Obecnie w Polsce jest ok. 330 tys. owiec. Przetrwały tylko na Podhalu i w stacjach hodowli. Jeszcze w 1986 r. w kraju było ok. 5 mln owiec.
Rasy owiec występujące w Polsce:
merynos polski (42,7 %)
polskie owce nizinne (30,2 %)
polskie owce długowełniste (9,1 %)
polska owca górska (5,6 %)
rasy plenne (0,2 %)
rasy mięsne (7,1 %)
linie syntetyczne (1,7 %)
rodzime rasy (0,2 %)
Owce są zwierzętami stadnymi, nawet po 2-3 tys. osobników. Nie palikuje się ich.
Pojęcia:
Plenność - ilość urodzonych jagniąt
Stanówka - okres, w którym owce wykazują zdolność krycia (zdolność płciową).
Sezonowość rozrodu - 15.VIII.-15.XI. (w tym okresie owce się grzeją)
Asezonowośc rozrodu - wykazuje ją merynos polski
Maciorka - dorosła owca
Melatonina - hormon decydujący o aktywności płciowej owiec
Ciąża u owiec trwa 5 miesięcy. Jagnięta kocą się (rodzą się) w styczniu, lutym i marcu średnio w ilości 1-2. Po wykocie owca trafia do klatki, a później daje się ją do klatki wspólnej. Dopiero po tym czasie owce wypuszcza się z młodymi na owczarnię.
Waga.
Tryk waży ok. 100 kg, Maciorka waży ok. 60-70 kg, Jagnię waży 2-3 kg
Jagnię - 0-3 miesiąc życia
Jarka (samica) - 3-12 miesiąc życia. Po 12 miesiącu życia przechodzą w okres przystępek (12-18 miesiąc). Co roku owczarz usuwa ze stada 25 % owiec, a w ich miejsce wprowadza przystępki.
Tryczek (samiec) - cały czas. W wieku 12-18 miesięcy są wystawiane na aukcję i sprzedawane.
Stada w Polsce.
zarodowe (obecnie do każdej matki dopłaca się 100 zł)
reprodukcyjne (60 zł dotacji od matki)
towarowe (40 zł dotacji od matki). W tym przypadku nie trzeba prowadzić żadnych dokumentacji w odróżnieniu od stad zarodowych.
W Polsce jagnięta przebywają z matką do 72 dnia życia. Jest to ewenement w skali świata, gdyż np. we Francji jagnię przebywa z matką jedynie 3 dni. Owca żyje ok. 10-11 lat.
Obecnie jest problem ze sprzedażą owczej wełny. Cena waha się w granicach 2 zł za 1 kg.
Jagnięta są łakome na mleko i powinno się je podawać chłodne.
Cena dorosłego tryka - 250-300 zł.
Owce strzyże się raz do roku (Górale strzygą 2 razy na rok) na kilka tygodni przed wykotem, aby był lepszy dostęp do wymienia i nie było zakażenia przy wykocie.
Tryki i owce wypasane są oddzielnie.
Owca górska po odsadzeniu owiec produkuje ok. 50 l mleka. Owca fryzyjska ok. 1500 l.
Siara - występuje do 12 godzin po wykocie. Jest niezbędna dla jagniąt, gdyż owieczka rodzi się bez odporności, siara zawiera immunoglobulinę. Gdy nie poda się siary w ciągu pierwszych kilku godzin po wykocie jagnię nie ma szans na przeżycie. W pełni laktacji zamiast siary jest już mleko.
Jagnię podwaja swoją masę po ok. 15 dniach po wykocie.
Czynniki wpływające na jakość mleka:
rasa, okres laktacji, żywienie (najwięcej zielonki)
Skład mleka:
Rodzaj mleka |
Woda |
Sucha masa |
Tłuszcz |
Białko (kazeina) |
Krowie |
87,7 % |
12,2 % |
3,4 % |
2,5 % |
Owcze |
82,2 % |
17,8 % |
6,5 % |
4,5 % |
Mleko owcze zawiera 3 razy więcej kwasu foliowego od mleka krowiego. Odpowiada on za syntezę hemoglobiny. Mleko owcze jest bardziej bakteriostatyczne od mleka krowiego.
Produkty pozyskiwane z mleka owczego:
bundz - ser biały
oscypki (oszczypki)
żentyca - to co pozostaje na wierzchu po wyjęciu sera
jogurty (tureckie Ya-urt - kwaśne mleko)
sery typu Roquefor - ser miękki
Obecnie Unia Europejska jest zainteresowana rozszerzeniem hodowli owiec w Polsce, gdyż są u nas dobre warunki wypasu.
Rodzaje tuczu jagniąt:
Intensywny - oparty na mleku matki z dodatkiem mieszanki treściwej i siana. Czas trwania ok. 4 miesięcy. Końcowa masa ciała 30-35 kg.
