Istota operacji wynikowych

Operacje wynikowe są to operacje wpływające bezpośrednio na wynik finansowy jednostki gospodarczej.

Wynik finansowy jest to wyrażony w pieniądzu rezultat działalności jednostki gospodarczej w pewnym okresie (miesiąca, roku obrachunkowego). Może on być wielkością dodatnią i wtedy stanowi zysk lub też może być wielkością ujemną i wówczas stanowi on stratę.

Kategorie wpływające na wynik finansowy jednostki to:

1. przychody,

2. koszty,

3. zyski nadzwyczajne,

4. straty nadzwyczajne,

5. obowiązkowe obciążenia wyniku brutto.

Do operacji wynikowych należą zatem operacje powodujące:

• osiągnięcie przez jednostkę przychodów lub zysków nadzwyczajnych,

• poniesienie kosztów lub strat nadzwyczajnych,

• oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.

Koszty, straty nadzwyczajne i obciążenia wyniku finansowego wpływają ujemnie na wynik finansowy, natomiast przychody i zyski nadzwyczajne wpływają na wynik finansowy dodatnio.

Klasyfikacja operacji wynikowych:

	Operacje wynikowe
- koszty + przychody	NORMALNE
- straty nadzwyczajne + zyski nadzwyczajne	NADZWYCZAJNE
- obowiązkowe obciążenia wyniku brutto	PODATKOWE

PRZYCHODY

Przychody definiowane są jako:

• uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,

• o wiarygodnie określonej wartości,

• w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Osiągane przez jednostkę przychody z działalności gospodarczej obejmują:

1. przychody z działalności operacyjnej,

2. przychody finansowe.

Przychody z działalności operacyjnej są to przychody związane z operacyjną działalnością (zgodną ze statutem) danej jednostki. Składają się na nie:

1. przychody ze sprzedaży,

2. pozostałe przychody operacyjne.

Do przychodów ze sprzedaży, w zależności od tego, co stanowi przedmiot działalności operacyjnej jednostki zalicza się:

1. przychody ze sprzedaży produktów:

• wyrobów gotowych - w jednostkach przemysłowych,

• robót budowlano-montażowych - w jednostkach wykonawstwa budowlanego,

• usług - w jednostkach prowadzących działalność usługową.

1. przychody ze sprzedaży towarów (i materiałów).

Pozostałe przychody operacyjne to przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki. Do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się m.in.:

1. przychody ze zbycia aktywów niefinansowych, np. środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych,

2. przychody z likwidacji środków trwałych, np. odzyski w postaci złomu, części zapasowych, materiałów budowlanych,

3. dotacje, subwencje,

4. odpisane przedawnione, nieściągalne lub umorzone zobowiązania,

5. wartość rozwiązanych rezerw z wyjątkiem rezerw dotyczących przychodów finansowych,

6. otrzymane odszkodowania, kary, grzywny i odszkodowania nie związane z nieterminową regulacją należności,

7. otrzymane darowizny.

Przychody finansowe to przychody osiągane przez jednostkę z tytułu przeprowadzanych operacji finansowych. Zalicza się tu w szczególności:

1. przychody z tytułu dywidend od akcji obcych,

2. dyskonta od weksli obcych,

3. przychody z tytułu odsetek, wkładów bankowych lub pożyczek,

4. przychody ze sprzedaży aktywów finansowych,

5. dodatnie różnice kursowe składników majątku wyrażonego w walutach obcych,

6. otrzymane lub naliczone odsetki za nieterminową regulację należności,

7. wartość umorzonych zaciągniętych kredytów lub pożyczek,

8. wartość sprzedanych wierzytelności,

9. odpisy aktualizujące wartość inwestycji - powodujące ich wzrost.

KOSZTY

Koszty definiowane są jako:

• uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,

• o wiarygodnie określonej wartości,

• w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Klasyfikacja kosztów:

I wg rodzaju (zespół IV) - są to koszty grupowane z punktu widzenia ich treści ekonomicznej:

1. amortyzacja

Umorzenie to równowartość zużycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, korygująca ich wartość początkową (czyli brutto) do wartości netto. Natomiast amortyzacja to równowartość zużycia zaliczana w koszty. Z tego względu kwota umorzenia jest równa kwocie amortyzacji środków trwałych/WNiP.  

