada na nauczyciela obowiązek gruntownego poznania zasobów wiedzy wyjściowej, jakimi. uczniowie dysponują w chwili przystępowania do realizacji danych zagadnień. Często bowiem okazuje się, że wskutek luk i braków w wiadomościach uprzednio przez uczniów opanowywanych w szkole, praca nad nowym tematem jest utrudniona, a nawet niemożliwa.
4. W procesie nauczania-uczenia się należy uwzględniać różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów
Nieprzestrzeganie reguły indywidualizacji treści i tempa uczenia się wywiera szczególnie niekorzystny wpływ na postępy w nauce uczniów słabych, aczkolwiek również uczniom zdolnym uniemożliwia uzyskanie optymalnych wyników, a w efekcie hamuje ich pełny rozwój.