Historia Polski (1697
–1763), Polska w czasach saskich, czasy saskie – w I połowie XVIII
przeżywała okres poważnego kryzysu politycznego. Były to czasy kiedy w
Polsce rządzili królowie z saskiej
–
1763). Ich panowanie było jednak przerywane kolejnymi elekcjami i rządami
–1709 i 1733–1736).
Elekcja Augusta II Mocnego
(1696) przebiegało pod znakiem rywalizacji
zabiegał o wybór księcia
któremu wyrósł groźny konkurent w osobie elektora saskiego.
saski, który przeszedł na
–1733), zwany Sasem lub Mocnym.
przy granicy z Litwą ściągnięto korpus wojsk rosyjskich kniazia
, którego obecność miała wymusić rezygnację z kandydatury
francuskiej
W 1698 August II odbył tajną konferencję z
, gdzie obaj
władcy omówili plan wspólnej wojny zaczepnej przeciwko Szwecji oraz rozpoczęli negocjacje
traktatu o pomocy wzajemnej w razie buntu poddanych
Wybór Augusta zapoczątkował polsko-saską unię personalną. Różnice pomiędzy uczestnikami
u
– rozwinięty gospodarczo, z silnym
mieszczaństwem – posiadała ustrój zbliżony do absolutyzmu. August II traktował tron polski jako
kapitał polityczny mający wzmocnić pozycje Wettynów w
cesarskiej. Za jego panowania doszło do
Wojna domowa na Litwie 1700
Dla złamania istniejącej na Litwie supremacji rodu
szlachta litewska wysunęła
przeprowadzonej 19 czerwca 1697 roku. Zrównanie praw polskiego i litewskiego miało
ograniczyć atrybuty urzędu hetmańskiego i podskarbińskiego, oddając kontrolę nad wojskiem
i skarbem w ręce szlachty. Koekwacja miała znieść odrębności ustrojowe Litwy, dające
przewagę magnaterii. W obliczu wojny domowej, przywódcy opozycji antysapieżyńskiej
poprosili o przysłanie na Litwę wojsk saskich. Do uspokojenia doszło pod koniec grudnia
1698 roku dzięki mediacji saskiej, zatwierdzonej przez Augusta II. Nowe walki wybuchły
jednak już w 1700 roku, doprowadzając do klęski Sapiehów w
Wojna północna
August II rozpoczął starania o nabytki nadbałtyckie. Już w podpisanych
zobowiązywał się do odzyskania utraconych ziem Rzeczypospolitej. Po
w 1699 roku), uwagę swą skierował na
Inflanty. Państwa tworzące Ligę północną zmierzały do osłabienia pozycji Szwecji nad
Bałtykiem. August II liczył na odzyskanie Inflant, które miały stanowić dziedziczne
władztwo Wettynów. Król zamierzał dzięki tej zdobyczy wzmocnić władzę monarszą w
Polsce
. Elekto
r saski wszedł w sojusz z Danią i Rosją.
W 1700 r. saski atak na Inflanty rozpoczął
. August II przystąpił do
wojny bez zgody sejmu. Rzeczpo
spolita nie była oficjalnie stroną konfliktu. Król
bardzo szybko pobił Duńczyków i skierował się przeciwko Rosji, którą
. W 1701 r. armia szwedzka wkroczyła w granice
Rzeczypospolitej.
Pierwsza elekcja Stanisława Leszczyńskiego
Szlachta koronna podzieliła się na dwa wrogie obozy – na początku 1704 r. przeciwnicy
Augusta zawiązali
i ogłosili bezkrólewie, a nieco później
przeciwników Augusta II pod militarną presją Szwedów, obrała królem wojewodę
poznańskiego
Wojna domowa w Polsce
Wojna domowa w Polsce 1704-1706
Rozpoczęła się faktycznie wojna domowa. W sierpniu 1704 w
imieniu Rzeczypospolitej zawarł sojusz z Rosją. Oznaczało to, iż Polska przystąpiła
oficjalnie do wojny ze Szwecją, po stronie Rosji. Niestety okupacja elektoratu
Saksonii przez Szwedów zmusiła Augusta do abdykacji w
, Leszczyński
. Chociaż wojna północna nie
uszczupliła polskiego terytorium, przyniosła straszliwe zniszczenia, potęgowane
p
rzez epidemie. August II odzyskał tron Polski, podjął próbę wzmocnienia władzy
królewskiej, korzystając z obecności wojsk saskich w Rzeczypospolitej.