2. zużycie materiałów i energii,

Zużycie materiałów i energii obejmuje przede wszystkim: zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych, paliwa, opakowań, części zamiennych maszyn i urządzeń, materiałów biurowych, energii elektrycznej.

3. usługi obce,

Do tego rodzaju usług zalicza się przede wszystkim świadczone przez inne jednostki usługi z zakresu transportu, remontów, itp.

4. podatki i opłaty,

Podatki i opłaty stanowią koszty jednostki z tytułu obciążeń o charakterze publiczno-prawnym. Zalicza się tu w szczególności:

• podatek akcyzowy,

• podatek od towarów i usług (podatek VAT) naliczony w części nie podlegającej rozliczeniu z podatkiem należnym,

• podatek należny od importu usług,

• podatek od nieruchomości,

• podatek od środków transportu,

• podatek należny od kosztów reprezentacji i reklamy,

• opłatę skarbową, notarialną

• opłatę za korzystanie ze środowiska naturalnego,

• opłatę za użytkowanie wieczyste gruntów,

• opłatę na fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

1. wynagrodzenia,

Koszty wynagrodzeń obejmują wypłaty pieniężne oraz równowartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty wypłacane lub wydawane pracownikom za wykonaną pracę w ramach umowy zawartej z jednostką.

Wynagrodzenie brutto podlega różnorodnym obciążeniom. Wyróżniamy obciążenia obligatoryjne (podatek dochodowy od osób fizycznych, składka na ubezpieczenie społeczne) oraz dobrowolne (składka ubezpieczeniowa - np. na życie, składka na rzecz związków zawodowych).

2. ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,

3. pozostałe koszty rodzajowe

Zalicza się tu w szczególności:

• koszty podróży służbowych,

• ubezpieczenia rzeczowe oraz od odpowiedzialności cywilnej,

• koszty reprezentacji i reklamy.

II wg ich struktury wewnętrznej:

1. proste - składają się z jednego rodzaju kosztów, np. amortyzacja,

2. złożone - można je rozłożyć w ramach danej jednostki na koszty proste, np. koszt usług transportowych własnych można rozłożyć na zużycie paliwa, amortyzację, wynagrodzenia.

III wg stopnia zależności od wielkości produkcji:

1. stałe - kształtują się niezależnie od wielkości produkcji np. koszty wynajmu lokalu,

2. zmienne - zależą od wielkości produkcji, np. zużycie materiałów.

IV wg sposobu odniesienia na wytworzone produkty:

1. bezpośrednie - na podstawie odpowiednich dokumentów dadzą się przypisać do konkretnych produktów lub do jakiejś grupy produktów,

2. pośrednie - dotyczą kilku lub wszystkich produktów czy usług.

V ze względu na ich związek z osiągniętymi przychodami:

1. koszty uzyskania przychodu,

2. koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodu.

VI ze względu na miejsce powstawania kosztu:

1. wydziałowe,

2. zarządu,

3. zakupu,

4. sprzedaży.

VII ze względu na podział kosztów w ujęciu rachunku zysków i start:

Osiągane przez jednostkę koszty obejmują:

1. koszty operacyjne,

2. koszty finansowe.

Koszty operacyjne są to koszty związane z operacyjną działalnością (zgodną ze statutem) danej jednostki.

Składają się na nie:

• koszty działalności operacyjnej,

• pozostałe koszty operacyjne.

• Do kosztów działalności operacyjnej należą:

1. koszty rodzajowe (zespół IV)

2. wartość sprzedanych towarów i materiałów.

