LIFO (metoda ceny (kosztu) najpóźniejszej) jest to metoda wyceny rozchodu zapasów, polegająca na księgowaniu rozchodu począwszy od ostatniej jednostki przyjętej do magazynu. Nazwa LIFO jest to skrót pochodzący od angielskiego określenia Last In, First Out - dosłownie: ostatnie weszło, pierwsze wyszło. Metoda ta może być wykorzystywana do wyceny materiałów, towarów oraz produktów.

Metody wyceny zapasów są ważne ze względu na fakt, że ceny zakupywanych materiałów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają się w czasie. Często zdarza się sytuacja, w której znajdujące się w magazynie jednostki zapasów były przyjmowane po różnych cenach. Wydając z magazynu zapas, przedsiębiorstwo musi zdecydować po jakiej cenie zaksięgować jego wydanie. Jeżeli nie jest prowadzona ewidencja szczegółowa zapasów, przedsiębiorstwo nie jest wstanie dokładnie wskazać, która ich część była przyjęta po której cenie. Wie jedynie ile zapasów zostało po danej cenie przyjęte. Przedsiębiorstwa przyjmują więc konkretny model wyceny, np. LIFO.

Zgodnie z modelem wyceny LIFO, w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiębiorstwo księguje wydanie w wartości ostatnio przyjętego towaru, a gdy jego ilość się wyczerpie, po cenie poprzedniej.

Przykład:

Załóżmy, że przedsiębiorstwo odnotowało następujące przyjęcia do magazynu

W magazynie znajduje się więc 350 sztuk zapasu o łącznej wartości 34.650 złotych. Jeśli teraz przedsiębiorstwo będzie chciało wydać z magazynu 130 sztuk materiału na produkcję, zgodnie z metodą LIFO wyda:

W magazynie natomiast pozostanie zapas o wartości:

Jeśli następnie spółka przyjmie kolejną dostawę, np. 200 sztuk po 150 złotych, to wydając zapasy z magazynu zgodnie z metodą LIFO rozpocznie od tych ostatnio przyjętych.

LIFO a podatek dochodowy

Metoda LIFO jest szczególnie lubiana przez przedsiębiorstwa ze względu na jej korzystny efekt podatkowy, zwłaszcza w czasie wysokiej inflacji. Inflacja bowiem powoduje, że kolejne dostawy towarów przyjmowane są po coraz wyższych cenach. Księgując rozchód począwszy od nich, przedsiębiorstwo rejestruje możliwie najwyższy koszt, obniżając tym samym zysk do opodatkowania.

LIFO a wycena zapasów

Warto zauważyć jednak, że przy metodzie LIFO w przypadku zapasów, które zawsze utrzymywane są w przedsiębiorstwie na pewnym bezpiecznym poziomie i nigdy nie są wydawane do zera, zapas ten będzie wyceniony w cenach, po których został przyjęty często nawet wiele lat temu. Powoduje to, że wartość zapasów w sprawozdaniu finansowym spółek stosujących metodę LIFO może być zaniżona. Z tego powodu niektóre standardy rachunkowości, między innymi IFRS (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości) nie pozwalają na stosowanie tej metody.

FIFO (metoda ceny najwcześniejszej) jest to metoda wyceny zapasów i ich rozchodu, polegającą na księgowaniu rozchodu począwszy od tej jednostki towaru, która została przyjęta do magazynu najwcześniej. Nazwa FIFO jest to skrót pochodzący od angielskiego określenia First In, First Out - dosłownie: pierwsze weszło, pierwsze wyszło. Metoda ta może być wykorzystywana do wyceny zarówno produktów, towarów jak i materiałów.

Metody wyceny zapasów są ważne ze względu na fakt, iż ceny zakupywanych materiałów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają się w czasie. W gospodarce rynkowej, często zdarza się sytuacja, w której znajdujące się w magazynie jednostki zapasów były przyjmowane po różnych cenach. Wydając z magazynu zapas, przedsiębiorstwo musi zdecydować po jakiej cenie zaksięgować jego wydanie. Jeżeli nie jest prowadzona ewidencja szczegółowa zapasów, przedsiębiorstwo nie jest wstanie dokładnie wskazać, która ich część była przyjęta po której cenie, a jedynie ile zostało przyjęte po każdej z cen. Przedsiębiorstwo podejmując tą decyzję jest ograniczone przepisami księgowymi, które mają z zadanie zapewnienie przejrzystości i jasności sprawozdań finansowych. Nie może ono przy każdym wydaniu dowolnie wybierać, którą cenę wykorzystać, gdyż powodowałoby to sytuację, w której miałoby ono możliwość wpływania na wynik finansowy oraz wartość zapasów poprzez wybieranie niższych lub wyższych cen. Aby rozwiązać powyższe problemy, przedsiębiorstwa przyjmują modele wyceny zapasów, np. FIFO.

