8.06.2005r.
Psychologia osobowości - wykład 14,15
Samopoznanie a kształtowanie się samowiedzy
Zasadnicze źródła samowiedzy:
Obserwacja modela i ,,eksperymentowanie'' na nim
Komunikaty od innych oraz identyfikacji przejawów własnego pobudzenia ( Bandura)
Przede wszystkim obserwacja własnych zachowań oraz ich wyników ( Bem ) - zwłaszcza, gdy dane są introspekcyjne , niepewne, niejednoznaczne , podatne na konkurencyjne interpretacje.
Widoczna jest tutaj ograniczona rola wzmocnienia w recepcji i asymilacji napływających informacji , odnoszących się do Ja.
Rola porównań społecznych:
Jednostka porównuje się z podobnymi innymi ,, w górę'' , gdy relatywnie są ,jednak owi inni, lepsi od niej lub w ,,dół'' , gdy są nieco gorsi.
Połowiczna trafność interakcjonizmu symbolicznego sprowadza się do tego, że oceny odzwierciedlone wpływają ( bardziej w kulturach kolektywnych ) na samowiedzę , ale często są rozbieżne z ocenami rzeczywiście formułowanymi przez znaczących innych, zwłaszcza pojedynczych osób.
Jednostka spostrzega ich oceny w świetle samowiedzy , odpowiedni je modyfikując i asymilując.
Wiąże się z tym przywdziewanie różnorodnych masek, które służą do publicznej autoprezentacji, kierowania własnym wizerunkiem oraz także ukrywaniu prawdziwego Ja przed szeroka ,, publicznością''.
Złudzenia własnej niepowtarzalności oraz przecenianie roli introspekcji w samopoznaniu :
Jest to wiara w efektywność i niezawodność wglądu w siebie, wywodząca się z tradycji kartezjańskiej
Bezpośredni dostęp do własnych procesów psychicznych stanowi pewnego rodzaju iluzję.
Jednostka nietrafnie wyjaśnia związki między swoim zachowaniem a psychiką - wykorzystując przy tym obiegowe ,,teorie'' przyczynowości.
Antyintrospekcjonizm ( dominujący współcześnie ):
Widoczne jest tutaj akcentowanie ( nie tylko za Freudem ) emocjonalno - motywacyjnych barier wglądu w siebie, ale i przywoływaniem ograniczeń poznawczych
Naiwny badacz wykorzystuje bardzo zawodną , zdroworozsądkową metodologię. Jego ograniczenia związane są z własnością umysłu i przetwarzania informacji mogą stać się zatem automatycznie rezultatem samooszukiwania i deformacji samowiedzy.
Bem manifestuje pogląd, że świadomość często jest epifenomenem zachowania. Zjawisko, to akcentuje słabe związki doniesień werbalnych jednostki o sobie, z innymi przejawami stanów czy procesów psychicznych. Dostęp głównie do ich początku i końca , ułatwiony jest przez ich intensywność i ważność, własności sytuacji ( priming, autokoncentracja ) i dyspozycje ( np. pryncypializm , prywatna samoświadomość , introwersja )
Współdziałanie dwóch sposobów samopoznania w ramach dwóch odrębnych systemów poznawczych jest rezultatem dwóch wizerunków Ja:
koncepcja Ja jako rezultat zintelektualizowanych procesów kognitywnych
koncepcja Ja jako rezultat luźno ze sobą powiązanych doświadczeń, odczuć i przeżywania siebie - umożliwiające rozumienie znaczenia własnych zachowań oraz przeżyć.
Tożsamość jest w obu przypadkach efektem zintegrowania Ja dokonującego autorefleksji oraz Ja doświadczeniowego.
Samopoznanie jako automatyczne oraz świadome, kontrolowane przetwarzanie informacji:
przetwarzanie informacji może się odbywać w dwojaki sposób:
aktywne ,,góra - dół''
pasywne ,,dół - góra''
efektem obu sposobów przetwarzania informacji są przede wszystkim częste deformacje samowiedzy.
Deformacje samowiedzy są efektem umotywowanej jej weryfikacji. Wyróżnia się zazwyczaj tendencje motywacyjne, które konstruują następujące style regulacji samopoznania:
tendencja egotystyczna - dążenie do maksymalizacji pozytywnych ocen siebie - przykład asymetria atrybucyjna, nadmierne przywiązanie do sądów
tendencja walidacyjna - człowiek stara się uwolnić od samooceny i uwolnić od dopływających informacji.
tendencja konserwatywna - jednostka che utrzymać dotychczasowe sądy o sobie
Tendencja konserwatywna i egotystyczna pokrywają się przy wysokiej samoocenie , zaś wchodzą w kolizję , gdy jest niska samoocena, a duże oczekiwania.
Widoczne są tutaj relacje tych dążeń z inklinacjami do kontroli i do określania własnej tożsamości. Szczególnie ważna jest tutaj rola formalnych własności takich jak: pewność , ważność i szczegółowości - globalności , które są weryfikowane przez przekonania o sobie w aktywizacji stylów poznania.
Lęk społeczny:
może być wywołany przez chęć wywarcia korzystnego wrażenia i zarazem przeświadczenie o braku kompetencji autoprezentacyjnych
w warunkach oczekiwania oceny może wystąpić nieśmiałość, wycofanie, unikanie, obronne i pośrednie autoprezentacje
Cechy osobowości zależnej:
uległość
pasywność
autodeprecjacja
sytuacyjna stosowalność zachowań
przed autorytetem demonstrowanie chełpliwości i ,, mocnych stron''
obronna wysoka samoocena jako skutek regulacyjny
1