Średnio intensywny - oparty na zielone i sianie z niewielkim dodatkiem paszy treściwej. Czas trwania ok. 6-7 miesięcy. Końcowa masa ciała 40-45 kg.
Ekstensywny - oparty na pastwisku + ostatnie 6 tygodni przed końcem dodatek paszy treściwej. Czas trwania 9-10 miesięcy. Końcowa masa ciała 50-55 kg.
Tucz mleczny (wielkanocny) - oparty na mleku matki i niewielkim dodatku paszy treściwej. Czas trwania 8 tygodni. Końcowa masa ciała 15-20 kg.
Włosi płacą ok. 9 zł za 1 kg jagnięcia. 1 kg zywca tucznego kosztuje 6-7 zł.
Mięso podzielono na klasy. Od E (najlepsza) do P (najgorsza). Polskie mięso plasuje się pomiędzy klasą O i P.
OWCZARNIE
W owczarniach nie można wprowadzać dużej mechanizacji.
Podział owczarni:
na głębokiej ściółce wraz z poddaszem użytkowym. Budynki te są ciepłe, ponieważ jest izolacja od spodu i od góry;
na płytkiej ściółce ze stropodachem. Obornik usuwa się co 1 miesiąc;
kombinowane - na płytkiej ściółce i rusztach. Hodowla na rusztach jest niezbyt dobra, ponieważ powoduje deformację kopyt i zapalenie wymion matek. Obecnie na rusztach można utrzymywać jedynie owce przeznaczone na rzeź.
Budowa owczarni
Standardowo w owczarni temperatura wynosi 4ºC, z tymże w momencie wykotów wymagane jest 12ºC.
Owczarnie nie powinny być dłuższe niż 100 m i szersze niż 16 m. Nie potrzebne są wtedy filary przez co sprzątanie jest łatwiejsze.
Drzwi są dwuskrzydłowe-dwudzielne.
Ruszty podłogowe mogą być z drewna, metalu lub z plastiku. Odległość pomiędzy listwami - 40 mm (nie za wąsko by kał mógł spokojnie przejść przez szczelinę i nie za szeroko by owca nie wsadziła w szczelinę raciczki). Lasy (płotki) służą do grodzenia owczarni. Mogą być metalowe lub drewniane. Stosuje się je w celu organizowania klatek wykotowych lub klatek do krycia matek. Można w nich organizować tzw. stołówkę dla jagniąt.
Każda owczarnia powinna być wyposażona w wagę.
System wentylacji owczarni.
W owczarni nie stosuje się wentylacji z wymuszonym obiegiem powietrza tylko wentylację naturalną (grawitacyjną). Powietrze wpuszcza się przez okna i wypuszcza kanałami zakończonymi głowicą Shanarda.
W owczarni należy kontrolować stężenie CH3 i CO2. Za duże stężenie CH3 powoduje żółknięcie wełny, natomiast CO2 filcowienie wełny (wygląda jakby miała dredy).
Kulawka - schorzenie spowodowane bakteriami beztlenowymi, żyjącymi w raciczkach. Owce nie mogą normalnie chodzić.
Żywienie.
W zimie owce jedzą: siano (2 kg), buraki, kiszonki z traw. Nie stosuje się kiszonki z kukurydzy, ponieważ powoduje ona poronienia i choroby u owiec.
Pasze treściwe: śruty, pasza CJ (dodatek witaminowo-mineralny, w okresie karmienia i zaawansowanej ciąży).
Latem owce głównie bazują na pastwisku. Na „zakładkę” wieczorem dostają słomę do paśników. Spędza się je w południe i wieczorem aby się napiły.
Paśniki i poidła.
Paśniki podłużne - służą do karmienia owiec. Długość 2-4 m (20 cm paśnika na jedną owcę). Zbudowane są z dwóch części - na pasze treściwe i objętościowe.
Paśniki okrągłe - stosuje się je w zależności od zasobów hodowcy.
Istnieją specjalne paśniki na kiszonkę.
Można stosować poidła ze stałym poziomem wody na pewnej wysokości, aby nie następowało zakażenie wody kałem. Inna nazwa paśników to jasła.
Do korytek daje się owcom gnieciony owies i marchew. Za pomocą paśników można stworzyć przegrody w owczarni w połączeniu z lasami.
Na pastwiskach stosuje się przenośne ogrodzenie elektryczne (tzw. pastuchy). Dzięki temu można owce wypasać kwaterowo i nawozić poszczególne części pastwiska.
Owce należy odrobaczać co dwa razy w roku - przed wyjściem i po zejściu z pastwiska. Bardzo groźna jest motylica, która niszczy wątrobę.
Sapard - owca z czarną głową
Merynos - ma fałdy pod szyją
Owca olkuska - ma głowę bez wełny