Fazy rozwoju grupy ( dynamika grupy)
Każda rozwijająca się grupa (zespół) przechodzi przez cztery fazy omówione poniżej. Jeżeli tak się nie dzieje to znaczy, że grupa utkwiła w jakiejś fazie, są jakieś zjawiska blokujące rozwój tej grupy. Trudna dla funkcjonowania grupy jest faza druga (konfliktów i oporu) ponieważ mamy różną tolerancję na konflikty i rozwiązujemy je często w sposób niekonstruktywny, co prowadzi w konsekwencji do dysfunkcji grupy, organizacji.
I Faza Orientacji i zależności (forming)
Jest to faza kształtowania się grupy. Członkowie wzajemnie się rozpoznają. Uczą się, czego się od nich oczekuje, jak działa grupa i jak należy w niej funkcjonować. Rozpoznają zadania, zasady i metody działania. Tworzą normy, bądź je rozpoznają. Następuje zbieranie informacji. Grupa w tej fazie potrzebuje wsparcia i dyrektywności lidera, przywódcy. Zaczyna tworzyć się spójność grupy, o ile jej członkowie gotowi są do otwartej komunikacji. Pojawiają się pytania dotyczące mojego miejsca w grupie, mojej w niej roli. Członkowie podejmują osobiste decyzje, komu zaufać, a komu nie; kogo lubię, a kogo nie.
Grupa jest nierozwinięta, nieukształtowana. Członkowie unikają wyrażania uczuć. Cele są niepewne, lider podejmuje większość decyzji.
II Faza Buntu, konfliktu, oporu (storming)
Członkowie grupy obserwują lidera, aby wiedzieć czy jest godny zaufania. Angażują się w walkę o władzę i kontrolę sytuacji (np. mogą przekraczać normy). Uczą się skutecznych sposobów funkcjonowania. Wchodzą w konflikt z liderem, kwestionują obrany cel, zadanie. Wykazują emocjonalny opór przed zadaniem, szczególnie gdy było narzucone przez lidera. Toczą zmaganie między wyborem ryzyka interpersonalnego i otwartym zakomunikowaniem własnej opinii na temat wykonywanych zadań, a pozostaniem w wygodnym dystansie i brakiem wyraźnego zaangażowania się.
W tej fazie następuje przeformułowanie norm grupowych. Grupa może eksperymentować z nowymi sposobami zachowań, podejmuje próby zmiany procedur, przygląda się samej sobie. Od lidera oczekuje bardziej nastawienia na relacje międzyludzkie, uważnego słuchania i rzeczowego negocjowania.
Warunkiem „przejścia” grupy przez tę fazę jest konstruktywna, otwarta i bezpośrednia komunikacja między wszystkimi jej członkami. Sprzyjają temu zachowania asertywne.
III Faza Konstruktywnej pracy, normalizacji (norming)
W grupie zaczyna rozwijać się współpraca. Pojawia się wysoki poziom zaufania i spójność grupy, otwarta komunikacja i elastyczność w działaniu. Członkowie grupy podejmują część zadań lidera. Maleje liczba interwencji lidera. Grupa staje się samodzielna i gotowa do podejmowania trudnych problemów. Sytuacje konfliktowe w grupie są szybko zauważane i ujawniane. Zauważalny jest swobodny przepływ informacji zwrotnych oraz atmosfera wsparcia dla poszczególnych członków. Wzrasta motywacja i zaangażowanie w wykonywane zadania. Towarzyszy temu wysoki poziom osobistej skuteczności członków grupy, poczucie sprawstwa i podmiotowości.
Zespól się konsoliduje. Zadanie jest jasne, uzgodnione są cele, wdrażane są procedury dyskusji i rozwiązywania problemów.
IV Faza Wykonania (performing)
Zespól jest w pełni dojrzały. Następuje otwarte wyrażanie uczuć, szeroki wachlarz branych pod uwagę opcji rozwiązań. Metodyczne procedury pracy, styl kierowania sprzyjający pracy zespołu, członkowie zespołu są elastyczni, a grupa szanuje i docenia ich jednostkowy wkład i odpowiedzialność za zadania.
W końcowej części tej fazy - co wynika z końca realizacji zadania, projektu - członkowie mogą mniej intensywnie angażować się w pracę przewidując jej koniec i koniec funkcjonowania grupy. Zaczynają zastanawiać się, co będą robić dalej i podejmują w związku z tym nowe decyzje. Pojawiają się oceny pracy grupy przez jej członków.
Formowanie się grupy wymaga czasu. Efektywna grupa, to grupa, która zaczyna rozumieć czego się od niej oczekuje, na jakich zasadach, jaki ma potencjał i jak może być wykorzystany.
Gdy tworzymy nowe zespoły zadaniowe, projektowe, to należy uwzględnić fakt, że zostanie uruchomiony nowy proces grupowy. Zatem każdy zespół potrzebuje czasu na „dotarcie się”.
1