KOSZTY

W jednostkach gospodarczych oprócz operacji bilansowych, występuje również wiele operacji związanych z powstawaniem wyniku finansowego działalności.

Osiąganie wyniku finansowego wiąże się z takimi procesami gospodarczymi, jak ponoszenie przez jednostkę kosztów i strat oraz uzyskiwanie przychodów i osiąganie zysków.

Aby zrozumieć zasady ewidencji operacji wynikowych, należy wyjaśnić znaczenie podstawowych kategorii ekonomicznych wpływających na wynik finansowy.

Każda działalność gospodarcza polegająca na wytwarzaniu wyrobów lub świadczeniu usług wymaga zaangażowania siły roboczej oraz różnorodnych zasobów majątkowych.

Siła robocza oraz zasoby majątkowe przedsiębiorstwa podlegają procesowi zużycia. Kategorią ekonomiczną oznaczającą wyrażone w jednostkach naturalnych zużycie siły roboczej (np. w roboczogodzinach) oraz zasobów majątkowych przedsiębiorstwa (w kilogramach, sztukach lub metrach) są nakłady.

Aby poszczególne nakłady mogły być przedmiotem agregacji, muszą one być wyrażone w jednostkach wartościowych, czyli w pieniądzu. Wartościowe wyrażenie nakładów jest możliwe dzięki określonym cenom czynników produkcji. W tej sposób dochodzimy do pojęcia kosztów.

Koszty - są kategorią ekonomiczną, która oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość pracy ludzkiej oraz zasobów majątkowych przedsiębiorstwa zużytych w danym okresie w celu wytworzenia wyrobów, świadczenia usług i sprawowania funkcji.

Istotą kosztów jest więc wykorzystanie różnych czynników, wyrażone w jednostkach wartościowych. Zużycie to musi być jednak związane ze zwykłą działalnością przedsiębiorstwa, która obejmuje wszystkie fazy procesu gospodarczego, a więc zaopatrzenie, produkcję, sprzedaż i zarządzanie.

Od pojęcia kosztów należy rozróżnić pojęcie wydatków.

Przez wydatki rozumie się rozchód środków pieniężnych z kasy lub banku, wydatkowanych w celu zapłaty za określone dobra lub usługi oraz w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki.

Pojęcie wydatku jest szersze od pojęcia kosztu. Nie wszystkie wydatki ponoszone przez podmiot gospodarczy są dla niego kosztem.

Wydatkami nie prowadzącymi do powstania kosztów będą przykładowo:

• spłata zaciągniętego kredytu bankowego,

• wpłata do budżetu podatku dochodowego (opodatkowanie zysku),

• wpłata przez przedsiębiorstwa państwowe dywidendy od funduszu założycielskiego (płatna z góry).

Wydatek i koszt mogą występować:

- jednocześnie (zapłata gotówką za usługi transportowe)

lub

- oddzielnie (zakup materiałów, które zostaną skierowane do magazynu jest wydatkiem, natomiast pobranie ich z magazynu do produkcji jest kosztem).

Funkcjonowanie kont wynikowych

Ze względu na charakter procesów gospodarczych ujmowanych na kontach wynikowych można wyróżnić następujące ich rodzaje:

1. konta kosztów,

2. konto strat nadzwyczajnych,

3. konta przychodów,

4. konto zysków nadzwyczajnych,

5. konto wyniku finansowego.

Dt Kapitały (fundusze) CT

- +

koszty i straty nadzwyczajne przychody i zyski nadzwyczajne

Dt Koszty i straty nadzwyczajne Ct Dt Przychody i zyski nadzwyczajne Ct

Sp x - - Sp x

+ +

Konta kosztów i strat nadzwyczajnych funkcjonują jak konta aktywne.

Konta przychodów i zysków nadzwyczajnych funkcjonują jak konta pasywne.

Konta kosztów nie mają sald.

Sumy poniesionych kosztów i strat oraz osiągniętych przychodów oraz zysków zgromadzone na kontach wynikowych w ciągu okresu sprawozdawczego podlegają przeniesieniu pod koniec tego okresu na konto odzwierciedlające ostateczny wynik finansowy działalności jednostki gospodarczej.

Szczególnym kontem jest konto wynik finansowy. Konto to służy do ustalenia wyniku finansowego netto oraz jest podstawą do sporządzenia drugiego, oprócz bilansu, elementu rocznego sprawozdania finansowego, jakim jest rachunek zysków i strat.

Na koncie „wynik finansowy” odbywa się porównanie osiągniętych przychodów i zysków z poniesionymi kosztami i stratami.

Dt Wynik finansowy CT

Przeniesienie kosztów Przeniesienie przychodów

Przeniesienie strat Przeniesienie zysków

nadzwyczajnych nadzwyczajnych

Obowiązkowe obciążenia

wyniku finansowego

Obroty debetowe Obroty kredytowe

Sk. Zysk netto Strata netto Sk.

Saldo końcowe konta „wynik finansowy” może mieć dwojakiego rodzaju charakter:

1. salda debetowego, oznaczającego stratę netto,

2. salda kredytowego, oznaczającego zysk netto.

Zysk netto jest wykazywany w bilansie w pasywach jako wielkość dodatnia zwiększająca kapitały własne.

Strata netto natomiast jest wykazywana w bilansie jako wielkość ujemna zmniejszająca kapitał własny.

Przez zysk netto (lub stratę netto) bilans jest powiązany z rachunkiem zysków i strat.

Klasyfikacja kosztów

Jednym z najważniejszych warunków uzyskania wiarygodnych i użytecznych informacji o kosztach ponoszonych w jednostce gospodarczej jest właściwe dobranie i określenie obiektów odniesienia kosztów.

Obiektami odniesienia kosztów są wyodrębnione w przedsiębiorstwie według określonych kryteriów, jednostki, dla których należy gromadzić i ustalać koszty w systemie ewidencyjnym rachunkowości. Najczęściej obiekty odniesienia kosztów są wyodrębnione pod względem:

- rodzajowym,

- podmiotowym,

- funkcjonalnym,

- przedmiotowym,

- czasowym.

Wskazanie obiektów określenia kosztów jest podstawą podziału kosztów przedsiębiorstwa na określone składniki.

Podział tych kosztów na odrębne składniki oraz łączenie tych składników w odpowiednie grupy jest istotą klasyfikacji kosztów.

Koszty najczęściej klasyfikuje się w trzech układach, a mianowicie:

• układzie rodzajowym,

• układzie kalkulacyjnym,

• układzie funkcjonalnym.

4

---