• Do pozostałych kosztów operacyjnych zalicza się m.in:

1. wartość netto sprzedanych środków trwałych, środków trwałych w budo­wie i WNiP, a także wartość odpisanych środków trwałych w budowie, które nie dały zamierzo­nego efektu gospodarczego,

2. wartość netto oraz koszty likwidacji środków trwałych, WNiP w wyniku zdarzeń mieszczących się w granicach ogólnego ryzyka gospodarczego,

3. aktualizacja wartości nieprzydatnych środków trwałych, wartości niemate­rialnych i prawnych do cen sprzedaży netto,

4. wartość tworzonych rezerw na spodziewane straty,

5. odpisy aktualizujące wartość aktywów obrotowych np.: należno­ści,

6. odpisane przedawnione, umorzone lub nieściągalne należności, które nie zostały objęte odpisem aktualizacyjnym,

7. niedobory materiałów niezawinione ponad normy ubytków (mieszczące się w granicach norm to koszty rodzajowe - zużycie materiałów),

8. zapłacone kary, grzywny i odszkodowania nie związane z nieterminową regulacją zobowiązań lub stratami losowymi,

9. koszty postępowania sądowego lub egzekucyjnego,

10. przekazane darowizny.

Koszty finansowe są to koszty osiągane przez jednostkę z tytułu przeprowadzanych operacji finansowych. Zalicza się tu w szczególności:

1. wartość ewidencyjna sprzedanych udziałów i akcji, stanowiących długo-i krótkoterminowe aktywa finansowe,

2. odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek, a także odsetki od emitowanych przez jednostkę obligacji,

3. dyskonto od weksli własnych lub obcych dyskontowanych w banku,

4. ujemne różnice kursowe składników aktywów lub zobowiązań wyrażonych w walutach obcych,

5. zapłacone odsetki za nieterminową regulację zobowiązań,

6. odpisy korygujące wartość należności z tytułu operacji finansowych,

7. odpisy korygujące wartość wątpliwych naliczonych odsetek,

8. wartość netto sprzedanych wierzytelności,

9. odpisy aktualizujące wartość inwestycji - odpisy obniżające,

10. odsetki i dodatkowe opłaty od środków trwałych przyjętych w leasing finansowy.

VIII Koszty wg typów działalności (zespół V)

1. Koszty działalności podstawowej obejmują koszty bezpośrednie działalności podstawowej

• materiały bezpośrednie,

• paliwo i energia technologiczną,

• wynagrodzenia bezpośrednie i narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie,

• inne koszty bezpośrednie.

2) Koszty wydziałowe obejmują koszty pośrednie produkcji podstawowej (tzn. takie, których nie można przypisać na podstawie dokumentów źródłowych w sposób bezpośredni do jednostki wytwarzanego produktu), powstałe w wydziałach podstawowych.

Do kosztów wydziałowych zalicza się przede wszystkim koszty:

• amortyzacji oraz utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń, środków transportu wewnętrznego i narzędzi (konserwacja i remonty),

• kierowania wydziałem (płace i świadczenia dla pracowników z wyłączeniem pracowników bezpośrednio produkcyjnych),

• związane z tworzeniem ogólnych warunków pracy w wydziale (utrzymywanie pomieszczeń, oświetlenie, ogrzewanie, bezpieczeństwo i higiena pracy, itp.).

3) Koszty zakupu obejmują koszty zakupu materiałów, surowców i półfabrykatów nie objętych ceną zakupu, a ponoszonych przez jednostkę do momentu, gdy zapasy te zostaną przekazane do magazynu nabywcy. Są to koszty:

• przewozu,

• składowania,

• płace za-, prze- i wyładunkowe wraz z narzutami,

• ubezpieczenie materiałów w czasie transportu,

• prowizje dla pośredników,

• koszty opakowań nie nadających się do powtórnego użytku.

4) Koszty sprzedaży obejmują:

koszty związane ze sprzedażą wyrobów gotowych, półfabrykatów i materiałów ponoszone po ich wydaniu z magazynu - tj.:

• koszty dotyczące pakowania,

• koszty dotyczące za- , prze- i wyładunku,

• koszty przewozów

oraz koszty reklamy i udziału w targach.

5) Koszty działalności pomocniczej obejmują koszty działalności wspomagającej inne rodzaje działalności jednostki gospodarczej, a w szczególności działalność podstawową.

Wydziały produkcji pomocniczej zajmują się zatem wytwarzaniem usług i świadczeniem usług, głównie na wewnętrzne potrzeby przedsiębiorstwa, tj. na potrzeby wydziałów produkcji podstawowej, zaopatrzenia, zarządu i zbytu oraz innych wydziałów pomocniczych. Niekiedy występuje także sprzedaż wyrobów i usług produkcji pomocniczej na zewnątrz jednostki.