Spowodowało to antykrólewskie wystąpienia.
Konfederacja tarnogrodzka
Zachowanie stacjonujących wojsk saskich w dotkniętej nieurodzajami
Rzeczy
pospolitej doprowadziło do spięć ze szlachtą, która od 1714 roku zaczęła
zawiązywać lokalne konfederacje przeciwko Sasom. W listopadzie 1715
zawiązano konfederację tarnogrodzką, która za cel działania miała usunięcie
wojsk saskich i Augusta II z Polski. Dz
ięki mediacji rosyjskiej 6 listopada 1716
roku doszło do zawarcia porozumienia w Warszawie, potwierdzonego
1 lutego 1717 roku. Król i szlachta stanowczo odrzucili prób
ę
Piotra I objęcia rosyjską gwarancją postanowień układu warszawskiego
Postanowienia sejmu regulowały stosunki polsko-saskie na zasadzie unii
personalnej.
Urzędnicy polscy i ministrowie sascy mogli decydować tylko w
sprawach własnego kraju, nie ingerując w politykę sąsiada:
zakazano królowi na dłużej opuszczać kraj
konstytucje sejmu niemego wprowadziły umiarkowane reformy
ograniczono uprawnienia hetmanów w zakresie polityki zagranicznej
reformy skarbowości
samodzielność sejmików
uchwalono budżet państwa
król nie mógł rozpocząć wojny bez zgody sejmu
ustanowiono stałą 24-tysięczną armię
Wojna o sukcesję polską
Druga elekcja Stanisława Leszczyńskiego
Kampament na polach
Część uchwał sejmu nie była przestrzegana. Po śmierci Augusta II szlachta
opowiedziała się przeciwko powoływaniu na tron Polski cudzoziemca. We
wrześniu 1733 zgromadzeni okrzyknęli królem
Był jednym z bardziej światłych polskich
monarchów
. Dwukrotnie zasiadał na tronie (1706–1709 i tylko
formalnie w 1733).
Zawarł (1705 r.) niefortunny traktat ze Szwecją,
uzależniając od niej Polskę. Gorący wielbiciel sztuki i mecenas artystów,
postępowy pisarz polityczny, przeciwnik liberum veto, zwolennik
wzmacniania władzy królewskiej i ważnych instytucji. Nie akceptował
poddaństwa osobistego chłopów, z szacunkiem pisał o ich pracy.
Elekcja Augusta III Sasa
Portret króla Augusta III w stroju polskim
Wybór Leszczyńskiego zaniepokoił
. Wojska rosyjskie i saskie
wkroczyły w październiku 1733 roku do Polski i wywarły presję na wybór
. Rozpoczęła się
stronnicy Leszczyńskiego zawiązali w 1734 roku
która stawiała opór zbrojny Rosjanom i Sasom aż do 1735 r.
Panowanie Augusta III Sasa
Panowanie Augusta III przyniosło niemal stały paraliż sejmu, za jego rządów
tylko 1 z 14 sejmów doszedł do skutku (sejm pacyfikacyjny z 1736 roku)
wobec powszechnie stosowanej przez koterie magnackie
) zasady liberum veto.
Państwa ościenne oraz Francja przeznaczały znaczne sumy na opłacanie
polskich polityków działających na zlecenie obcych dworów. Polscy magnaci
chętnie brali pieniądze od obcych, gdyż oczekiwania dworów były zgodne z
ich interesem
– nie dopuścić do wzmocnienia władzy monarszej, powiększyć
swoje wpływy i majątek. Mocarstwa wpływające na losy Środkowej Europy
pragnęły zachować wewnętrzną i międzynarodową słabość Polski. Ponieważ
wpływy obce równoważyły się szlachta uważała, że stanowi to gwarancję i
nienaruszalność granic. Hasło Polska nierządem stoi wyrażało zgubne
przeświadczenie, że sąsiedzi będą tolerować istnienie Rzeczypospolitej
słabej, nie zagrażającej ich interesom. Militarna słabość Polski
spowodowała, że przez jej tereny przechodziły obce wojska, zachowując się
jak w kraju zdobytym.
Błąd! Nieznany argument przełącznika.
Dwór polskiego magnata w podróży w czasie panowania Augusta III
, ojciec króla, związali się z Rosją licząc, że to ułatwi im
odzyskanie wpływów utraconych po elekcji Augusta III.
kontakty z Francją i Prusami. Czartoryscy opowiedzieli się za reformacją
skarbowo-
wojskową (aukcja – powiększenie armii). Na sejmie
(1744 r.) Potoccy opłaceni przez króla Prus zablokowali reformy.