Zgodnie z modelem wyceny FIFO, w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiębiorstwo księguje wydanie w wartości zapasu, który był najwcześniej do magazynu przyjęty, a gdy jego ilość się wyczerpie, po cenie zapasu przyjętego jako następny w kolejności.

Przykład:

Załóżmy, że przedsiębiorstwo odnotowało następujące przyjęcia do magazynu:

W magazynie znajduje się więc 220 sztuk zapasu o łącznej wartości 22.560 złotych. Jeśli teraz przedsiębiorstwo będzie chciało przekazać z magazynu 130 sztuk materiału na produkcję, zgodnie z metodą FIFO wyda:

W magazynie natomiast pozostanie zapas o wartości:

Kolejne wydanie wyceniane byłoby wycenione po cenie 113.

FIFO a wycena zapasów

FIFO uważane jest za skuteczną i metodę wyceny zapasów stosunkowo obiektywnie przedstawiającą wartość utrzymywanych przez przedsiębiorstwo zapasów. Metoda ta jest dopuszczana przez większość standardów rachunkowości na świecie, w tym Polską Ustawę o Rachunkowości, IFRS (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości) oraz US GAAP (Amerykańskie Standardy Rachunkowości).

Metoda średniej ważonej w przypadku wyceny zapasów jest to metoda wyceny ich rozchodu, polegająca na jego księgowaniu przy wykorzystaniu średniej ważonej ceny ich nabycia. Metoda ta może być wykorzystywana do rozchodu materiałów, towarów oraz produktów.

Metody wyceny zapasów są ważne ze względu na fakt, że ceny zakupywanych materiałów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają się w czasie. Często zdarza się sytuacja, w której znajdujące się w magazynie jednostki zapasów były przyjmowane po różnych cenach. Wydając z magazynu zapas, przedsiębiorstwo musi zdecydować po jakiej cenie zaksięgować jego wydanie. Jeżeli przedsiębiorstwo nie stosuje metody szczegółowej identyfikacji zapasów, nie jest ono w stanie dokładnie wskazać, która ich część była przyjęta po której cenie. Wie jedynie ile zapasów zostało po danej cenie przyjęte. Przedsiębiorstwa przyjmują więc konkretny model wyceny, np. metodę średniej ważonej ceny ewidencyjnej.

Zgodnie z metodą średniej ważonej, w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiębiorstwo księguje wydanie w wartości średniej ważonej ceny towaru znajdującego się w magazynie.
Za każdym razem, gdy towar jest przyjmowany do magazynu, ustalana jest nowa cena ewidencyjna, wg. wzoru:

Cena ta obowiązuje i jest wykorzystywana w momencie wydawania zapasów, aż do następnego przyjęcia zapasów, kiedy to ustalana jest nowa cena.

Przykład:

Załóżmy, że przedsiębiorstwo odnotowało następujące przyjęcia do magazynu

W magazynie znajduje się więc 350 sztuk zapasu o łącznej wartości 34.650 złotych. Średnia cena ewidencyjna wynosi 99,00 złotych. Każde wydanie z magazynu będzie więc ujmowane przy wykorzystaniu tej ceny, aż do momentu kolejnego przyjęcia i zmiany średniej ważonej ceny.

Wyobraźmy sobie teraz bardziej złożony przypadek, w którym w magazynie wydania zapasu następowały naprzemiennie z przyjęciami. Możemy zaobserwować, że każde wydanie odbywa się po cenie ewidencyjnej ustalonej na dany moment, oraz że po wydaniu materiału średnia ważona cena ewidencyjna pozostaje niezmieniona.

W magazynie zostaje 155 sztuk wycenionych po średniej ważonej cenie ewidencyjnej 104,19. Łączna wartość zapasu wynosi 16.149,63

Metoda średniej ważonej w księgowości

Metoda średniej ważonej jest stosunkowo popularna i często wykorzystywana w księgowości. Dość dobrze sprawdza się ona w przypadku zapasów, których ceny nie podlegają trendom a raczej wahają się w pewnym przedziale cenowym. Metoda średniej ważonej wygładza te odchylenia, zmniejszając tym samym wahania zysku przedsiębiorstwa. Jest to plus tej metody w porównaniu np. z FIFO bądź LIFO.

Metoda średniej ważonej ceny ewidencyjnej jest dozwolona przez przepisy księgowe i podatkowe w większości krajów.

---