6) Koszty zarządu obejmują koszty związane z kierowaniem całokształtem działalności jednostki i jej obsługą jako całości oraz koszty nieprodukcyjne dotyczące: postojów, naturalnych ubytków oraz niedoborów powstałych na skutek błędnego pomiaru zużycia w magazynach materiałów.'

Typowe pozycje kosztów zarządu to:

1. podatek od nieruchomości,

2. podatek od środków transportowych służących zarządowi,

3. opłaty administracyjne,

4. wynagrodzenia pracowników zarządu,

5. koszty podróży służbowych pracowników zarządu,

6. koszty biurowe

7. koszty utrzymania magazynów, laboratoriów.

KOSZT A WYDATEK

Wydatek jest to każdy rozchód środków pieniężnych, niezależnie od celu tego rozchodu. Pojecie wydatku dotyczy zatem zarówno kosztów, strat nadzwyczajnych, jak i wydatków o innym charakterze.

Wzajemną relację pojęć koszt - wydatek można określić następująco: każdy koszt był, jest lub będzie wiązał się z wydatkiem, ale nie każdy wydatek będzie wiązał się z kosztem.

Wydatki, które nie są kosztami to np.:

1. rozchód środków pieniężnych o charakterze strat nadzwyczajnych,

2. spłaty kredytów,

3. wpłaty do budżetu z tytułu podatków, które nie mają charakteru kosztów, a więc podatku VAT w części podlegającej odliczeniu,

4. wypłaty pożyczek i zaliczek.

Koszt może wystąpić przed, po lub równolegle z wydatkiem, np.:

• przy zakupie gotówkowym materiałów składowanych w magazynie, najpierw jest wydatek, a koszt nastąpi później - w momencie wydania materiałów do zużycia (koszty rodzajowe: zużycie materiałów i energii),

• przy zakupie gotówkowym materiałów wydanych bezpośrednio do zużycia, wydatek i koszt występują równolegle,

• w przypadku, gdy zakupione materiały zostały już wydane do zużycia, a nie dokonano za nie jeszcze zapłaty, najpierw wystąpił koszt, a potem będzie wydatek.

KOSZT A NAKŁAD

Koszt wyraża się w jednostach pieniężnych, a nakład w jednostkach naturalnych.

Oznacza to, że nakład stanowi podstawę naliczania kosztów, wyrażoną w jednostkach naturalnych, podczas gdy koszt stanowi pieniężny wyraz nakładów.

ZYSKI I STRATY NADZWYCZAJNE

Zyski i straty nadzwyczajne powstają na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

W pozycji zyski nadzwyczajne ujmuje się uzyskane odszkodowania oraz gratyfikacje otrzymane w związku z wystąpieniem strat nadzwyczajnych. Typowe pozycje zysków nadzwyczajnych to:

• przychody ze sprzedaży zorganizowanej części podmiotu,

• otrzymanie odszkodowania za straty losowe,

• sprzedaż części majątku uszkodzonego na skutek zdarzeń losowych,

• obniżenie zobowiązań w wyniku postępowania układowego, naprawczego.

W pozycji straty nadzwyczajne ujmuje się straty spowodowane zdarzeniami losowymi - powódź, pożar, huragan, wojny, itp. Obejmują one wartość aktywów, które zostały utracone na skutek tych zdarzeń oraz skutki usuwania działań sił losowych. Przykłady strat nadzwyczajnych to:

• wartość netto sprzedanej zorganizowanej części podmiotu gospodarczego,

• koszty likwidacji rzeczowych składników majątku związanych ze zdarzeniem losowym,

• koszty postępowania układowego lub naprawczego.

OBOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA WYNIKU FINANSOWEGO

Należą tu następujące pozycje:

1. podatek dochodowy,

2. pozostałe obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego - obecnie obciążenia takie dotyczą zysku po opodatkowaniu w przedsiębiorstwach państwowych i jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa lub gminy.

10

PRZYCHODY

Przychody finansowe

Przychody z działalności operacyjnej

Pozostałe przychody operacyjne

Przychody ze sprzedaży

Przychody ze sprzedaży produktów

Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów

---