Podobnie było na kolejnych sejmach.
U schyłku panowania Augusta III pojawiły się głosy nawołujące do
całkowitych reform. Wcześniej Czartoryscy, jak i Potoccy, formułowali
programy zmian, ale skutecznie uniemożliwiali swoim konkurentom ich
realizację.
Już w 1749 r. ukazała się przypisywana Stanisławowi Leszczyńskiemu praca
Głos wolny wolność ubezpieczający
. Autor proponował
oczynszowanie chłopów i nadanie im wolności osobistej. Zalecał
usprawnienie pracy sejmu, ograniczenie liberum veto
, reformę podatków.
Szczególne znaczenie miała publicystyka
. W
proponował zniesienie liberum veto,
reformę sposobu sejmowania, powołanie stałego rządu (rada poselsko-
senatorska). Oprócz kwestii ustrojowo-
politycznych dużo miejsca zajmowała
w nim gospodarka. Kon
arski podkreślał konieczność uruchomienia
manufaktur, uzdrowienia systemu finansowego, lepszego kształcenia
młodzieży. Do wyludnionych po wojnie północnej miast zaczęto osadzać
kolonistów na prawie czynszowym. Gospodarka czynszowa
– to taka, w
której chłop płacił panu określoną sumę pieniędzy za uprawianą ziemię.
Elementy gospodarki czynszowej powodowały wzrost obrotów pieniężnych i
ożywiały popyt na produkty rzemieślnicze.
Operacje armii rosyjskiej z terytorium Rzeczypospolitej w latach 1756
–1762, w
Trwające ponad pół wieku rządy saskie nasiliły widoczny od poł. XVII w.
kryzys państwa. Oligarchia magnacka zatriumfowała, a Rzeczpospolita z
państwa silnego, aspirującego do pozycji regionalnego mocarstwa stałą się
krajem o ograniczonej suwerenności, w pełni zależnym od sąsiadów.
System władzy, rządy sejmikowe
Parlamentaryzm
W czasach panowania królów z dynastii saskiej 4 przewidziane
nie odbyły się w ogóle. Z pozostałych 35, które zdołały się
zebrać, zerwanych zostało 15, 8 rozeszło się bez uchwalenia konstytucji, 4
limitowano, odbyło się jedynie 8 sejmów, które zakończyły się uchwaleniem
konstytucji
. Rolę sejmu przejmował
Wielkiego Księstwa Litewskiego
. Trybunały zajmowały się ustalaniem kursu
monet, przejęły sprawy nadawania
. Wiele decyzji
podejmowanych zwykle przez sejm stanowiono na radach
Przewaga magnaterii
Ponieważ władza królewska była bardzo słaba, krajem rządzili
kt
, posiadającą formalnie te same
prawa polityczne. Oprócz olbrzymich posiadłości i wspaniałych pałaców
magnaci mieli też własne oddziały wojskowe, a szlachta, stanowiąca
głosowała zgodnie z ich wolą na
. W
II poł. XVII w. ustalił się zwyczaj, że gdy poseł na sejmie wołał „veto”
sejm był nieważny. Do pierwszego
doszło w 1652 r., kiedy
z Upity nie dopuścił do
przedłużenia obrad. Za Augusta zrywany był mniej więcej co drugi sejm.
Gdy szlachcie nie odpowiadała polityka króla, buntowała się ona przeciw
jego władzy i tworzyła związki zbrojne,
. Ponieważ w kraju nie było silnej
władzy, królowi i centralnym urzędnikom było bardzo trudno czuwać nad
całością państwa.
W poszczególnych województwach rządziły sejmiki, które troszczyły się
o potrzeby szlachty z danej ok
olicy, a nie interesowały sprawami całego
państwa. Ten stan rzeczy szlachta nazywała „
”. Była
dumna z tej wolności i uważała, że Polska spośród wszystkich państw
ma najlepsze prawa. Stąd zrodził się
szlachecki, przekonanie,
że słabe państwo, niestanowiące zagrożenia dla sąsiadów, może
obronić swoją niepodległość przez nieangażowanie się w konflikty
zbrojne. Szlachta była przekonana, że państwu nic nie zagraża, poza
dążeniem władców do
. Dlatego państwo nie miało
zapewnionej obr
ony. Stała armia wciąż była nieliczna. Ponieważ
szlachta płaciła bardzo niskie podatki, brak było pieniędzy na utrzymanie
wojsk. Bojąc się absolutyzmu
, z pomocą
, szlachta
wymogła na Auguście II ograniczenie liczby wojsk Rzeczypospolitej
). W I poł. XVIII w. armia polska nie przekraczała 12
tys., w tym czasie armie pruska i rosyjska liczyły każda ponad 100 tys.
żołnierzy.
Kultura i życie umysłowe
Architektura rokokowa na kresach dawnej
, historyk, bibliograf, mecenas
Poziom życia umysłowego i kulturalnego w Polsce był od początku
panow
ania Augusta II Mocnego do lat 40. XVIII wieku był bardzo
niski
na skutek wojny domowej i anarchii, co pokazuje
panujący w tym okresie wielki zastój na polu prac naukowych,
bardzo mała liczba przekładów literackich – zupełny brak wznowień
dzieł poezji polskiej (np. dzieła Kochanowskiego nie były wznawiane
od roku 1639 aż do panowania Stanisława Augusta
Poniatowskiego)
, czy nawet bardzo mała liczba wydań
artystycznej literatury drugorzędnej
. Warci wspomnienia są tylko
tylko nieliczni autorzy z tego okresu, tacy jak:
. Z prozaików tego okresu
. W odpowiedzi na kryzys
państwa w czasach saskich powstały takie dzieła jak O skutecznym
rad sposobie
Stanisława Konarskiego oraz Głos wolny wolność
ubezpieczający przypisywany Stanisławowi Leszczyńskiemu.
zespoły
francuskie, grające repertuar klasycystyczny, zbudował w stolicy
. August III Sas w 1748 roku wzniósł
, budynek teatralny
bogato wyposażony w maszyny i dekoracje. Angażował znakomite
zespoły włoskiej
, opery i baletu. Aktywność
sceny królewskiej pobudzała zainteresowania teatralne magnatów.
Naśladując dwór, zakładali oni teatry w swoich rezydencjach,
sprowadzali solistów i zespoły aktorskie z zagranicy. Najwyższy
poziom reprezentowały teatry
gdzie obok sztuk wykonywanych przez zespoły francuskie i włoskie
grano utwory polskie napisane przez samych właścicieli teatrów
Dopiero od lat 40. XVIII w. dają się zauważyć pierwsze symptomy
ożywienia kulturalnego. Wobec upadku
ciężar szkolnictwa wyższego przejmują kolegia
Następuje wzrost liczby zakonów katolickich i prowadzonych przez
nie dzieł. W 1720 roku powstało w Gdańsku oświeceniowe
towarzystwo naukowe Societas literaria
. W 1743 roku powołano
kolejne towarzystwo naukowe societas physicae experimentalis z
własną biblioteką i laboratorium. Sponsorował je
. Prasy drukowanej wydawano więcej niż w XVII wieku,
lecz były to wydawnictwa koncentrujące się głównie na dewocji i
retoryce (kalendarze, literatura religijna, wzory mów, porady).
, elitarną szkołę kształcącą młodzież szlachecką. Po
, później
zreformowali szkolnictwo zakonne.
Jezuici utworzyli kolegia szlacheckie, przygotowujące synów
szlachty i magnaterii do pełnienia ważnych funkcji państwowych. W
1746 roku utworzono jezuickie kolegium szlacheckie w
, w 1751 roku w
, w 1752 roku
, w 1753 roku w
, w 1756 roku w
Skupiały wybitnych pedagogów (m.in.:
W szkołach średnich obok łaciny pojawiły się języki nowożytne
(
jednak nadal nie nauczano języka polskiego), zwiększono zakres
nauczania przedmiotów ścisłych. W 1747 r. bracia Załuscy założyli
otwartą dla szerszej publiczności
(liczący 400 tysięcy tomów, 20 tysięcy rękopisów i 40 tysięcy rycin
zbiór
– jeden z największych w Europie), która dała
Czasy saskie były ostatnim etapem rozwoju
, które po regresie związanym z wojną
domową i anarchią, zaczęło ponownie rozwijać się od lat 40. XVIII
w. Obok inwestycji dworskich, np.
Wisły Zamku Królewskiego w Warszawie, powstały liczne barokowe
Pałac Branickich w Białymstoku
). W wielu z nich pojawiły się elementy
W budownictwie sakralnym przodowały Warszawa (
) i
gdzie dominował barok emocjonalny (nurt –
). Wybitnymi przykładami architektury barokowej
powstałej w czasach saskich były
. W tym okresie
przebudowano też kościół Pijarów na Skałce w Krakowie oraz w
Świętej Lipce. Rozwinęła się też wtedy lwowska rzeźba rokokowa.
Spośród rzeźbiarzy zaznaczyli się
Frąckiewicz
, Wojciech Rojewski, Jan Henryk Meissner,
Gospodarka
Dziedziną, w której inwestowano najwięcej, było budownictwo.
Miasta polskie wzbogaciły się o nowe, rokokowe kościoły i pałace.
W Warszawie powstały nowe szpitale, opera, pierwsza biblioteka
publiczna (oddana narodowi przez Załuskich) oraz założona przez
Stanisława Konarskiego wyższa szkoła dla młodzieży szlacheckiej –
. Natomiast magnaci świeccy i duchowni
oddawali się rozrzutnej konsumpcji. Szlachta nawet często
powiadała: Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa! W
wszedł w posiadanie
zdobytych w Saksonii oryginalnych polskich stempli menniczych, co
pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą
, bitymi przez
, co
spowodowało odpływ wartościowej monety kruszcowej z
Rzeczypospolitej i ogromny wzrost cen
. Na podstawie ordynacji z
20 lipca 1750 roku królowi Augustowi III udało się rozszerzyć zakres
władzy królewskiej w Gdańsku.
Rolnictwo
W II poł. XVII w. i na początku XVIII w. gospodarka chyliła się ku
upadkowi, gdyż Rzeczpospolita była nieustannie niszczona przez
armie nieprzyjacielskie. Znaczna część ziem leżała przez długie lata
odłogiem, a gospodarstwa chłopskie często nie miały inwentarza
koniecznego do uprawy ziemi. Dużo gruntów zagarnęła szlachta
powiększając swoje folwarki, przez co wzrosła liczba chłopów
bezrolnych i małorolnych. Powiększenie folwarków spowodowało
podwyższenie
. Nastąpiło natomiast zwiększenie
rentowności dóbr królewskich, dzięki zastosowaniu w administracji
najnowszych zdobyczy saskiej kameralistyki. Pod koniec panowania
Augusta III, przeniknął do Polski najnowszy prąd gospodarczy –
, upatrujący w wielkich gospodarstwach rolnych
podstawę gospodarki kraju.
Około 1740 roku podjęto próbę reform stosunków włościańskich w
duchu nowoczesnym w wielkich latyfundiach
Miasta
Ciężka sytuacja wsi odbiła się niekorzystnie również dla miast.
Chłopi nie kupowali wyrobów rzemieślniczych, bo nie mieli
pieniędzy, szlachta sprowadzała potrzebne jej towary przeważnie z
zagranicy. W XVI wieku sejm uchwalił wiele ustaw niekorzystnych
dla mieszczan. Wojny, zwłaszcza szwedzkie, do reszty wyniszczyły
kraj. Miasta świetnie rozwijające się potem zaczęły się wyludniać. W
wielu liczba ludności zmniejszyła się o połowę. Nowym zjawiskiem
było pojawienie się magnackich
. Produkcja oparta na
pracy chłopów pańszczyźnianych kierowanych przez fachowy
nadzór produkowała wyroby luksusowe (
), produkty na potrzeby wojska i
magnackich włości. Nastąpiła też
, mieszczanie
oderwani od rz
emiosła, zajęli się uprawą ziemi, mieszkając nadal w
mieście. Innym problemem było szerzące się lichwiarstwo
żydowskie, wyśrubowane pożyczki doprowadziły do ruiny
niejednego magnata, nie mówiąc już o mieszczanach.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DzU 04 168 1763 w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do zie
mapy do celow proj
Seminarium IIIR do kopiowania
Szkol Wykład do Or
ROS wykorzystanie roslin do unieszkodliwiania osadow
Środki miejscowo znieczulające i do znieczulenia ogólnego(1)
Bakterie spiralne do druk
Kolana szpotawe do korekty
Wstęp do psychopatologii zaburzenia osobowosci materiały
3 umyslnosc do wysłania
do kolokwium interna
WYCHOWANIE DO I PRZEZ SPORT
Problem nadmiernego jedzenia słodyczy prowadzący do otyłości dzieci
tablice do analizy konkur
Wykład 1 inżynierskie Wprowadzenie do zarządzania operacyjnego
Wprowadzenie do medycyny rozwojowej 1
więcej podobnych podstron